1
chritudo, gratia: genera illius nobiliora,
phengiticum, parium, zeblicum, porphy
rites & ophites. Probantur omnia vel vi
tuperantur, colore, nitore, duritie, perſ
picuitate. Phengiticum nitet maximè, ima
ginéſque reddit. Vnde Nero ædem Fortu
næ olim à Seruio Tullio inchoatam, quàm
Setam vocauit, in domo aurea abſoluit, ita
vt intus conſtructa eſſet hoc marmoris ge
nere, lucem ſic excipiente, concluſis vn
dique foribus, vt diuturna claritas ſeruata
ibi videretur. Zeblicum in Miſena inueni
tur, quod aduerſus venena prodeſſe credi
tum eſt: an iuuet, neſcio: quòd iuuare
poſſit, certum eſt, quandoquidem molle
admodum ſit: nam ſi ex vaſis è ſeruino cor
nu bibamus, edamuſque, pocula vaſaque
contracta iam mora in illis venenorum
plerumque haud tamen omnium vires he
betabunt.
chritudo, gratia: genera illius nobiliora,
phengiticum, parium, zeblicum, porphy
rites & ophites. Probantur omnia vel vi
tuperantur, colore, nitore, duritie, perſ
picuitate. Phengiticum nitet maximè, ima
ginéſque reddit. Vnde Nero ædem Fortu
næ olim à Seruio Tullio inchoatam, quàm
Setam vocauit, in domo aurea abſoluit, ita
vt intus conſtructa eſſet hoc marmoris ge
nere, lucem ſic excipiente, concluſis vn
dique foribus, vt diuturna claritas ſeruata
ibi videretur. Zeblicum in Miſena inueni
tur, quod aduerſus venena prodeſſe credi
tum eſt: an iuuet, neſcio: quòd iuuare
poſſit, certum eſt, quandoquidem molle
admodum ſit: nam ſi ex vaſis è ſeruino cor
nu bibamus, edamuſque, pocula vaſaque
contracta iam mora in illis venenorum
plerumque haud tamen omnium vires he
betabunt.
Zeblicum.
Parij marmoris ſpecies plurimæ ſunt, à
colore differentiam ſumentes. Condidiſſi
mum, quod vbique cernitur in Italia: ci
nereum in Hildesheimio tractu, qui eſt in
Germania: viride, vt in æde B. Ioannis Ba
ptiſtæ Florentiæ. Ferreum, ſuper quo Stol
pa arx Epiſcopi Miſeni fundata eſt: hoc
tantæ duritiei eſt, vt Agricola referat in
Miſena fabros ex eo fabricare incudes: pa
làm verò tenax eſſe oportere, & tenuioris
ac denſioris ſubſtantiæ, itaque etiam gra
ue. Eſt & nigrum ſplendidum, ac nitens,
quo conſtat ſepulchrum Cardinalis Carra
cioli, viri ſingularis probitatis, & præſu
lis prouinciæ noſtræ, in æde noſtra magna,
ad dextram conſtitutum altaris. Eſt & va
rium generis diuerſi, quòd fragile plerun
que eſt, & ſpontè rumpitur, quoniam par
tes in eo quædam crudæ, quædam nimium
exuſtæ ſunt. Eſt & ſubruffum marmor. Quid
moror? nullus color marmori conceſſus non
eſt. Senæ ſuper altari ſeptem ſimul genera
marmoris Parij ( Parium ſic appello, vt æs
Corinthium: nam ab inſula quod pul
chrum eſt valde, ſic ſolet vocari ) viſun
tur: candidum, cinereum, ſubruffum, vi
ride, nigrum, porphyriticum, & ophites.
Eſt autem porphyrites marmor rubeis, ac
quaſi candidis maculis diſtinctum, ſeu po
tiùs rubeum cum maculis internitentibus.
Sunt ex eo columnæ duæ Mediolani inſi
gnes in æde B. Ambroſij ante altare, nec
non & ſepulchrum B. Dionyſij, quod tranſ
latum eſt ad templum maius vrbis noſtræ
magnitudinis corporis humani, non paruæ
etiam craſſitudinis.
colore differentiam ſumentes. Condidiſſi
mum, quod vbique cernitur in Italia: ci
nereum in Hildesheimio tractu, qui eſt in
Germania: viride, vt in æde B. Ioannis Ba
ptiſtæ Florentiæ. Ferreum, ſuper quo Stol
pa arx Epiſcopi Miſeni fundata eſt: hoc
tantæ duritiei eſt, vt Agricola referat in
Miſena fabros ex eo fabricare incudes: pa
làm verò tenax eſſe oportere, & tenuioris
ac denſioris ſubſtantiæ, itaque etiam gra
ue. Eſt & nigrum ſplendidum, ac nitens,
quo conſtat ſepulchrum Cardinalis Carra
cioli, viri ſingularis probitatis, & præſu
lis prouinciæ noſtræ, in æde noſtra magna,
ad dextram conſtitutum altaris. Eſt & va
rium generis diuerſi, quòd fragile plerun
que eſt, & ſpontè rumpitur, quoniam par
tes in eo quædam crudæ, quædam nimium
exuſtæ ſunt. Eſt & ſubruffum marmor. Quid
moror? nullus color marmori conceſſus non
eſt. Senæ ſuper altari ſeptem ſimul genera
marmoris Parij ( Parium ſic appello, vt æs
Corinthium: nam ab inſula quod pul
chrum eſt valde, ſic ſolet vocari ) viſun
tur: candidum, cinereum, ſubruffum, vi
ride, nigrum, porphyriticum, & ophites.
Eſt autem porphyrites marmor rubeis, ac
quaſi candidis maculis diſtinctum, ſeu po
tiùs rubeum cum maculis internitentibus.
Sunt ex eo columnæ duæ Mediolani inſi
gnes in æde B. Ambroſij ante altare, nec
non & ſepulchrum B. Dionyſij, quod tranſ
latum eſt ad templum maius vrbis noſtræ
magnitudinis corporis humani, non paruæ
etiam craſſitudinis.
Ophites verò viride eſt, maculis totum
plerunque albis, tum verò alterius coloris
diſtinguitur. Frequentes vidi ex eo columnas,
tum menſas: ſicut & ex eo alio genere
varij coloris menſa eſt apud Andream Al
ciatum non mediocris pulchritudinis. Inue
niuntur quandoque in pario formæ conſpi
cuæ venarum varietate ac concurſu, quæ
effigiem picta haut inferiorem referunt.
Nam præter reliquas in æde Sapientiæ
Conſtantinopoli imago B. Ioannis Baptiſtæ
tergore cameli tecti videtur, quæ abſolu
tiſſima eſt in omnibus, præterquàm quòd
alterum ex pedibus non adeò vt pictura po
teſt, exprimit. Cauſam horum iam diximus
fortuitam eſſe, non propriam. Sunt & mar
morum genera à regione nobilitate, velut
Numidicum: hoc enim cùm ex ſubtiliſſi
ma lachryma conſtet, ob regionis ardorem
ſplendidiſſimum eſt, ac maximè nitens, &
quòd facilè cælari poſſit ob mollitiem, &
æqualitatem. Silex enim & cotes, quia par
tibus conſtant craſſioribus, ideò ſculpi com
modè nequeunt. Itaque & nunc marmor
Numidicum eſt elegantiſſimum.
plerunque albis, tum verò alterius coloris
diſtinguitur. Frequentes vidi ex eo columnas,
tum menſas: ſicut & ex eo alio genere
varij coloris menſa eſt apud Andream Al
ciatum non mediocris pulchritudinis. Inue
niuntur quandoque in pario formæ conſpi
cuæ venarum varietate ac concurſu, quæ
effigiem picta haut inferiorem referunt.
Nam præter reliquas in æde Sapientiæ
Conſtantinopoli imago B. Ioannis Baptiſtæ
tergore cameli tecti videtur, quæ abſolu
tiſſima eſt in omnibus, præterquàm quòd
alterum ex pedibus non adeò vt pictura po
teſt, exprimit. Cauſam horum iam diximus
fortuitam eſſe, non propriam. Sunt & mar
morum genera à regione nobilitate, velut
Numidicum: hoc enim cùm ex ſubtiliſſi
ma lachryma conſtet, ob regionis ardorem
ſplendidiſſimum eſt, ac maximè nitens, &
quòd facilè cælari poſſit ob mollitiem, &
æqualitatem. Silex enim & cotes, quia par
tibus conſtant craſſioribus, ideò ſculpi com
modè nequeunt. Itaque & nunc marmor
Numidicum eſt elegantiſſimum.
E marmorum generibus eſt Alabaſtrum,
perſpicuum, & plerunque candidum, quo
pyxides pro odoratis vnguentis fiunt, robu
ſtius vitro, metallicis purius: figulinis præ
ſtat, quòd minus combibat, aut remittat
vnguenti, ergo & illius neceſſarius vſus fuit.
Quòd ex eo perſpicuitatem acquirit aquæ
immerſum, magis combibit ſuccos ac remit
tit, cuius cauſam ſuperiùs diximus.
perſpicuum, & plerunque candidum, quo
pyxides pro odoratis vnguentis fiunt, robu
ſtius vitro, metallicis purius: figulinis præ
ſtat, quòd minus combibat, aut remittat
vnguenti, ergo & illius neceſſarius vſus fuit.
Quòd ex eo perſpicuitatem acquirit aquæ
immerſum, magis combibit ſuccos ac remit
tit, cuius cauſam ſuperiùs diximus.
Proximæ marmori cotes: nobiliores ex
his Lydia & Damaſcena. Lydia nigra, ſub
ſtantia admodum tenui, ſplendens, mira
ſubtilitate refert metallorum colores: quo
auxilio auri & argenti puritatem aurifices
intelligunt: tenuitate quidem ſua detrimen
tum non afferunt, vt liceat millies experi
ri etiam ſine vnius grani iactura: nigredine
autem oſtendunt colorem metalli: nam ni
gredo colligit nitorem, ac colorem. Cotis
dotes ſunt, celerrimè ſenſim & omnia ab
ſumere, nec abſumi. Ob id Damaſcenæ
præſtantiſſimæ: cùm enim chalibem affri
catæ, quantumuis durum celerrimè abſu
mant, tum ſenſim ipſæ minimè atteruntur,
temporis tamen ſucceſſu & longo attritu, ac
frequenti etiam ipſæ pereunt & abſumun
tur: prauæ, molles, carioſæ, venenoſæ, no
doſæ, aſperæ nimis. E genere cotis lapis eſt
mollis, è quo vaſa fiunt Comi excoquendis
cibis: tener eſt hic, vt poſſit cælari, & ta
men humido lento conſtat, quò fit vt igni
bus diu reſiſtat: cinerei eſt & ſubfuſci co
loris. Omnibus cotibus illud proprium eſt,
ſed præcipuè Lydiæ, vt ſupina parte optimæ
ſint, quia à Sole perficiuntur: peſſimæ pro
na, qua terræ & humori incubant, in la
teribus non parum duriores eſſe ſolent.
his Lydia & Damaſcena. Lydia nigra, ſub
ſtantia admodum tenui, ſplendens, mira
ſubtilitate refert metallorum colores: quo
auxilio auri & argenti puritatem aurifices
intelligunt: tenuitate quidem ſua detrimen
tum non afferunt, vt liceat millies experi
ri etiam ſine vnius grani iactura: nigredine
autem oſtendunt colorem metalli: nam ni
gredo colligit nitorem, ac colorem. Cotis
dotes ſunt, celerrimè ſenſim & omnia ab
ſumere, nec abſumi. Ob id Damaſcenæ
præſtantiſſimæ: cùm enim chalibem affri
catæ, quantumuis durum celerrimè abſu
mant, tum ſenſim ipſæ minimè atteruntur,
temporis tamen ſucceſſu & longo attritu, ac
frequenti etiam ipſæ pereunt & abſumun
tur: prauæ, molles, carioſæ, venenoſæ, no
doſæ, aſperæ nimis. E genere cotis lapis eſt
mollis, è quo vaſa fiunt Comi excoquendis
cibis: tener eſt hic, vt poſſit cælari, & ta
men humido lento conſtat, quò fit vt igni
bus diu reſiſtat: cinerei eſt & ſubfuſci co
loris. Omnibus cotibus illud proprium eſt,
ſed præcipuè Lydiæ, vt ſupina parte optimæ
ſint, quia à Sole perficiuntur: peſſimæ pro
na, qua terræ & humori incubant, in la
teribus non parum duriores eſſe ſolent.
Cotes in qui
bus proban
tur.
bus proban
tur.
Cotis memoria adductus ſum in nauicu
læ recordationem. Lapis eſt apud Indos fla
ui coloris, perſpicuus, qui nouaculæ inſtar
ſcindit: par autem eſt vt vitrum, & cryſtal
lum chalibeam nouaculam ob tenuitatem
ſuperare. Sed quod addunt mirum eſt, non
cote, aut mola, alterove lapide, ſed aqua ipſa
acui. Id verò contingit, ob ſubſtantiæ tenui
tatem.
læ recordationem. Lapis eſt apud Indos fla
ui coloris, perſpicuus, qui nouaculæ inſtar
ſcindit: par autem eſt vt vitrum, & cryſtal
lum chalibeam nouaculam ob tenuitatem
ſuperare. Sed quod addunt mirum eſt, non
cote, aut mola, alterove lapide, ſed aqua ipſa
acui. Id verò contingit, ob ſubſtantiæ tenui
tatem.
Onyx, eſt forma cuſpidis, potius quàm
gladij, & neque ſatis affabre: ſi omnes ſunt,
quales hi, quos ego vidi.
gladij, & neque ſatis affabre: ſi omnes ſunt,
quales hi, quos ego vidi.
Proximus marmori ac cotibus, craſſiore
tamen ſubſtantia, eſt Silex, & ipſe varij ge
neris, tener, durus, tenax, friabilis, grauis,
leuis, ignibus imperuius, & qui celeriter in
cineres tranſit, ſqualens, rubens, coloris
quoque varij. Squamoſus ſilex eſt, imbrium
ac frigoris patiens, liqueſcit plerumque,
demum in cineres vertitur: lapides reliqui
tamen ſubſtantia, eſt Silex, & ipſe varij ge
neris, tener, durus, tenax, friabilis, grauis,
leuis, ignibus imperuius, & qui celeriter in
cineres tranſit, ſqualens, rubens, coloris
quoque varij. Squamoſus ſilex eſt, imbrium
ac frigoris patiens, liqueſcit plerumque,
demum in cineres vertitur: lapides reliqui