Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
21
21
22
22
23
23
24
24
25
25
26
26
27
27
28
28
29
29
30
30
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="105"/>
                <arrow.to.target n="marg886"/>
                <lb/>
              ſyllogiſtica eſt illatio, poteſt aliquid ineſſe neceſsitatis inter parteis; ſed illatio nequaquam: plus
                <lb/>
              enim patet neceſſarium
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quàm illatio. </s>
              <s>neque à definitione ad definitum,
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              à genere & parti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg887"/>
                <lb/>
              bus ad definitionem eſt facultas inferendi, ſi vera docent Auerroës & Ariſtoteles: eſt ſanè pro­
                <lb/>
              greſſus ab vno ad alterum, à priore ad poſterius, & à noto fortaſſe ad
                <expan abbr="ignotũ">ignotum</expan>
              , quòd ſi hoc illatio­
                <lb/>
              nem vocemus, de nomine non contendam, ſed valdè impropriè ſic appellari monebo. </s>
              <s>omni
                <expan abbr="aũt">aut</expan>
                <lb/>
              ordini, omni viæ,
                <expan abbr="atq.">atque</expan>
              omni inſtrumento
                <expan abbr="cõmunis">communis</expan>
              eſt ille progreſſus: at non in omni inſtrumen­
                <lb/>
              to ineſt neceſsitas inferendi, vt in exemplo & inductione, ſed vbi extat ſyllogiſmus: in hac enim
                <lb/>
              oratione ſola aliud quid ab acceptis infertur neceſſariò. </s>
              <s>Ab his igitur ordinibus methodi ſunt ap­
                <lb/>
              pellatæ quę res ipſas quarum ſcientiam quęrimus, amplectuntur, & eas certis inſtrumentis notas
                <lb/>
              efficiunt, vt autem ea ſtruant, varias adhibent machinas & vias. </s>
              <s>Erit igitur ampla vis methodi;
                <lb/>
              neque ſolùm via conſtabit, vt iis placuit qui methodum interprętati ſunt viam. </s>
              <s>Hęc ſiquis accu­
                <lb/>
              ratius inſpexerit, facilè intelliget cur genus omiſſum fuerit;
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
              illę differentiæ conſtitutæ quæ
                <lb/>
              è genere ipſo pullulant, vnde methodi definitio ſtrui poſſet:
                <expan abbr="">nam</expan>
              vocis ambiguitas quę diſtribuen­
                <lb/>
              da fuit in plureis notioneis; tùm plura illa quæ in vnius methodi
                <expan abbr="conſtitutionẽ">conſtitutionem</expan>
                <expan abbr="cõcurrunt">concurrunt</expan>
              , & re­
                <lb/>
              ſolutionem flagitant; tum item quòd accidentia cùm ſint, aut illa imitentur (etenim ſunt ex affe­
                <lb/>
              ctionibus entis) ex cauſsis ea primùm dignoſci oportebat, & ex illis eruere definitionem;
                <expan abbr="">non</expan>
              pa­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg888"/>
                <lb/>
              tiebantur, vt inde initium facerem. </s>
              <s>nunc ratio ſuccurret ad hæc
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              præſtanda quorum initium
                <lb/>
              ab ea diſtinctione repetetur, quòd hæc
                <expan abbr="oĩa">omnia</expan>
              rebus analyticis ſimilia ſunt: ſiquidem ſicut illa ſeor­
                <lb/>
              ſum ſpectari queunt, & vt applicata ad certarum rerum explicationem & applicata degenerant
                <lb/>
              in habitum illum qui per ſe in
                <expan abbr="earũ">earum</expan>
              explicatione verſatur, velut vſurpata in phyſicis iam phyſica
                <lb/>
              ſunt; ſic & ordo, & inſtrumenta, & viæ vel abſolutè concipiuntur, & ita pertinent ad facultatem
                <lb/>
                <expan abbr="cõmuniorem">communiorem</expan>
              , vel in quaque ſcientia ſumuntur, & partes eius ſcientiæ fiunt: abſolutè accepta
                <lb/>
              planè ſunt ex ordine ſecundarum
                <expan abbr="notionũ">notionum</expan>
              , & cùm per omne genus pertinere valeant, & ſenſile,
                <lb/>
              & quod in
                <expan abbr="intelligentiã">intelligentiam</expan>
              cadit, in
                <expan abbr="trãſcendentibus">tranſcendentibus</expan>
              optimo iure numerantur: eorum nullum
                <expan abbr="neq.">neque</expan>
                <lb/>
              genus eſt, neque differentia quæ emanet ex genere: veruntamen quòd nihil eſt in mente noſtra
                <lb/>
              quod imaginem cuiuſdam certæ categoriæ non referat, & ſub determinata dictionis figura non
                <lb/>
              repręſentetur; aimus item & hæc à nobis ita concipi nimirùm
                <expan abbr="ordinẽ">ordinem</expan>
              & inſtrumenta, vt ea quę
                <lb/>
              reſpiciant inter ſe: ordo enim poſitus eſt in rebus ordinatis, & inſtrumenta ſunt alicuius effi­
                <lb/>
              cientis & gratia finis: via monſtrat progreſſum ad aliquam formam, ſiue habitum: proinde nun­
                <lb/>
              cupabitur ex fine, ac proximo quidem inſtrumento, remoto verò ſcientia. </s>
              <s>Quapropter eiſdem
                <lb/>
              categoriis veluti ſpatium & termini
                <expan abbr="cõprehendentur">comprehendentur</expan>
              . </s>
              <s>Methodus verò tota cuius hæc ſunt prin­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg889"/>
                <lb/>
              cipia propter eruditionem quæ ponitur in diſcente, & ſcientiam qua debet impertiri, progreſſus
                <lb/>
              erit cum ratione & via à priore ſecundùm naturam ad poſterius, quoad ex illo facilè doceatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Hæc illorum propria ſunto, dum abſolutè conſiderantur. </s>
              <s>Sed iam rebus ipſis adiuncta
                <expan abbr="ſpectẽtur">ſpectentur</expan>
              ,
                <lb/>
              cùm degenerant in ea quibus aggregantur, & in ſcientiis agnoſcuntur. </s>
              <s>Equidem varium
                <expan abbr="iudiciũ">iudicium</expan>
                <lb/>
              de ordine, & via, & inſtrumento, & ſcientia, & methodo
                <expan abbr="faciendũ">faciendum</expan>
              puto. </s>
              <s>Id verò facilè me proba­
                <lb/>
              turum confido, ſi prius exponam quemadmodum ſcientia comparetur. </s>
              <s>Nec verò dubium eſt,
                <lb/>
              quin æmuletur eius adeptio quendam motum quo ex iis quæ nota ſunt natura, ſtudemus
                <expan abbr="cõſe-qui">conſe­
                  <lb/>
                qui</expan>
              notitiam rerum quas ignoramus. </s>
              <s>ea notitia fit per ipſarum ſpecies & notiones, quas ita di­
                <lb/>
              ſpoſitas eſſe oportet, & ſic cohęrere, vt ille qui ſciturus eſt, fiat
                <foreign lang="grc">ἀμετ αίπτωτος</foreign>
              & immutabilis.
                <lb/>
              </s>
              <s>Porrò notiones cùm ſint ſimulachra rerum quæ ſunt extra animum, perſpicuè
                <expan abbr="numerãtur">numerantur</expan>
              in iis
                <lb/>
              quæ ſunt ad aliquid
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              eædem, quòd afficiunt animum, vocantur ab Ariſtotele
                <foreign lang="grc">παθήματα</foreign>
              &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg890"/>
                <lb/>
              paſsiones. (neque enim nos ita Latini eſſe volumus, vt pro rebus nomina tibi demus, vt illi qui
                <lb/>
              animi ſenſus vertere voluërunt) ad quas cùm pertineat genus illud mutationis quæ dicitur alte­
                <lb/>
              ratio, ſimiliter analogia quadam hæc alteratio dicitur à philoſophis,
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              ſed cùm ſit ſine pernicie
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg891"/>
                <lb/>
              ſubſtantiæ ac ſubiecti circum quod fit, atque aliter àc motus ille qui fit in paſsione corporea, &
                <lb/>
              primæ ſpeciei, notatur illa conditione ſalutaris. </s>
              <s>Ergo quatenus ſunt ſigna
                <expan abbr="rerũ">rerum</expan>
              , reponuntur in iis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg892"/>
                <lb/>
              quæ ſunt ad aliud. </s>
              <s>vnde
                <expan abbr="ſciẽtia">ſcientia</expan>
              dicitur eſſe rei quæ ſciri poteſt. </s>
              <s>eædem cùm ſint animi paſsiones,
                <lb/>
              non ſine cauſſa referuntur ad qualitates: & cùm ex his ſcientia fiat quam ſtabilem eſſe
                <expan abbr="cõtingit">contingit</expan>
              ,
                <lb/>
              in habituum ordine numerabitur. </s>
              <s>Itaque ſcientia terminus erit
                <expan abbr="cuiuſdã">cuiuſdam</expan>
              motionis quæ fit in qua­
                <lb/>
              litate. </s>
              <s>Cùm verò termini in hac categoria bifariam ſpectari poſsint, vt formæ, & vt infixi, vnde
                <lb/>
              conuertuntur in habitus, veluti calor febrilis qui primùm ex affectione producitur, & terminus
                <lb/>
              eſt huius affectionis, eſt forma; hic ſi foueatur & redintegretur, efficitur hecticus, &
                <expan abbr="transformat̃">transformatur</expan>
                <lb/>
              in habitum: ſic de ſcientia dicendum eſt: contrahitur
                <expan abbr=".n.">enim</expan>
              ex iterata contemplatione, & ſic inhę­
                <lb/>
              ret, vt non niſi ex maxima perturbatione
                <expan abbr="cõmoueri">commoueri</expan>
              queat, ex quo efficitur habitus, & cùm prius
                <lb/>
                <expan abbr="quaq.">quaque</expan>
              vel leui occaſione pelli poſsit, quaſi facta materiæ propria, & ex toto combibita pertinaci­
                <lb/>
              ter inſidet, nihil afferens noui, & intentione, non extentione proficiens, ac quodammodo pote­
                <lb/>
              ſtatem
                <expan abbr="naturalẽ">naturalem</expan>
              informans, & nihil reſpiciens ipſam cogitantem, qua ex noto ad
                <expan abbr="ignotũ">ignotum</expan>
                <expan abbr="diſcẽdo">diſcendo</expan>
                <lb/>
              proficiſcimur: quia non amplius in docentis poteſtate poſita eſt, ſed in arbitrio eius qui didicit. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>