Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005494">
                <pb pagenum="476" xlink:href="016/01/125.jpg"/>
              dolorem nullum penitùs ſenſi: túncque fa­
                <lb/>
              miliaribus, quod in me fueram, expertus
                <lb/>
              credidi. </s>
              <s id="s.005495">Dimiſi verò longo ſpatio flectens
                <lb/>
              vndique brachium, nec quicquam mole­
                <lb/>
              ftum ſenſi, nec detracto effluxit ſanguis: nec
                <lb/>
              foramen vllum relictum eſt: quandoque ſe­
                <lb/>
              miguttula leuis cruoris, non autem ſangui­
                <lb/>
              nis, effluit, qua veſtigium vulneris deprehen­
                <lb/>
              ditur. </s>
              <s id="s.005496">Nec qui autor rei huius erat, loco ner­
                <lb/>
              uorum, aut venarum obſeruari volebat, vt
                <lb/>
              planè intelligeremus vim lapidi ineſſe. </s>
              <s id="s.005497">La­
                <lb/>
              pis faba parua minor fuit, candidus, buxeúſ­
                <lb/>
              que potiùs, quàm candidus, venis ferrugi­
                <lb/>
              neis diſtinctus, lenis admodum ac leuis, vt
                <lb/>
              totus pondus granorum 13. tritici impleret.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005498">Ipſa verò acus, quam ei obtuleram, confri­
                <lb/>
              cata, etſi duriſſima eſſet, vt priùs, adeò ta­
                <lb/>
              men apparebat lenis, vt non ampliùs ferri
                <lb/>
              naturam retinere videretur. </s>
              <s id="s.005499">Ergo cùm con­
                <lb/>
              ſiderarem, tria mihi occurrebant. </s>
              <s id="s.005500">Primùm,
                <lb/>
              vt non arcus ingrederetur, ſed permutata
                <lb/>
              ſimilitudine cum noſtra aliam obtuliſſet,
                <lb/>
              quæ in ſe rediret, artificio non difficili, ſed
                <lb/>
              huic obſtabat, quòd acum ima penetrare
                <lb/>
              ſentiebamus: & dum extraheretur, magno
                <lb/>
              labore opus fuit. </s>
              <s id="s.005501">Secundum, quòd cum ſub
                <lb/>
              cute ſit pinguedo inter cutem, & carneam
                <lb/>
              membranam, inducta acu inter membra­
                <lb/>
              nam, & cutem per ipſam pinguedinem, ſit
                <lb/>
              introitus ſine dolore eſſet. </s>
              <s id="s.005502">Sed enim huic
                <lb/>
              rationi ſubſcribere poterat, quòd acum in
                <lb/>
              ſummitate paululum inflexerat, ſeu dum la­
                <lb/>
              pidi affricat, ſeu dum in muſculum per vim
                <lb/>
              immittit. </s>
              <s id="s.005503">Verùm ratio hæc haud ſatisfacit,
                <lb/>
              propter multa. </s>
              <s id="s.005504">Primùm, quòd ſenſu perci­
                <lb/>
              piebamus vſque ad os penetraſſe. </s>
              <s id="s.005505">Secun­
                <lb/>
              dùm, quòd ſummitas, quæ prominebat ex­
                <lb/>
              tra carnem, angulum fermè rectum conſti­
                <lb/>
              tuebat, vt ratio mathematica non pateretur
                <lb/>
              ſtante acu tota recta, niſi in ſummitate, at­
                <lb/>
              que ibidem etiam paululum flexa, non mul­
                <lb/>
              tum, ſitum habere cuti ipſi fermè æquidi­
                <lb/>
              ſtantem: accedit, quòd acus ſub cute iuxta
                <lb/>
              foramen relucebat, nigræque virgulæ for­
                <lb/>
              mam referebat. </s>
              <s id="s.005506">Quòd ſi tota adhæſiſſet cuti,
                <lb/>
              nigra illa virgula acus longitudini fermè
                <lb/>
              fuiſſet coæqualis. </s>
              <s id="s.005507">Vltimò adiiciatur, quòd
                <lb/>
              curuitas illa vix potuiſſet ſine læſione cutis
                <lb/>
              aut membranæ carneæ penetrare, tum præ­
                <lb/>
              cipuè, quòd hanc operationem cuicunque
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg790"/>
                <lb/>
              libuiſſet demandabat. </s>
              <s id="s.005508">Ergo ad tertium in­
                <lb/>
              uentum confugi, quo pueri vti ſolent, ſcili­
                <lb/>
              cet cùm cutim abſque dolore digitis com­
                <lb/>
              prehenſam brachij perforant acu, & car­
                <lb/>
              neam auris prominentiam inferiorem prius
                <lb/>
              attritam digitis. </s>
              <s id="s.005509">Attritione ipſa quatuor vi­
                <lb/>
              dentur commoda haberi ad dolorem leuan­
                <lb/>
              dum: raritas partis, per quam abſque dolore
                <lb/>
              acus præterlabitur: caliditas, quæ dolorem
                <lb/>
              non permittit ſentiri: vnde calida omnia
                <lb/>
              acopa: & quoniam dolor, qui atterendo ſuſ­
                <lb/>
              citatur, dolorem punctionis leuat. </s>
              <s id="s.005510">Scriptum
                <lb/>
              eſt enim, duorum dolorum, qui ſecundùm
                <lb/>
              eandem partem fiunt, maior minorem obſ­
                <lb/>
              curat. </s>
              <s id="s.005511">Sed hoc non ſolum contingit, verum
                <lb/>
              & minor maiorem, cum non ex eodem fue­
                <lb/>
              rint genere. </s>
              <s id="s.005512">Denique è parte illa, quæ magis
                <lb/>
              ſentit, & eſt neruus, attritione ſpiritus exclu­
                <lb/>
              ditur, ſicque pars ea ſenſu carere poteſt. </s>
              <s id="s.005513">Sed
                <lb/>
              tamen in priore experimento cutis ipſa ne­
                <lb/>
              que atterebatur, imò paululum ſenſu dolo­
                <lb/>
              ris retinebat, neque in ſummo hæſit acus, ſed
                <lb/>
              muſculum tranſgreſſa eſt. </s>
              <s id="s.005514">Quid ergo? </s>
              <s id="s.005515">aliò
                <lb/>
              ducenda ratio. </s>
              <s id="s.005516">Docet experimentum, ſepo
                <lb/>
              illitam acum dolorem penetrando non ex­
                <lb/>
              citare, aut leuem: an forſan in lapide illo vis
                <lb/>
              erat pinguior, aut adeò frigida, quæ ſenſum
                <lb/>
              omnem ac ſanguinis fluxum prohiberet?
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg791"/>
                <lb/>
              an illud proprium omninò huic lapidi, ve­
                <lb/>
              lut & ferrugineo, quod ferrum (vt dixi) ad
                <lb/>
              eas partes, quæ iuxta polos ſunt, dirigatur?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005517">an forſan præcantationi locus. </s>
              <s id="s.005518">Sed quis dicat
                <lb/>
              hoc commento quantum lucri liceat facere?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005519">aut quis poſſit excogitare? </s>
              <s id="s.005520">Multa hîc narra­
                <lb/>
              mus, quæ parua videntur, & tamen ſi ad
                <lb/>
              vſum humanum conuertantur, magnam af­
                <lb/>
              ferent vtilitatem, pleraque verò turpe lu­
                <lb/>
              crum. </s>
              <s id="s.005521">Eadem arma ſunt pro tuenda patria,
                <lb/>
              & quibus latrones vtuntur ad peregrinos
                <lb/>
              occidendos. </s>
              <s id="s.005522">Nam quis non diceret, non tan­
                <lb/>
              ti eſſe habere fundum quingentorum iuge­
                <lb/>
              rum, imò neque mille, quanti eſt ſcire hanc
                <lb/>
              technam? </s>
              <s id="s.005523">Idque oſtendit Alexander Vero­
                <lb/>
              nenſis nuper Mediolani. </s>
              <s id="s.005524">Nam vulneratis
                <lb/>
              ferro hac arte præſtigioſo ſeruis, tum pue­
                <lb/>
              ris & tota pectoris carne transfoſſa, tum
                <lb/>
              verò coxis, illíſque vulnere perterritis, ac
                <lb/>
              nec cogitantibus, quod non dolerent (erant
                <lb/>
              autem vulnera non ex acu, ſed gladiis præ­
                <lb/>
              grandibus) oleo impoſito, quod vel modi­
                <lb/>
              cum ſarcocollæ, aut thuris, aut aloës, aut al­
                <lb/>
              terius cuiuſpiam rei, quæ oleum non eſſe
                <lb/>
              ſimplex oſtenderet, ſtatim ſanabantur. </s>
              <s id="s.005525">Sa­
                <lb/>
              nabantur autem (vt dixi) ob vulneris præſti­
                <lb/>
              gioſi naturam: & cùm nihil conferret oleum,
                <lb/>
              omnis tamen vis ſanationis in ipſum con­
                <lb/>
              ferebatur. </s>
              <s id="s.005526">Quamobrem tanti vendebatur,
                <lb/>
              quanti ille licitator æſtimaret. </s>
              <s id="s.005527">Facilè eſſet
                <lb/>
              hoc vel naſuto cuique perſuadere, has præ­
                <lb/>
              ſtigias ac
                <expan abbr="venefaciã">venefaciam</expan>
              ignoranti, quòd oleo illi
                <lb/>
              tam repentè perſanarentur. </s>
              <s id="s.005528">Addebat in tam
                <lb/>
              procliui mortalium lapſu alias vires, vtpo­
                <lb/>
              te ſedandi dolores, comitialem morbum de­
                <lb/>
              pellendi, vermes occidendi, finiendi febres,
                <lb/>
              quæ tum fides ipſa, tum caſus, tum impoſi­
                <lb/>
              ta illa medicamenta iuuabant. </s>
              <s id="s.005529">Amara enim
                <lb/>
              pleraque & odorata multos poſſunt finire
                <lb/>
              dolores, flatus diſcutere, coctionem iuuare,
                <lb/>
              vermes occidere, ſoluere lentas febres, &
                <lb/>
              comitialibus prodeſſe: hæc enim omnia in
                <lb/>
              humore pituitoſo, vt plurimùm, ſedem ha­
                <lb/>
              bent. </s>
              <s id="s.005530">Itaque medicamentoſum hoc oleum,
                <lb/>
              omnium opinione erat. </s>
              <s id="s.005531">Tantum verò ex eo
                <lb/>
              vendebatur, & tanti æſtimabatur, vt ſenos
                <lb/>
              fermè aureos circulator ille indies collige­
                <lb/>
              ret, præter id, quód ad ægros curandos non
                <lb/>
              ſecus ac medicus quiſpiam famoſiſſimus vo­
                <lb/>
              cabatur. </s>
              <s id="s.005532">Indutus purpura, aſturcono gene­
                <lb/>
              roſo, multis comitatus famulis, ſycophantiæ
                <lb/>
              fidem faciens, & lucri exuberantis terras
                <lb/>
              circuibat. </s>
              <s id="s.005533">Neque minore potuiſſet tantum
                <lb/>
              impenſæ ferræ. </s>
              <s id="s.005534">At egregium illud oleum
                <lb/>
              vulneribus aliis adhibitum cum ille abeſſet,
                <lb/>
              prodebat dolum, nihilo aut certè valdè pa­
                <lb/>
              rum melius oleo puro oliuarum: nam & pu­
                <lb/>
              rum oleum, vt aliàs docuimus, vulnera re­
                <lb/>
              centia ſanare poteſt, quoniam (vt anteà di­
                <lb/>
              ximus) non putreſcit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005535">
                <margin.target id="marg789"/>
              Magnes alius
                <lb/>
              carneus miræ
                <lb/>
              virtutis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005536">
                <margin.target id="marg790"/>
              Quomodo
                <lb/>
              auris abſque
                <lb/>
              dolore perfo­
                <lb/>
              retur, & cu­
                <lb/>
              tis, & cauſa
                <lb/>
              huius.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005537">
                <margin.target id="marg791"/>
              Fraus maxi­
                <lb/>
              mi quæſtus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005538">Sed iam de his ſatis dictum eſt, quemad­
                <lb/>
              modum & de cauſis lapidis Herculei, quibus </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>