Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
List of thumbnails
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
<
1 - 10
11 - 20
21 - 30
31 - 40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
71 - 80
81 - 90
91 - 100
101 - 110
111 - 120
121 - 130
131 - 140
141 - 150
151 - 160
161 - 170
171 - 180
181 - 190
191 - 200
201 - 210
211 - 220
221 - 230
231 - 240
241 - 250
251 - 260
261 - 270
271 - 280
281 - 290
291 - 300
301 - 310
311 - 320
321 - 330
331 - 340
341 - 350
351 - 360
361 - 370
371 - 380
381 - 390
391 - 400
401 - 403
>
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005405
">
<
pb
pagenum
="
474
"
xlink:href
="
016/01/123.jpg
"/>
vt plurimum tranſeunt in calcem. </
s
>
<
s
id
="
s.005406
">Norim
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg778
"/>
<
lb
/>
bergenſis è fodina extractus dureſcit, cum
<
lb
/>
reliqua eius genera potiùs frangantur. </
s
>
<
s
id
="
s.005407
">Eſt &
<
lb
/>
lapis marmori natura ſimilis, quippe quòd
<
lb
/>
ſectilis ſit, ſed coloris cinerei, & mollitiei
<
lb
/>
incredibilis, vnde ferra, non ſecus ac li
<
lb
/>
gnum ſecatur ad opera. </
s
>
<
s
id
="
s.005408
">Copia eius in regio
<
lb
/>
ne Veneta. </
s
>
<
s
id
="
s.005409
">Sed ob coloris obſcuritatem, &
<
lb
/>
quia nitorem non admittit ad ſilicem refer
<
lb
/>
ri poteſt. </
s
>
<
s
id
="
s.005410
">Propria enim omni ſilici ſunt, ſqua
<
lb
/>
moſum eſſe, nec leue perfectè, vt marmori
<
lb
/>
nitor, & quòd ſecari poſſit. </
s
>
<
s
id
="
s.005411
">Huic autem la
<
lb
/>
pidi pars vna ex vtroque deeſt: non nitet,
<
lb
/>
ideò marmor non eſt: ſquamis caret, ideò
<
lb
/>
non eſt ſilex.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg779
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005412
">
<
margin.target
id
="
marg777
"/>
Silex & eius
<
lb
/>
differentiæ.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005413
">
<
margin.target
id
="
marg778
"/>
Marmor ſe
<
lb
/>
ctile.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005414
">
<
margin.target
id
="
marg779
"/>
Saxa ſex
<
lb
/>
generum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005415
">Cæterorum lapidum nomen vnum ſaxum
<
lb
/>
ſit, genera autem ſex: a proprietate vnum
<
lb
/>
vt magnetis ſumptum: à viribus, vt calamo
<
lb
/>
chus: à colore, vt amochryſos: pictura vt
<
lb
/>
alabandicus: forma vt trochites: ignium, vel
<
lb
/>
aquarum reſiſtentiæ nobilitate, vt magneſia.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005416
">Igitur à primo genere incipiemus.
<
arrow.to.target
n
="
marg780
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005417
">
<
margin.target
id
="
marg780
"/>
Magnetis
<
lb
/>
genera.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005418
">Magnes, ſeu lapis Herculeus duorum aut
<
lb
/>
trium generum eſſe videtur: nam ex eo fer
<
lb
/>
rugineum eſt, & candidum: & quod candi
<
lb
/>
dum, eſt diſtinctum leuibus, ac tenuibus fer
<
lb
/>
rugineis venis, quòd tamen fermè vndequa
<
arrow.to.target
n
="
marg781
"/>
<
lb
/>
que eſt leue. </
s
>
<
s
id
="
s.005419
">Ferruginei generis magnes
<
lb
/>
duas habet primò vires, nullis fermè ſecu
<
lb
/>
lis incognitas: trahit enim ferrum, & illitum
<
lb
/>
magnete. </
s
>
<
s
id
="
s.005420
">ferrum aliud trahit ferum, adeò vt
<
lb
/>
quandoque contigerit magnetem
<
expan
abbr
="
quinq;
">quinque</
expan
>
aut
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
etiã
">etiam</
expan
>
plures annulos perpetua ſucceſſione tra
<
lb
/>
here Poſt ætatem
<
expan
abbr
="
illã
">illam</
expan
>
vetuſtiſſimam Ariſto
<
lb
/>
telis æuo, ſi quid Alberto credendum eſt, in
<
lb
/>
notuit magnetis duo eſſe genera, alterum
<
lb
/>
quod ferrum ad Boream dirigit, reliquum
<
lb
/>
autem quod ad Auſtrum. </
s
>
<
s
id
="
s.005421
">Hoc autem modo
<
lb
/>
res ſe habet. </
s
>
<
s
id
="
s.005422
">Affricatur magneti ferrum te
<
lb
/>
nue in cuſpide, inde ſuſpenditur in æquili
<
lb
/>
brio, tum circumuoluitur ferrum ſpontè, ſi
<
lb
/>
cut cuſpis Boream, aut Auſtrum reſpiciat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005423
">Iam ergo hæc quatuor nota antiquo fuêre
<
lb
/>
tempore. </
s
>
<
s
id
="
s.005424
">Sed & illud cognitum eſt Alberti
<
lb
/>
ætate Magnetis eſſe genus quod vocant
<
lb
/>
Theamedem, adnatum ipſi Magneti, quòd
<
lb
/>
abigat ferrum. </
s
>
<
s
id
="
s.005425
">Sed & illud, quòd à ferro
<
lb
/>
etiam Magnes trahitur, quodque virtus
<
lb
/>
eius corpora penetrat, vt interpoſita tabula
<
lb
/>
etiam ferrum ad ſe alliciat. </
s
>
<
s
id
="
s.005426
">Ergo plurima,
<
lb
/>
vt mos eſt, iamdiu fuêre cognita, quæ non
<
lb
/>
panci noſtro tempore inuenta exiſtimauêre:
<
lb
/>
nam pyxidis nauticæ rationem cuidam Fla
<
lb
/>
uio tribuunt, quam conſtat cognitam ſal
<
lb
/>
tem ante Alberti Magni ætatem. </
s
>
<
s
id
="
s.005427
">Eius enim
<
lb
/>
ille meminit non tamen Ariſtoteli pyxidis
<
lb
/>
vſum notum fuiſſe crediderim. </
s
>
<
s
id
="
s.005428
">Aut quòd
<
lb
/>
fetrum ad Boream dirigat, cùm Galenus &
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
Alexãder
">Alexander</
expan
>
Aphrodiſrenſis, qui nullum, naturæ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg782
"/>
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
miraculũ
">miraculum</
expan
>
tametſi leue prętermiſerunt, harum
<
lb
/>
rerum adeò admirabilium & vtilium haud
<
lb
/>
meminerint. </
s
>
<
s
id
="
s.005429
">Conſtat etiam tempore Roma
<
lb
/>
norum hæc fuiſſe ignota, tot naufragiis ob
<
lb
/>
hanc cauſam illis ſubeuntibus: vnde non
<
lb
/>
ſemel attritæ vires, dum aduerſus Pœnos
<
lb
/>
dimicant, & Octauij claſſis diſiecta ad
<
lb
/>
uerſus Sex. </
s
>
<
s
id
="
s.005430
">Pompeium. </
s
>
<
s
id
="
s.005431
">Ergo iam vires de
<
lb
/>
nuò ferruginei magnetis aggrediamur, in
<
lb
/>
de rationes explicemus, initio ab experi
<
lb
/>
mento facto. </
s
>
<
s
id
="
s.005432
">Magnes igitur ferrum trahit,
<
lb
/>
trahit & chalybem. </
s
>
<
s
id
="
s.005433
">Refert & Hieronymus
<
lb
/>
Fracaſtoreus vidiſſe quòd
<
expan
abbr
="
argẽtum
">argentum</
expan
>
traheret:
<
lb
/>
generaliter autem argentum haud quaquam
<
lb
/>
trahit. </
s
>
<
s
id
="
s.005434
">Cauſa cur ferrum trahat eſt, quo
<
lb
/>
niam illius eſt pabulum: nam ( vt dixi ) la
<
lb
/>
pides viuunt: ob id etiam optimè in ſcobe
<
lb
/>
ferri ſeruatur. </
s
>
<
s
id
="
s.005435
">Quid mirum eſt igitur cha
<
lb
/>
lybem, in quo maxima pars ferrum eſt,
<
lb
/>
trahi? </
s
>
<
s
id
="
s.005436
">Sed & ferrum ſi à magnete tangatur
<
lb
/>
priùs faciliùs trahitur: argentum verò vel
<
lb
/>
ferri aliquid continuit, vel genus erat aliud
<
lb
/>
magnetis, de quo, vt mihi incognita, ver
<
lb
/>
ba facere non decreui. </
s
>
<
s
id
="
s.005437
">Attamen hoc no
<
lb
/>
ſtris ſatisfacit principiis, argentum & re
<
lb
/>
liqua metalla à valido lapide ſi ferri quic
<
lb
/>
quam contineant, trahi poſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.005438
">Nec ex om
<
lb
/>
ni parte magnes trahit, ſed vbi cortice
<
lb
/>
tenui eſt, magiſque vna parte quàm alia,
<
lb
/>
ferrúmque nitidum potius quàm rubigine
<
lb
/>
obſitum: Nec, vt fabulantur, allio, cæ
<
lb
/>
piſve impeditur, multò minus adamante:
<
lb
/>
niſi forſan adeò leuiter, vt in minimis ſo
<
lb
/>
lùm ac debilibus depræhendatur, in reliquis
<
lb
/>
autem ſenſum effugiat. </
s
>
<
s
id
="
s.005439
">Ferrum verò quod
<
lb
/>
cum lapide confricatum fuerit, non ſolùm
<
lb
/>
celeriùs trahitur à magnete, ſed & aliud
<
lb
/>
ferrum facilius ad ſe trahit, quàm ipſe la
<
lb
/>
pis. </
s
>
<
s
id
="
s.005440
">Videtur enim vis magnetis à ferro ro
<
lb
/>
borari: nam in ſuperficie ferri tenuiores la
<
lb
/>
pidis partes hærentes ferrum ad ſe alliciunt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005441
">Sed & ferrum magnum fruſtum magnetis
<
lb
/>
modicam partem vice verſa trahit ad ſe,
<
lb
/>
eóque magis ſi ferrum à magnete, & ma
<
lb
/>
gnes à ferro contacta ſint. </
s
>
<
s
id
="
s.005442
">Hoc ideò con
<
lb
/>
tingit, quoniam ferrum magnes, vt pa
<
lb
/>
bulum deſiderat: qui cùm illud ad ſe tra
<
lb
/>
here nequeat, ad ipſum mutata vice fer
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.005443
">Duas habet partes ex aduerſo poſitas
<
lb
/>
hic lapis: alteram quæ iacet ad meridiem,
<
lb
/>
alteram ad Boream. </
s
>
<
s
id
="
s.005444
">Cùm verò eruitur, vim
<
lb
/>
eandem ſeruat, vt quemadmodum anima
<
lb
/>
lia, ad ſitum proprium & naturalem ſpon
<
lb
/>
tè redeant. </
s
>
<
s
id
="
s.005445
">Cùm verò ob grauitatem ne
<
lb
/>
queat ſeipſum mouere, ferro affricatum
<
lb
/>
mouet illud in æquilibrio poſitum ob faci
<
lb
/>
litatem: & etiam quoniam principium eſt
<
lb
/>
quoddam naturale. </
s
>
<
s
id
="
s.005446
">Nihil ſeipſum mouere.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005447
">Ergo cùm duæ ſint partes, ferrum quod a
<
lb
/>
Boreali tangitur, cuſpidem illam ad Bo
<
lb
/>
ream dirigit: quòd ſi Auſtralem contigant,
<
lb
/>
ad Auſtrum etiam impellitur, non ad Bo
<
lb
/>
ream. </
s
>
<
s
id
="
s.005448
">Falſum eſt igitur, vt in noſtris la
<
lb
/>
pidibus luce clarius ſpectare licet, Hercu
<
lb
/>
leum lapidem ferrum ſemper ad Boream
<
lb
/>
dirigere, quandoquidem pars illius ſit non
<
lb
/>
parua in ſingulis fruſtis, quæ non minus
<
lb
/>
ferrum dirigat ad Auſtrum, quàm notiſſi
<
lb
/>
ma illa ad Boream. </
s
>
<
s
id
="
s.005449
">Quò fit vt ſerò videan
<
lb
/>
tur vires eius homines animaduertiſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.005450
">Sed
<
lb
/>
nec ad vnguem diriguntur partes ad Bo
<
lb
/>
ream, Auſtrumve, ſed ſingulæ ad locum
<
lb
/>
quinque partibus cœli diſtantem. </
s
>
<
s
id
="
s.005451
">Quò ſit,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg783
"/>
<
lb
/>
vt in horologiis non eadem ſit linea ſuper
<
lb
/>
quam ferrum quieſcere debet in pyxide, &
<
lb
/>
meridie, vbi vmbræ ſignificant horas:
<
lb
/>
nam linea pyxidis, ſi horologium perfectum
<
lb
/>
ſit, paululum ad Orientem inflectitur à linea
<
lb
/>
meridiei. </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>