Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005451">
                <pb pagenum="475" xlink:href="016/01/124.jpg"/>
                <arrow.to.target n="marg784"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005452">
                <margin.target id="marg781"/>
              Ferrugineus
                <lb/>
              magnes quas
                <lb/>
              habeat vi­
                <lb/>
              res.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005453">Lib. 2. Me­
                <lb/>
              tal. </s>
              <s id="s.005454">tract. 3,
                <lb/>
              cap.6.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005455">
                <margin.target id="marg782"/>
              Cauſæ no­
                <lb/>
              uem experi­
                <lb/>
              mentorum
                <lb/>
              ferruginei
                <lb/>
              magnetis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005456">
                <margin.target id="marg783"/>
              Cur in horo­
                <lb/>
              logiis non
                <lb/>
              eadem ſit li­
                <lb/>
              nea pyxidis
                <lb/>
              & meridiei.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005457">
                <margin.target id="marg784"/>
              Horologia,
                <lb/>
              quæ lineam
                <lb/>
              meridiei abſ
                <lb/>
              que pyxide
                <lb/>
              oſtendunt.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005458">Nuper verò inuenta ſunt horologia, quæ
                <lb/>
              abſque pyxide, & horas, & Meridiei lineam
                <lb/>
              oſtendunt: nam ſupra, ante, & à lateribus,
                <lb/>
              cùm eandem ſemper horam referant, & di­
                <lb/>
              uerſa ratione, fieri non poteſt, vt alter idem
                <lb/>
              contingat, quàm cùm ſemper meridiei li­
                <lb/>
              neam media horologij fuerit conſtituta: Ad­
                <lb/>
              mirabile ſanè Germanorum inuentum. </s>
              <s id="s.005459">At
                <lb/>
              verò de Herculeo lapide, quod ab Oriente
                <lb/>
              ad dextram inflectatur, cauſa alia non eſt,
                <lb/>
              quàm ſitus lapidis. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005460">Lapis autem ea parte vires recipit, quo­
                <lb/>
              niam ortum ſtellæ in cauda Vrſæ minoris,
                <lb/>
              quæ quinque partibus orientalior eſt Polo
                <lb/>
              mundi, reſpicit. </s>
              <s id="s.005461">Verùm ratione oppoſita, non
                <lb/>
              à ſtellis Auſtralibus, ſed ab eadem cauſa Vr­
                <lb/>
              ſæ, ſed ortu ſuo pars in magnate, quæ Au­
                <lb/>
              ſtrum reſpicit, vires acquirit: ita fit, vt lapis
                <lb/>
              hic contrarius habere vires habeatur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005462">Nihil mirum eſt igitur, ortam eſſe
                <lb/>
              ſuſpicionem Theamedis, quòd ferrum re­
                <lb/>
              pellat, cùm magnes ſit. </s>
              <s id="s.005463">Res autem ita ſe
                <lb/>
              habet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005464">Magnetis pars vna ferrum ad Boream,
                <lb/>
              altera ad Auſtrum (quemadmodum dictum
                <lb/>
              eſt) impellit: quòd ſi pars quæ ad Auſtrum
                <lb/>
              dirigitur, ferro quod partem Borealem petit
                <lb/>
              applicetur, inſita inimicitia illud maiore im­
                <lb/>
              petu propellit à ſe, quàm ferrum ad Auſtrum
                <lb/>
              tendens trahat: & rurſus pars Magnetis, quæ
                <lb/>
              Boream reſpicit, applicata ferro ea parte qua
                <lb/>
              Magnetem ad Auſtrum tendentem tetigit à
                <lb/>
              ſe repellit. </s>
              <s id="s.005465">Simile ferrum, atque ad eandem
                <lb/>
              partem tendens ad ſe trahit vehementer,
                <lb/>
              Magnetis expers ferrum mediocriter. </s>
              <s id="s.005466">Cauſa
                <lb/>
              huius luce ipſa clarior eſt: nam diſſimilia re­
                <lb/>
              pelluntur, ſimilia trahuntur. </s>
              <s id="s.005467">Itaque non iam
                <lb/>
              ferrum abigitur ab vllo lapide Herculeo,
                <lb/>
              ſed vt particeps contrariæ qualitatis, aut
                <lb/>
              quoniam cuſpis alterius lateris ſimili ma­
                <lb/>
              gnete contacta eſt: vnde dum illa trahitur,
                <lb/>
              reliqua fugatur. </s>
              <s id="s.005468">Ergo ſi ferri vtraque cuſpis
                <lb/>
              à Boreali parte tangatur, vtraque ab Auſtra­
                <lb/>
              li repelletur, quaſi totum ferrum propellat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005469">Sunt qui affirment, partem in eo lapide eſſe,
                <lb/>
              quæ ad Orientem, & aliam quæ rurſus ad
                <lb/>
              Occidentem ferrum impellat: de quo nihil
                <lb/>
              certi afferre poſſunt. </s>
              <s id="s.005470">Verùm ſimili ratione
                <lb/>
              qua ferrum à magnete, aut trahitur, aut im­
                <lb/>
              pellitur, ſimili etiam ratione à ferro, cui ma­
                <lb/>
              gnes contactu inhæſerit, ferrum aliud, aut
                <lb/>
              trahitur, aut impellitur. </s>
              <s id="s.005471">Dico cuſpis ferri
                <lb/>
              magnetis parte Auſtrali illita, ferro fixo cuſ­
                <lb/>
              pidem aliam à ſe propellit, quæ in æquili­
                <lb/>
              brio poſita
                <expan abbr="Borealẽ">Borealem</expan>
              partem magnetis conti­
                <lb/>
              gerit. </s>
              <s id="s.005472">Atque eadem ratione magnetis fruſtu­
                <lb/>
              la à magnete trahuntur, cùm vires ferri ma­
                <lb/>
              gnes, aut illius fruſta combiberint. </s>
              <s id="s.005473">Itaque
                <lb/>
              non magnes magnetem trahit, ſed ferrum
                <lb/>
              magneti hærens occultè. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005474">Accedit his tot præclaris partibus, quòd
                <lb/>
              magnes ſub tabula poſitus, ferrum ſuper ta­
                <lb/>
              bulam in æquilibrio poſitum, quanquam
                <lb/>
              interpoſita tabula, celerrimè circumagit, non
                <lb/>
              ſine leui aſtantium admiratione. </s>
              <s id="s.005475">Vnde peluis
                <lb/>
              lignea aqua plena ſuperponitur tabulæ, in
                <lb/>
              ea nauicula collocatur, tenuiſſimis tabellis
                <lb/>
              compaginata, ſine ferro, ſed glutine tantùm:
                <lb/>
              in prora muliercula formoſa flexa remo na­
                <lb/>
              uiculam agens, ita vt illius nauiculæ motu
                <lb/>
              remus moueatur, & cùm eo mulieris imago:
                <lb/>
              ſub pede poſtremo mulieris clauiculus lato
                <arrow.to.target n="marg785"/>
                <lb/>
              capite, cuius pars illa latior, pileus vocata,
                <lb/>
              promineat è tabula, ſic figatur, vt lateat ſub
                <lb/>
              prora, nec tamen aquam tangat: optimi tan­
                <lb/>
              dem magnetis fruſtulum capiti virgæ lineæ
                <lb/>
              ex abiete, vel cornu inſeratur, qua circumdu­
                <lb/>
              catur lapis ipſe ſub tabula poſitus, atque ſic
                <lb/>
              ſuppoſito magnete claui capiti producetur
                <lb/>
              nauis lapidis motu quocunque voles, vide­
                <lb/>
              bitúrque his qui virgam non poſſunt conſ­
                <lb/>
              picere imago illa quaſi animata, nauim quo­
                <lb/>
              cunque velis circumagere, ac ducere, audien­
                <lb/>
              ti quidem ac remiganti ſimilis: non igitur
                <lb/>
              materia ipſa tranſit, ſed aliquid ſpiritui ſi­
                <lb/>
              mile: nam tabula impediret motum, cùm cor­
                <lb/>
              pora ſe inuicem nequeant penetrare. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005476">
                <margin.target id="marg785"/>
              Statua quæ
                <lb/>
              quolibet fer­
                <lb/>
              ri videtur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005477">Simili ratione Dæmon reſponſa dabit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg786"/>
                <lb/>
              Fit ſtatua parua ex orichalcho coronati viri,
                <lb/>
              aurea veſte, cùm cornibus in capite, facie,
                <lb/>
              pedibus ac manibus nigris, pedes ac manus
                <lb/>
              gryphis. </s>
              <s id="s.005478">Huic imagini ſceptrum ex ferro
                <lb/>
              diligenter inaurato, ac viribus magnetis im­
                <lb/>
              buto, in dextra manu collocetur. </s>
              <s id="s.005479">Sedeat ima­
                <lb/>
              go hæc ſuper ſolio ex ære ſplendenti, aut cæ­
                <lb/>
              ruleo. </s>
              <s id="s.005480">Toti fabricæ vitrum in forma colum­
                <lb/>
              næ circumponatur, vt quandoque tale in
                <lb/>
              manibus habuerim ſolidum, vel ſi placet
                <lb/>
              inane & ſolum ſolio vitrum iungatur. </s>
              <s id="s.005481">Inde
                <lb/>
              ſuſpendatur machina tenui filo ad perpen­
                <lb/>
              diculum, vt pro arbitrio poſſit circumuolui.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005482">Deinde in cacumine elegantis virgæ con­
                <lb/>
              ſtituto occultè fruſto magnetis virga mota
                <lb/>
              ad partes interrogetur imago. </s>
              <s id="s.005483">Pulchræ virgæ
                <lb/>
              ignotæ notæ, ac characteres tum figuræ
                <lb/>
              adiiciuntur. </s>
              <s id="s.005484">Poteſt & magnes annulo aureo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg787"/>
                <lb/>
              abſcondi. </s>
              <s id="s.005485">Eodem exemplo ſtatuam ſuper al­
                <lb/>
              tare collocabimus è leuiſſima materia, atque
                <lb/>
              in ea ferrum magnetæ imbutum, lapis au­
                <lb/>
              tem magnes ea parte muri collocetur, vt cùm
                <lb/>
              ferrum illum reſpiciat facies imaginis con­
                <lb/>
              uertatur ac ſacrificium. </s>
              <s id="s.005486">Veriſimile autem eſt
                <lb/>
              talibus technis, nondum hominibus adeò
                <lb/>
              ſolertibus, ſacerdotes antiquos plebi ignaræ
                <lb/>
              ſæpius illuſiſſe. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005487">
                <margin.target id="marg786"/>
              Dæmon vt
                <lb/>
              reſponſum
                <lb/>
              dare videa­
                <lb/>
              tur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005488">
                <margin.target id="marg787"/>
              Statua ſem­
                <lb/>
              per
                <expan abbr="reſpiciẽs">reſpiciens</expan>
                <lb/>
              ſacrificium.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005489">Succedit ferrugineo magneti candidus, &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg788"/>
                <lb/>
              creagus, quaſi ſi carnem ducens: experimen­
                <lb/>
              tum eſt quòd labiis hæret leuis, & venis
                <lb/>
              quibuſdam diſtinctus, rarus etſi, tamen
                <lb/>
              etiam nunc inuenitur, cùm nihil voluerit
                <lb/>
              nobis natura occultum eſſe. </s>
              <s id="s.005490">Trahitur for­
                <lb/>
              ſan ſiccus ab humido, hærétque labiis,
                <lb/>
              non alia ratione quàm feſtucæ ſolent ſuc­
                <lb/>
              cino. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005491">
                <margin.target id="marg788"/>
              Magnes car­
                <lb/>
              neus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005492">Non abſimilis huic videtur magnes alius,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg789"/>
                <lb/>
              cuius ego experimentum tale vidi. </s>
              <s id="s.005493">Attule­
                <lb/>
              rat Laurentius Guaſcus Cheraſcius, prouin­
                <lb/>
              ciæ Turonenſis medicus empiricus, his die­
                <lb/>
              bus hunc lapidem, pollicebatúrque poſſe, ſi
                <lb/>
              vel ſtylum, aut acum tangeret, carnem to­
                <lb/>
              tam abſque vllo dolore penetrare: quòd cùm
                <lb/>
              nobis, vt par eſt, ridiculum videretur, rem
                <lb/>
              experimento in meis contubernalibus con­
                <lb/>
              firmauit. </s>
              <s id="s.005494">Ego tandem, vt tam incredibilis rei
                <lb/>
              periculum facerem, acum ipſam priùs lapidi
                <lb/>
              affricatam cuti adiutorij brachij inutili, ſen­
                <lb/>
              ſique primò leuiſſimam punctionis imagi­
                <lb/>
              nem: pòſt cùm totum muſculum quaſi di­
                <lb/>
              rectà penetraret: acum quidem in profun­
                <lb/>
              dum, quà pererrabat penetrare ſentiebam, </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>