Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="104"/>
              Definitiuus autem ſua breuitate
                <expan abbr="cõducit">conducit</expan>
              ad memoriam, quòd eſſentiam proponit, vt iam conſti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg882"/>
                <lb/>
              tutam, &
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              reuocans ad illius principia quę pauca ſunt, compendio conſulit. </s>
              <s>Tametſi ſiquis
                <lb/>
              interius ſcrutetur, definitiuum cum reſolutiuo numerare poterit: cùm in ipſo definitio reſolua­
                <lb/>
              tur in ſua principia, & ſicuti reſolutiuus ad ſcientiæ complementum flagitat compoſitiuum: ſic
                <lb/>
              quoque definitiuus efficit ſcientiam, vbi mens ab initiis definitionis reuertitur ad definitionem,
                <lb/>
              & ab hac ad definitum quod eſt
                <expan abbr="cõpoſitum">compoſitum</expan>
              ex materia ſenſili. </s>
              <s>Quapropter hic ordo natura po­
                <lb/>
              ſterior eſt reliquis. </s>
              <s>Omnes igitur à priori ſecundùm
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              progrediuntur. </s>
              <s>nanque vniuerſalia
                <lb/>
              ſunt priora ſingularibus origine: finis & eſſentia ſunt priora perfectione. </s>
              <s>Vnde naſcitur, vt &
                <lb/>
                <expan abbr="oĩs">omnis</expan>
              diſpoſitio quæ habetur ex ordine; ſit ex prioribus ſecundùm
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              ad poſteriora, &
                <expan abbr="oĩs">omnis</expan>
              me­
                <lb/>
              thodus conſimiliter, ſed vt non omnes ordines ab eo quod eſt origine prius, incipiunt; ſic omnis
                <lb/>
              ſcientia vult ex primis origine proficiſci. </s>
              <s>Quamobrem facilè dabitur nobis
                <expan abbr="ordinẽ">ordinem</expan>
              doctrinę cum
                <lb/>
              ordine naturæ congruere. </s>
              <s>Et quanquam definitiuus naturę ordini minus reſpondere videatur,
                <lb/>
              ſed eſſe ſolùm mentis noſtræ progreſſus; neque enim ſic natura progreditur. </s>
              <s>Eſto enim quòd
                <lb/>
              natura, ſi
                <expan abbr="domũ">domum</expan>
              ſtructura eſſet, non aliter efficeret quàm ædificator; quippe quòd ſine conſtituto
                <lb/>
              parietes erigere ſtuderet, vt eos erigere poſſet, iaceret fundamenta;
                <expan abbr="itaq.">itaque</expan>
              reſolueret &
                <expan abbr="cõponeret">componeret</expan>
              ,
                <lb/>
              nullus tamen eſt progreſſus naturæ, qui ſimilis ſit ordini definitiuo: reſpondebimus
                <expan abbr="ordinẽ">ordinem</expan>
              do­
                <lb/>
              ctrinæ cum ordine naturæ
                <expan abbr="cũgruere">congruere</expan>
                <expan abbr="bifariã">bifariam</expan>
              , vel quòd ſicuti natura ſemper exorditur à primis, ſic
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg883"/>
                <lb/>
              etiam doctrina, vel quia progreſſum naturæ imitetur quem ipſa tenet in rebus naturalibus pro­
                <lb/>
              ducendis, eiuſmodi progreſſum ordo reſolutiuus &
                <expan abbr="cõpoſitiuus">compoſitiuus</expan>
                <expan abbr="imitãtur">imitantur</expan>
              : definitiuus eo ſolùm
                <lb/>
                <expan abbr="noĩe">nomine</expan>
              reſpondet naturæ, quae ex primis exorditur ſecundùm naturam. </s>
              <s>A primis igitur ſecundùm
                <lb/>
              naturam methodus
                <expan abbr="oĩs">omnis</expan>
              exorditur, quocunque modo prima ſint. </s>
              <s>Et quanuis aliqua reſoluendo
                <lb/>
              procedat, id quod eſſe videtur à poſteriori tendere ad prius, vt cùm ab effectibus ad cauſſas, & à
                <lb/>
                <expan abbr="cõpoſitis">compoſitis</expan>
              ad principia componentia, & à priori & poſteriori ſimul progreditur, vt puta à priore
                <lb/>
                <expan abbr="ſecũdùm">ſecundùm</expan>
                <expan abbr="perfectionẽ">perfectionem</expan>
              , origine tamen poſteriore. </s>
              <s>Nam demum reſolutio terminatur parte quæ
                <lb/>
              materię
                <expan abbr="vicẽ">vicem</expan>
              ſubit, illa verò ad id quod eſt actu, tametſi natura prior pfectione,
                <expan abbr="">tantum</expan>
              eſt poſterior:
                <lb/>
              quippe ab actu cognito ad potentia cognita, & à toto ad partes
                <expan abbr="quib.">quibus</expan>
              materialiter definitio
                <expan abbr="cõ-flatur">con­
                  <lb/>
                flatur</expan>
              . </s>
              <s>Sic reſolutionis
                <expan abbr="">ratio</expan>
              conſeruatur quæ
                <expan abbr="videt̃">videtur</expan>
              ad priora proficiſci, & methodus à primis ſe­
                <lb/>
              cundùm
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              exorditur. </s>
              <s>Verumenimuerò,
                <expan abbr="q̃uis">quauis</expan>
              tot ordines
                <expan abbr="exiſtãt">exiſtant</expan>
              , & ad varios vſus inſtituti
                <lb/>
              ſint,
                <expan abbr="neutiq̃">neutiquam</expan>
              tamen ab eis qui
                <expan abbr="methodũ">methodum</expan>
              profitentur (ſunt verò Ariſtoteles & Galenus)
                <expan abbr="eodẽ">eodem</expan>
              mo­
                <lb/>
              do vſurpatos fuiſſe perſpicio. </s>
              <s>quippe quae Ariſt. </s>
              <s>
                <expan abbr="nullã">nullam</expan>
                <expan abbr="ſciẽtiam">ſcientiam</expan>
              ordine definitiuo tradidiſſe perſpi­
                <lb/>
              ciatur:
                <expan abbr="eoq́">eoque</expan>
              . </s>
              <s>ſolus vſus fuerit Galenus: quin
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              nunquam de tali ordine
                <expan abbr="mentionẽ">mentionem</expan>
              fecerit Ariſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Vt verò, ego facilè concedo
                <expan abbr="nullã">nullam</expan>
                <expan abbr="ſcientiã">ſcientiam</expan>
              ab Ariſt. </s>
              <s>fuiſſe
                <expan abbr="confectã">confectam</expan>
              ordine definitiuo; ſic nos illo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg884"/>
                <lb/>
              vſum fuiſſe in methodi partibus negare
                <expan abbr="">non</expan>
                <expan abbr="patit̃">patitur</expan>
              explicatio
                <expan abbr="demõſtrationis">demonſtrationis</expan>
              & naturę. </s>
              <s>Illud qui­
                <lb/>
              dem fateor ab Ariſtotele, ne verbo
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
                <expan abbr="ſignificatũ">ſignificatum</expan>
              fuiſſe, ſiue quae ſub reſolutiuo
                <expan abbr="cõprehenderet̃">comprehenderetur</expan>
              ,
                <lb/>
              ſeu quia maximè diſtaret à facienda doctrina, cùm incipiat ab
                <expan abbr="eſsẽtia">eſsentia</expan>
              rei quę nota eſt ſecundùm
                <lb/>
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              & nobis ignota, ſiue
                <expan abbr="ẽt">etiam</expan>
              , quia
                <expan abbr="ſcientiã">ſcientiam</expan>
              ſimpliciter
                <expan abbr="">non</expan>
              abſolueret. </s>
              <s>
                <expan abbr="">nam</expan>
              multa requirit tractata,
                <lb/>
              & explicata fuſius quæ per illum ordinem in pauca capita,
                <expan abbr="eademq́">eademque</expan>
              . </s>
              <s>breuiſsima digeruntur, ſiue
                <lb/>
              etiam propter omneis cauſſas. </s>
              <s>Neque enim abſurdum eſt, vt quod non poſſunt ſingula, multa
                <lb/>
              iuuent, vt poëta dixit. </s>
              <s>Quòd autem non fuerit de tali ordine
                <expan abbr="mẽtio">mentio</expan>
              facta ante Galenum, dici po­
                <lb/>
              teſt, quae vt reſoluentis ſpecies habita fuerit, illum enim imitatur, dum progreditur ab eo quod pri­
                <lb/>
              mum intenditur, eſſentia rei nimirum ad eius parteis, ſed eo nomine reſoluens, quatenus ab eo
                <lb/>
              quod eſt vt finis,
                <expan abbr="nẽpe">nempe</expan>
              definitum. </s>
              <s>huius
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              noſcendi cupiditas nobis inceſsit, ad illa procedit quæ
                <lb/>
              eius gratia mens complecti voluit; nam partes illæ quas perſequitur, in eius definitione ſu­
                <lb/>
              muntur. </s>
              <s>reſolutiuus propriè illic adhibitus vbi res, aut non dum perſpecta, aut non ſatis commo­
                <lb/>
              dè fuiſſet expoſita. </s>
              <s>Quocirca cùm Ariſtoteles primus, aut ſolo Anaxagora excepto
                <expan abbr="ſubſtantiã">ſubſtantiam</expan>
                <lb/>
              extra materiam
                <expan abbr="cõſtituerit">conſtituerit</expan>
              , & aliud genus ſubſtantię monſtrarit quod eſſet vltra naturam, aliud
                <lb/>
                <expan abbr="quoq.">quoque</expan>
              philoſophiæ genus propoſuit, quod cùm eſſet nouum, ab eo quoque ordine reſolutiuo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg885"/>
                <lb/>
              tractandum fuit. </s>
              <s>Etenim ex natura ſapientiæ quæ verſatur in notitia principiorum
                <expan abbr="vniuerſaliũ">vniuerſalium</expan>
              ,
                <lb/>
              nos per principia cognitionis
                <expan abbr="primũ">primum</expan>
              , deinde per eſſentias materiatas, ad eas quæ ſeparatæ ſunt,
                <lb/>
              & demum
                <expan abbr="vſq.">vſque</expan>
              ad primum omnium principium deduxit. </s>
              <s>Et cùm ethicen primus omnium So­
                <lb/>
              crates attigiſſet,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              ſatis accuratè tractaſſet, Ariſtoteles eam conſimili ordine abſoluit. </s>
              <s>
                <expan abbr="Eodẽq́">Eodenque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>modo diſpoſita eſt ars ſyllogiſtica, ſi rectè perpendatur, quòd ante Ariſtotelem à nemine
                <expan abbr="vnquã">vnquam</expan>
                <lb/>
              ſcripta fuerit. </s>
              <s>Naturalis ordine compoſitiuo tradita; quòd potius ſcientia rerum à veteribus in­
                <lb/>
              uentarum quàm inuentio deſideraretur;à pluribus enim anteà
                <expan abbr="copioſiſsimèq́ue">copioſiſsimèque</expan>
              tractata fuerat.
                <lb/>
              </s>
              <s>Definitiuum autem non ita reſtringo, quod quidam facit, vt exordiri velim à definitione
                <expan abbr="ſciẽtiæ">ſcientiæ</expan>
              ,
                <lb/>
              vel artis, quid enim vetat, quominus exordiar à definitione ſubiecti, vt ſi à definitione
                <expan abbr="demõſtra-tionis">demonſtra­
                  <lb/>
                tionis</expan>
              incipiam tractationem? </s>
              <s>Neque vim inferendi propriam ordinis eſſe puto: ſicuti
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              etiam
                <lb/>
              viæ. </s>
              <s>De via manifeſtum eſt, vt ſi diuidens ſumatur, de ordine etiam patet, vbi definitiuum acci­
                <lb/>
              pias: nanque definitionis partes vt rudius notæ conſtituuntur, & explicantur ſolùm. </s>
              <s>in ſola via </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>