Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Table of handwritten notes

< >
< >
page |< < (71) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="71" file="0123" n="123" rhead="PARS PRIMA."/>
            haſce proprietates conjungere poſſit cum facultate cogitandi,
              <lb/>
            volendique.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">156. </s>
            <s xml:space="preserve">Nec vero illud reponi poteſt, argumentum potiſſimum
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0123-01" xlink:href="note-0123-01a" xml:space="preserve">Nihil amitti, a-
                <lb/>
              miſſo argumen-
                <lb/>
              to eorum, qui
                <lb/>
              a compoſi tione
                <lb/>
              partium dedu-
                <lb/>
              cunt incapaci-
                <lb/>
              tatem cogitatio-
                <lb/>
              nis.</note>
            ad evincendum, materiam cogitare non poſſe, deduci ab ex-
              <lb/>
            tenſione, & </s>
            <s xml:space="preserve">partium compoſitione, quibus ſublatis, omne id
              <lb/>
            fundamentum prorſus corruere, & </s>
            <s xml:space="preserve">ad materialiſmum fterni
              <lb/>
            viam. </s>
            <s xml:space="preserve">Nam ego ſane non video, quid argumenti peti poſſit
              <lb/>
            ab extenſione, & </s>
            <s xml:space="preserve">partium compoſitione pro incapacitate co-
              <lb/>
            gitandi, & </s>
            <s xml:space="preserve">volendi. </s>
            <s xml:space="preserve">Senſibilitas, præcipua corporum, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            materiæ proprietas, quæ ipſam adeo a ſpiritibus diſcriminat,
              <lb/>
            non ab extenſione continua, & </s>
            <s xml:space="preserve">compoſitione partium pendet,
              <lb/>
            uti vidimus, ſed ab impenetrabilitate, quæ ipſa proprietas ab
              <lb/>
            extenſione continua, & </s>
            <s xml:space="preserve">compoſitione non pendet. </s>
            <s xml:space="preserve">Sunt,
              <lb/>
            qui adhibent hoc argumentum ad excludendam capacitatem
              <lb/>
            cogitandi a materia, deſumptum a compoſitione partium: </s>
            <s xml:space="preserve">ſi
              <lb/>
            materia cogitaret; </s>
            <s xml:space="preserve">ſingulæ ejus partes deberent ſingulas cogita-
              <lb/>
            tionis partes habere, adeoque nulla pars objectum percipe-
              <lb/>
            ret; </s>
            <s xml:space="preserve">cum nulla haberet eam perceptionis partem, quam ha-
              <lb/>
            bet altera. </s>
            <s xml:space="preserve">Id argumentum in mea Theoria amittitur; </s>
            <s xml:space="preserve">at
              <lb/>
            id ipſum, meo quidem judicio, vim nullam habet. </s>
            <s xml:space="preserve">Nam
              <lb/>
            poffet aliquis refpondere, cogitationem totam indiviſibilem
              <lb/>
            exiſtere in tota maſſa materiæ, quæ certa partium diſpoſitione
              <lb/>
            ſit prædita, uti anima rationalis per tam multos Philoſophos,
              <lb/>
            ut ut indiviſibilis, in omni corpore, vel faltem in parte cor-
              <lb/>
            poris aliqua diviſibili exiſtit, & </s>
            <s xml:space="preserve">ad ejuſmodi præſentiam præ-
              <lb/>
            ſtandam certa indiget diſpoſitione partium ipſius corporis, qua
              <lb/>
            ſemel læſa per vulnus, ipſa non poteſt ultra ibi eſſe; </s>
            <s xml:space="preserve">atque
              <lb/>
            ut viventis corporei, ſive animalis rationalis natura, & </s>
            <s xml:space="preserve">de-
              <lb/>
            terminatio habetur per materiam diviſibilem, & </s>
            <s xml:space="preserve">certo modo
              <lb/>
            conſtructam, una cum anima indiviſibili; </s>
            <s xml:space="preserve">ita ibi per indiviſi-
              <lb/>
            bilem cogitationem inhærentem diviſibili materiæ natura, & </s>
            <s xml:space="preserve">
              <lb/>
            denominatio cogitantis haberetur. </s>
            <s xml:space="preserve">Unde aperte conſtat eo ar-
              <lb/>
            gumento amiſſo, nihil omnino amitti, quod jure dolendum
              <lb/>
            ſit.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:space="preserve">157. </s>
            <s xml:space="preserve">Sed quidquid de eo argumento cenſeri debeat, nihil
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-0123-02" xlink:href="note-0123-02a" xml:space="preserve">Etiam ſi quid-
                <lb/>
              piam amitta-
                <lb/>
              tur; theoriam
                <lb/>
              poſitive probari,
                <lb/>
              & in ea manere
                <lb/>
              ſummum diſ-
                <lb/>
              crimen inter
                <lb/>
              materiam, &
                <lb/>
              ſpiritum.</note>
            refert, nec ad infirmandam Theoriam poſitivis, & </s>
            <s xml:space="preserve">validis ar-
              <lb/>
            gumentis comprobatam, ac e ſolidiſſimis principiis directa ra-
              <lb/>
            tiocinatione deductam, quidquam poteſt unum, vel alterum
              <lb/>
            argumentum amiſſum, quod ad probandam aliquam veritatem
              <lb/>
            aliunde notam, & </s>
            <s xml:space="preserve">a revelatis principiis aut directe, aut indi-
              <lb/>
            recte conſirmatam, ab aliquibus adhibeatur, quando etiam vim
              <lb/>
            habeat aliquam, quam, uti oſtendi, ſuperius allatum argumen-
              <lb/>
            tum omnino non habet. </s>
            <s xml:space="preserve">Satis eſt, ſi illa Theoria cum ejuſmodi
              <lb/>
            veritate conjungi poffit, uti hæc noſtra cum immaterialitate ſpi-
              <lb/>
            rituum conjungitur optime, cum retineat pro materia inertiam,
              <lb/>
            impenetrabilitatem, fenſibilitatem, incapacitatem cogitandi,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">pro ſpiritibus retineat incapacitatem afficiendi ſenſus noſtros
              <lb/>
            per impenetrabilitatem, & </s>
            <s xml:space="preserve">facultatem cogitandi, ac volendi.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>