Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="103"/>
                <arrow.to.target n="marg878"/>
                <lb/>
              Rurſus inter formam & materiam duplex intercedit habitudo: prima, qua forma perfectionis
                <lb/>
                <expan abbr="noĩe">nomine</expan>
              materiæ pręficitur; ſecunda, qua materies origine antecedit. </s>
              <s>Neque tibi id moleſtiam ad­
                <lb/>
              ferat, quòd materia caput alicuius ordinis in doctrina ſtatuatur, quòd notum eſſe debeat, illa ve­
                <lb/>
              rò ſit ignota: accipitur enim materia quæ cogitatione comprehenditur, & eſt
                <foreign lang="grc">νοητή</foreign>
              . </s>
              <s>proinde
                <lb/>
              iam nota effecta principium ordinis eſſe poteſt. </s>
              <s>His ſanè modis ſe habent principia naturę quę
                <lb/>
              diriguntur in ſcientiam: ex quibus effectum eſt, vt tres ordinum formulæ quibus ſcientiæ tra­
                <lb/>
              duntur excogitatæ fuerint quos doctrinæ ordines appellabimus, proptereà quòd accommodent
                <lb/>
              res ad ſcientiam. </s>
              <s>vnus à notione finis ad ea quibus finis comparatur, quem dicimus analyticum,
                <lb/>
              alter ab eorum notione ex quibus finis exiſtit, qui compoſitiuus appellatur: ac tertius ab eſſen­
                <lb/>
              tia ad eſſentiæ principia, quem Galenus vocat definitiuum. </s>
              <s>præter hos alius nullus ab approba­
                <lb/>
              tis auctoribus vſurpatus, nec vnquam, vt puto, memoriæ commendatus. </s>
              <s>Verumeninuerò cùm
                <lb/>
              dico finem, etiam generatim accipi volo id quod ſcire auemus, & laboramus vt noſcamus: ideò
                <lb/>
              propoſitum, & ſubiectum, cùm ſint fines; caput huius ordinis eſſe poterunt, quemadmodum
                <lb/>
              conſtat 1. T. 1. Phyſ. vbi propoſita ſcientia rerum naturalium illatum eſt agendum prius eſſe de
                <lb/>
              principiis. </s>
              <s>Itaque aliud eſt ordo à via. </s>
              <s>quòd (vt dictum eſt) via terminatur fabrica inſtrumen­
                <lb/>
              torum, & ſumit nota, vt ex his inſtrumenta conflentur, ſed ordo nobis ſuppeditat locum in quo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg879"/>
                <lb/>
              res ſubiecta, principia,
                <expan abbr="parteſq́">parteſque</expan>
              . </s>
              <s>ſunt ſuis inſtrumentis & rationibus explicanda. </s>
              <s>Vt primùm de
                <lb/>
              natura
                <expan abbr="disserendũ">disserendum</expan>
              , mox de corporibus, & anteà de ſimplicibus, poſteà de mixtis. </s>
              <s>ſed via definiti­
                <lb/>
              ua disseritur de natura; adhibebitur
                <expan abbr="demõſtratiua">demonſtratiua</expan>
              ad explicandas affectiones corporum natura­
                <lb/>
              lium; hęc res à poſteriori noteſcit; à priori noſcetur alia; verùm hæc poſt illam. </s>
              <s>
                <expan abbr="Itaq.">Itaque</expan>
              aliud or­
                <lb/>
              do, aliud via. </s>
              <s>Quamobrem omnium horum officia paucis verbis
                <expan abbr="cõplecti">complecti</expan>
              voluimus hoc modo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg830"/>
              b 1. de An.
                <lb/>
              T. 5.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg831"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg832"/>
              c 1. Top.
                <lb/>
              c. 10.
                <lb/>
                <lb/>
              1. de An.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg833"/>
              d 1. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg834"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg835"/>
              a 5. Met.
                <lb/>
              c. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg836"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg837"/>
              b T. 2.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg838"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg839"/>
              c Alex. 1.
                <lb/>
                <expan abbr="q.">que</expan>
              1.
                <lb/>
                <lb/>
              Ptol. </s>
              <s>lib. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg840"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg841"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg842"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg843"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg844"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg845"/>
              a 9. Met.
                <lb/>
              T. 20.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg846"/>
              b 1. Phyſ.
                <lb/>
              T. c. 57.
                <lb/>
                <lb/>
              1. Phyſ.
                <lb/>
              T. c. 3.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg847"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg848"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg849"/>
              a 1. De An.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg850"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg851"/>
              b 1. de an.
                <lb/>
              T. 45.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg852"/>
              c Euſtr. 2.
                <lb/>
              Poſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg853"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg854"/>
              d 1. Magn.
                <lb/>
              </s>
              <s>Mor. </s>
              <s>c. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg855"/>
              e 2 ad Eud.
                <lb/>
              c. 1.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg856"/>
              f 1. de par.
                <lb/>
              </s>
              <s>anim.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg857"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg858"/>
              a a. </s>
              <s>Elen.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg859"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg860"/>
              b. 1. Elen.
                <lb/>
              1. Rhet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg861"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg862"/>
              c 2. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg863"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg864"/>
              d 2. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg865"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg866"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg867"/>
              a Gal.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg868"/>
              b 1. Poſt.
                <lb/>
              T. 35. c. 8.
                <lb/>
                <lb/>
              2. Met.
                <lb/>
                <lb/>
              1. de An.
                <lb/>
              T. 5.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg869"/>
              c In prob.
                <lb/>
              </s>
              <s>mag. </s>
              <s>com­
                <lb/>
              ment.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg870"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg871"/>
              d 1. Rhet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg872"/>
              e Proclus
                <lb/>
              2. in Tim.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg873"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg874"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg875"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg876"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg877"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg878"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg879"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Inſtrumenta docent; ſumit via, collocat ordo
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Hæc
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
              omnia quæ prima conſtituimus, vt nobis nota ſtatuuntur, ſiue ſint ex eorum ordi­
                <lb/>
              ne quę proximè colliguntur à ſenſu; ſeu facta ſint nota nobis ex aliis quę ſint nota nobis. </s>
              <s>Etenim
                <lb/>
              & materia, quanuis ſit ignota per ſe, cùm facta eſt
                <expan abbr="intelligẽda">intelligenda</expan>
              eſſe poteſt nonmodò principium
                <lb/>
              rei, ſed cognitionis. </s>
              <s>At enim cuiuſque ordinis vſus ex Ariſtotele & Galeno facilè expedietur.
                <lb/>
              </s>
              <s>quandoquidem reſolutiuus ad inuentionem faciat, ad notitiam pariendam compoſitiuus. </s>
              <s>Defi­
                <lb/>
              nitiuus ad breuitatem & memoriam. </s>
              <s>Nam primus ille ordo proficiſcitur ex fine, à quo omnia
                <lb/>
              ſuppeditantur quibus eſt opus ad
                <expan abbr="conſequendũ">conſequendum</expan>
              id quod optamus,
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>ſerie qua ſemper ex con­
                <lb/>
              ſequente prius accipimus, vt eò demum perueniat quod futurum eſt principium effectionis, ſiue
                <lb/>
              executionis, vt in
                <expan abbr="">omni</expan>
              actione humana, niſi temeraria ſit, euenire ſolet: ſic & propoſito fine colli­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg880"/>
                <lb/>
              guntur illa quę perducunt ad eum finem: eſt
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              finis principium vnà rei & ſermonis, & (vt ait
                <lb/>
              Proclus)
                <foreign lang="grc">κάλλιστον ὁρμητήριον</foreign>
              , ideſt, gradus optimus ad
                <expan abbr="agendũ">agendum</expan>
              & cogitandum. </s>
              <s>Proinde cùm
                <lb/>
              inuentio cęteris actibus ſcientiæ pręcedat: iure primus omnium ponetur reſolutiuus. </s>
              <s>Cùm verò
                <lb/>
              in altero qui eſt
                <expan abbr="cõpoſitiuus">compoſitiuus</expan>
              , ſuccedat, vt priora & cauſſa quæ reſoluendo inuentæ fuerant; po­
                <lb/>
              ſterioribus & effectis adnectantur, & in hoc poſita ſit rerum ſcientia, compoſitiuus ad ſcientiam
                <lb/>
              faciet, non eo quòd doceat: iam enim eſt hoc inſtrumenti, non quòd ſumat id quod eſt viæ, ſed
                <lb/>
              quoniam res ſcibiles in eo ſic diſponuntur, vt optimè ex ipſo vię pateant, & principia ex quibus
                <lb/>
                <expan abbr="inſtrumẽta">inſtrumenta</expan>
              ſciendi conflentur. </s>
              <s>Idcirco cùm ex inuentis
                <expan abbr="cõſtituatur">conſtituatur</expan>
              , iam poſterior ordo
                <expan abbr="habẽdus">habendus</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>Quanquam hic ordo ſupra cæteros vtilis eſt, vbi productio & effectio proponuntur vt in arti­
                <lb/>
              bus: neque
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              efficiendo aliter progredi licet. </s>
              <s>Verùm ſi incidamus in commune ad vnum, & eius
                <lb/>
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              tractatio ex reſolutione & compoſitione conſtat: etenim vbi notum fuerit, ita reſoluitur,
                <lb/>
              vt ratione prius, & eiuſmodi, vt à partibus ſeparari poſsit, quia ſine
                <expan abbr="quaq.">quaque</expan>
              cogitari valeat; partes
                <lb/>
              vbi conuenientia conſtituta fuerit, prima illa mentis appulſione ſine hoc communi nequaquam,
                <lb/>
              quia nimirùm eſſentia ſit eadem eius quod eſt in parte, & partis vt ſubſtantiæ & ſubſtantiæ en­
                <lb/>
              tis, vt ſuo loco diſputauimus, quòd ſi ignotum fuerit, ex partibus tanquam natura prioribus vt
                <lb/>
                <expan abbr="cõmune">commune</expan>
              ſecundùm rationem reperitur, & ad earum notitiam quoquo modo pertinet, vt expoſi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg881"/>
                <lb/>
              tum eſt in diſceptatione de
                <expan abbr="cõmuni">communi</expan>
              ad vnum. </s>
              <s>Sed cùm partes ſint, & origine, & natura priores.
                <lb/>
              </s>
              <s>in vtroque partium notitia flagitatur, & præcipuè primæ illius partis à qua cæterę deſcendunt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Verùm à prima parte ad alias, & ab his ad vniuerſum eſt ordo compoſitiuus. </s>
              <s>Etenim ordo prius
                <lb/>
              elucet in poſteriore: neque enim ordo ſpectatur in pedibus animalis, quia per ſe noteſcunt; nec
                <lb/>
              aliud ad ſui notitiam flagitant, ſed in pedibus ſcamni quos ſine pedibus animalis animo comple­
                <lb/>
              cti non licet; idcircò in
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
              notitiam reſoluuntur, & ex eorum
                <expan abbr="cõprehenſione">comprehenſione</expan>
                <expan abbr="pedũ">pedum</expan>
              ſcamni co­
                <lb/>
              gnitio conſtat; mox ipſius
                <expan abbr="cõmunis">communis</expan>
              ex
                <expan abbr="vtriuſq.">vtriuſque</expan>
              notitia. </s>
              <s>Quamobrem
                <expan abbr="vbiq.">vbique</expan>
              compoſitiuus ordo
                <lb/>
              ad ſcientiam proximè pertinebit, qui cùm maximè appareat in vniuocis, vbi à genere deducimur
                <lb/>
              ad ſpecies; videtur eſſe ratio potiſsima, cur ibi à
                <expan abbr="cõmunibus">communibus</expan>
              exordiamur; in iis quæ ſunt ad
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              ,
                <lb/>
              non ſemper; ac niſi commune aliundè cognitum fuerit, vel per ſuperiora in eadem ſcientia, vel
                <lb/>
              etiam per alia nota nobis, vt enim genera
                <expan abbr="quandoq.">quandoque</expan>
              ex partibus ſubiectis, nonnunquam ex inhę­
                <lb/>
              rentibus & notis nobis ſæpè noteſcunt, ſic & de communibus ad vnum idem eſt iudicandum. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>