Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005451
">
<
pb
pagenum
="
475
"
xlink:href
="
016/01/124.jpg
"/>
<
arrow.to.target
n
="
marg784
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005452
">
<
margin.target
id
="
marg781
"/>
Ferrugineus
<
lb
/>
magnes quas
<
lb
/>
habeat vi
<
lb
/>
res.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005453
">Lib. 2. Me
<
lb
/>
tal. </
s
>
<
s
id
="
s.005454
">tract. 3,
<
lb
/>
cap.6.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005455
">
<
margin.target
id
="
marg782
"/>
Cauſæ no
<
lb
/>
uem experi
<
lb
/>
mentorum
<
lb
/>
ferruginei
<
lb
/>
magnetis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005456
">
<
margin.target
id
="
marg783
"/>
Cur in horo
<
lb
/>
logiis non
<
lb
/>
eadem ſit li
<
lb
/>
nea pyxidis
<
lb
/>
& meridiei.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005457
">
<
margin.target
id
="
marg784
"/>
Horologia,
<
lb
/>
quæ lineam
<
lb
/>
meridiei abſ
<
lb
/>
que pyxide
<
lb
/>
oſtendunt.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005458
">Nuper verò inuenta ſunt horologia, quæ
<
lb
/>
abſque pyxide, & horas, & Meridiei lineam
<
lb
/>
oſtendunt: nam ſupra, ante, & à lateribus,
<
lb
/>
cùm eandem ſemper horam referant, & di
<
lb
/>
uerſa ratione, fieri non poteſt, vt alter idem
<
lb
/>
contingat, quàm cùm ſemper meridiei li
<
lb
/>
neam media horologij fuerit conſtituta: Ad
<
lb
/>
mirabile ſanè Germanorum inuentum. </
s
>
<
s
id
="
s.005459
">At
<
lb
/>
verò de Herculeo lapide, quod ab Oriente
<
lb
/>
ad dextram inflectatur, cauſa alia non eſt,
<
lb
/>
quàm ſitus lapidis. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005460
">Lapis autem ea parte vires recipit, quo
<
lb
/>
niam ortum ſtellæ in cauda Vrſæ minoris,
<
lb
/>
quæ quinque partibus orientalior eſt Polo
<
lb
/>
mundi, reſpicit. </
s
>
<
s
id
="
s.005461
">Verùm ratione oppoſita, non
<
lb
/>
à ſtellis Auſtralibus, ſed ab eadem cauſa Vr
<
lb
/>
ſæ, ſed ortu ſuo pars in magnate, quæ Au
<
lb
/>
ſtrum reſpicit, vires acquirit: ita fit, vt lapis
<
lb
/>
hic contrarius habere vires habeatur. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005462
">Nihil mirum eſt igitur, ortam eſſe
<
lb
/>
ſuſpicionem Theamedis, quòd ferrum re
<
lb
/>
pellat, cùm magnes ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.005463
">Res autem ita ſe
<
lb
/>
habet. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005464
">Magnetis pars vna ferrum ad Boream,
<
lb
/>
altera ad Auſtrum (quemadmodum dictum
<
lb
/>
eſt) impellit: quòd ſi pars quæ ad Auſtrum
<
lb
/>
dirigitur, ferro quod partem Borealem petit
<
lb
/>
applicetur, inſita inimicitia illud maiore im
<
lb
/>
petu propellit à ſe, quàm ferrum ad Auſtrum
<
lb
/>
tendens trahat: & rurſus pars Magnetis, quæ
<
lb
/>
Boream reſpicit, applicata ferro ea parte qua
<
lb
/>
Magnetem ad Auſtrum tendentem tetigit à
<
lb
/>
ſe repellit. </
s
>
<
s
id
="
s.005465
">Simile ferrum, atque ad eandem
<
lb
/>
partem tendens ad ſe trahit vehementer,
<
lb
/>
Magnetis expers ferrum mediocriter. </
s
>
<
s
id
="
s.005466
">Cauſa
<
lb
/>
huius luce ipſa clarior eſt: nam diſſimilia re
<
lb
/>
pelluntur, ſimilia trahuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.005467
">Itaque non iam
<
lb
/>
ferrum abigitur ab vllo lapide Herculeo,
<
lb
/>
ſed vt particeps contrariæ qualitatis, aut
<
lb
/>
quoniam cuſpis alterius lateris ſimili ma
<
lb
/>
gnete contacta eſt: vnde dum illa trahitur,
<
lb
/>
reliqua fugatur. </
s
>
<
s
id
="
s.005468
">Ergo ſi ferri vtraque cuſpis
<
lb
/>
à Boreali parte tangatur, vtraque ab Auſtra
<
lb
/>
li repelletur, quaſi totum ferrum propellat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005469
">Sunt qui affirment, partem in eo lapide eſſe,
<
lb
/>
quæ ad Orientem, & aliam quæ rurſus ad
<
lb
/>
Occidentem ferrum impellat: de quo nihil
<
lb
/>
certi afferre poſſunt. </
s
>
<
s
id
="
s.005470
">Verùm ſimili ratione
<
lb
/>
qua ferrum à magnete, aut trahitur, aut im
<
lb
/>
pellitur, ſimili etiam ratione à ferro, cui ma
<
lb
/>
gnes contactu inhæſerit, ferrum aliud, aut
<
lb
/>
trahitur, aut impellitur. </
s
>
<
s
id
="
s.005471
">Dico cuſpis ferri
<
lb
/>
magnetis parte Auſtrali illita, ferro fixo cuſ
<
lb
/>
pidem aliam à ſe propellit, quæ in æquili
<
lb
/>
brio poſita
<
expan
abbr
="
Borealẽ
">Borealem</
expan
>
partem magnetis conti
<
lb
/>
gerit. </
s
>
<
s
id
="
s.005472
">Atque eadem ratione magnetis fruſtu
<
lb
/>
la à magnete trahuntur, cùm vires ferri ma
<
lb
/>
gnes, aut illius fruſta combiberint. </
s
>
<
s
id
="
s.005473
">Itaque
<
lb
/>
non magnes magnetem trahit, ſed ferrum
<
lb
/>
magneti hærens occultè. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005474
">Accedit his tot præclaris partibus, quòd
<
lb
/>
magnes ſub tabula poſitus, ferrum ſuper ta
<
lb
/>
bulam in æquilibrio poſitum, quanquam
<
lb
/>
interpoſita tabula, celerrimè circumagit, non
<
lb
/>
ſine leui aſtantium admiratione. </
s
>
<
s
id
="
s.005475
">Vnde peluis
<
lb
/>
lignea aqua plena ſuperponitur tabulæ, in
<
lb
/>
ea nauicula collocatur, tenuiſſimis tabellis
<
lb
/>
compaginata, ſine ferro, ſed glutine tantùm:
<
lb
/>
in prora muliercula formoſa flexa remo na
<
lb
/>
uiculam agens, ita vt illius nauiculæ motu
<
lb
/>
remus moueatur, & cùm eo mulieris imago:
<
lb
/>
ſub pede poſtremo mulieris clauiculus lato
<
arrow.to.target
n
="
marg785
"/>
<
lb
/>
capite, cuius pars illa latior, pileus vocata,
<
lb
/>
promineat è tabula, ſic figatur, vt lateat ſub
<
lb
/>
prora, nec tamen aquam tangat: optimi tan
<
lb
/>
dem magnetis fruſtulum capiti virgæ lineæ
<
lb
/>
ex abiete, vel cornu inſeratur, qua circumdu
<
lb
/>
catur lapis ipſe ſub tabula poſitus, atque ſic
<
lb
/>
ſuppoſito magnete claui capiti producetur
<
lb
/>
nauis lapidis motu quocunque voles, vide
<
lb
/>
bitúrque his qui virgam non poſſunt conſ
<
lb
/>
picere imago illa quaſi animata, nauim quo
<
lb
/>
cunque velis circumagere, ac ducere, audien
<
lb
/>
ti quidem ac remiganti ſimilis: non igitur
<
lb
/>
materia ipſa tranſit, ſed aliquid ſpiritui ſi
<
lb
/>
mile: nam tabula impediret motum, cùm cor
<
lb
/>
pora ſe inuicem nequeant penetrare. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005476
">
<
margin.target
id
="
marg785
"/>
Statua quæ
<
lb
/>
quolibet fer
<
lb
/>
ri videtur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005477
">Simili ratione Dæmon reſponſa dabit.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg786
"/>
<
lb
/>
Fit ſtatua parua ex orichalcho coronati viri,
<
lb
/>
aurea veſte, cùm cornibus in capite, facie,
<
lb
/>
pedibus ac manibus nigris, pedes ac manus
<
lb
/>
gryphis. </
s
>
<
s
id
="
s.005478
">Huic imagini ſceptrum ex ferro
<
lb
/>
diligenter inaurato, ac viribus magnetis im
<
lb
/>
buto, in dextra manu collocetur. </
s
>
<
s
id
="
s.005479
">Sedeat ima
<
lb
/>
go hæc ſuper ſolio ex ære ſplendenti, aut cæ
<
lb
/>
ruleo. </
s
>
<
s
id
="
s.005480
">Toti fabricæ vitrum in forma colum
<
lb
/>
næ circumponatur, vt quandoque tale in
<
lb
/>
manibus habuerim ſolidum, vel ſi placet
<
lb
/>
inane & ſolum ſolio vitrum iungatur. </
s
>
<
s
id
="
s.005481
">Inde
<
lb
/>
ſuſpendatur machina tenui filo ad perpen
<
lb
/>
diculum, vt pro arbitrio poſſit circumuolui.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.005482
">Deinde in cacumine elegantis virgæ con
<
lb
/>
ſtituto occultè fruſto magnetis virga mota
<
lb
/>
ad partes interrogetur imago. </
s
>
<
s
id
="
s.005483
">Pulchræ virgæ
<
lb
/>
ignotæ notæ, ac characteres tum figuræ
<
lb
/>
adiiciuntur. </
s
>
<
s
id
="
s.005484
">Poteſt & magnes annulo aureo
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg787
"/>
<
lb
/>
abſcondi. </
s
>
<
s
id
="
s.005485
">Eodem exemplo ſtatuam ſuper al
<
lb
/>
tare collocabimus è leuiſſima materia, atque
<
lb
/>
in ea ferrum magnetæ imbutum, lapis au
<
lb
/>
tem magnes ea parte muri collocetur, vt cùm
<
lb
/>
ferrum illum reſpiciat facies imaginis con
<
lb
/>
uertatur ac ſacrificium. </
s
>
<
s
id
="
s.005486
">Veriſimile autem eſt
<
lb
/>
talibus technis, nondum hominibus adeò
<
lb
/>
ſolertibus, ſacerdotes antiquos plebi ignaræ
<
lb
/>
ſæpius illuſiſſe. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005487
">
<
margin.target
id
="
marg786
"/>
Dæmon vt
<
lb
/>
reſponſum
<
lb
/>
dare videa
<
lb
/>
tur.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005488
">
<
margin.target
id
="
marg787
"/>
Statua ſem
<
lb
/>
per
<
expan
abbr
="
reſpiciẽs
">reſpiciens</
expan
>
<
lb
/>
ſacrificium.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005489
">Succedit ferrugineo magneti candidus, &
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg788
"/>
<
lb
/>
creagus, quaſi ſi carnem ducens: experimen
<
lb
/>
tum eſt quòd labiis hæret leuis, & venis
<
lb
/>
quibuſdam diſtinctus, rarus etſi, tamen
<
lb
/>
etiam nunc inuenitur, cùm nihil voluerit
<
lb
/>
nobis natura occultum eſſe. </
s
>
<
s
id
="
s.005490
">Trahitur for
<
lb
/>
ſan ſiccus ab humido, hærétque labiis,
<
lb
/>
non alia ratione quàm feſtucæ ſolent ſuc
<
lb
/>
cino. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.005491
">
<
margin.target
id
="
marg788
"/>
Magnes car
<
lb
/>
neus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.005492
">Non abſimilis huic videtur magnes alius,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg789
"/>
<
lb
/>
cuius ego experimentum tale vidi. </
s
>
<
s
id
="
s.005493
">Attule
<
lb
/>
rat Laurentius Guaſcus Cheraſcius, prouin
<
lb
/>
ciæ Turonenſis medicus empiricus, his die
<
lb
/>
bus hunc lapidem, pollicebatúrque poſſe, ſi
<
lb
/>
vel ſtylum, aut acum tangeret, carnem to
<
lb
/>
tam abſque vllo dolore penetrare: quòd cùm
<
lb
/>
nobis, vt par eſt, ridiculum videretur, rem
<
lb
/>
experimento in meis contubernalibus con
<
lb
/>
firmauit. </
s
>
<
s
id
="
s.005494
">Ego tandem, vt tam incredibilis rei
<
lb
/>
periculum facerem, acum ipſam priùs lapidi
<
lb
/>
affricatam cuti adiutorij brachij inutili, ſen
<
lb
/>
ſique primò leuiſſimam punctionis imagi
<
lb
/>
nem: pòſt cùm totum muſculum quaſi di
<
lb
/>
rectà penetraret: acum quidem in profun
<
lb
/>
dum, quà pererrabat penetrare ſentiebam, </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>