Bošković, Ruđer Josip, Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium

Page concordance

< >
Scan Original
101 49
102 50
103 51
104 52
105 53
106 54
107 55
108 56
109 57
110 58
111 59
112 60
113 61
114 62
115 63
116 64
117 65
118 66
119 67
120 68
121 69
122 70
123 71
124 72
125 73
126 74
127 75
128 76
129 77
130 78
< >
page |< < (74) of 389 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:space="preserve">
              <pb o="74" file="0126" n="126" rhead="THEORIÆ"/>
            te & </s>
            <s xml:space="preserve">Principiis Corporum, numeros tres incipiendo a 14, ubi
              <lb/>
              <note position="left" xlink:label="note-0126-01" xlink:href="note-0126-01a" xml:space="preserve">primas habitas te,
                <lb/>
              effe per tactum.</note>
            fic: </s>
            <s xml:space="preserve">“ utcunque demus, quod ego omnino non cenſeo, aliquas
              <lb/>
            eſſe innatas ideas, & </s>
            <s xml:space="preserve">non per ſenſus acquiſitas; </s>
            <s xml:space="preserve">illud procul
              <lb/>
            dubio arbitror omnino certum, ideam corporis, materiæ,
              <lb/>
            rei corporeæ, rei materialis, nos hauſiſſe ex ſenſibus. </s>
            <s xml:space="preserve">Por-
              <lb/>
            ro ideæ primæ omnium, quas circa corpora acquiſivimus
              <lb/>
            per ſenſus, fuerunt omnino eæ, quas in nobis tactus excita-
              <lb/>
            vit, & </s>
            <s xml:space="preserve">eaſdem omnium frequentiſſimas hauſimus. </s>
            <s xml:space="preserve">Multa
              <lb/>
            profecto in ipſo materno utero ſe tactui perpetuo offer
              <gap/>
            bant,
              <lb/>
            antequam ullam fortaſſe ſaporum, aut odorum, aut ſono-
              <lb/>
            rum, aut colorum ideam habere poſſemus per alios ſenſus,
              <lb/>
            quarum ipſarum, ubi eas primum habere cœpimus, multo
              <lb/>
            minor ſub initium frequentia fuit. </s>
            <s xml:space="preserve">Ideæ autem, quas per
              <lb/>
            tactum habuimus, ortæ ſunt ex phænomenis hujuſmodi.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:space="preserve">Experiebamur palpando, vel temere impingendo reſiſtentiam
              <lb/>
            vel a noſtris, vel a maternis membris ortam, quæ cum
              <lb/>
            nullam interruptionem per aliquod ſenſibile intervallum ſen-
              <lb/>
            ſui objiceret, obtulit nobis ideam impenetrabilitatis, & </s>
            <s xml:space="preserve">ex-
              <lb/>
            tenſionis continuæ: </s>
            <s xml:space="preserve">cumque deinde ceffaret in eadem dire-
              <lb/>
            ctione alicubi reſiſtentia, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſecundum aliam directionem ex-
              <lb/>
            erceretur; </s>
            <s xml:space="preserve">terminos ejuſdem quantitatis concepimus, & </s>
            <s xml:space="preserve">fi-
              <lb/>
            guræ ideam hauſimus.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
          <note position="left" xml:space="preserve">Quæ fuerint
            <lb/>
          tum conſideran-
            <lb/>
          da: infantia ad
            <lb/>
          eas reflexiones
            <lb/>
          inepta: in quo
            <lb/>
          ea ſita ſit.</note>
          <p>
            <s xml:space="preserve">162. </s>
            <s xml:space="preserve">Porro oriebantur hæc phænomena a corporibus e
              <lb/>
            materia jam efformatis, non a ſingulis materiæ particulis, e
              <lb/>
            quibus ipſa corpora componebantur. </s>
            <s xml:space="preserve">Conſiderandum dili-
              <lb/>
            genter erat, num extenſio ejuſmodi effet ipſius corporis,
              <lb/>
            non ſpatii cujuſdam, per quod particulæ corpus efforman-
              <lb/>
            tes diffunderentur: </s>
            <s xml:space="preserve">num eæ particulæ ipſæ iiſdem proprie-
              <lb/>
            tatibus effent præditæ: </s>
            <s xml:space="preserve">num reſiſtentia exerceretur in ipſo
              <lb/>
            contactu, an in minimis diſtantiis ſub ſenſus non cadenti-
              <lb/>
            bus vis aliqua impedimento eſſet, quæ id ageret, & </s>
            <s xml:space="preserve">reſi-
              <lb/>
            ſtentia ante ipſum etiam contactum ſentiretur: </s>
            <s xml:space="preserve">num ejuſ-
              <lb/>
            modi proprietates eſſent intrinſecæ ipſi materiæ, ex qua
              <lb/>
            corpora componuntur, & </s>
            <s xml:space="preserve">neceffariæ; </s>
            <s xml:space="preserve">an caſu tantum ali-
              <lb/>
            quo haberentur, & </s>
            <s xml:space="preserve">ab extrinſeco aliquo determinante. </s>
            <s xml:space="preserve">Hæc,
              <lb/>
            & </s>
            <s xml:space="preserve">alia ſane multa conſiderare diligentius oportuiffet: </s>
            <s xml:space="preserve">ſed
              <lb/>
            erat id quidem tempus maxime caliginoſum, & </s>
            <s xml:space="preserve">obſcurum, ac
              <lb/>
            reflexionibus minus obviis minime aptum. </s>
            <s xml:space="preserve">Præter organo-
              <lb/>
            rum debilitatem, occupabat animum rerum novitas, phæ-
              <lb/>
            nomenorum paucitas, & </s>
            <s xml:space="preserve">nullus, aut certe fatis tenuis uſus
              <lb/>
            in phænomenis ipſis inter ſe comparandis, & </s>
            <s xml:space="preserve">ad certas claſ-
              <lb/>
            ſes revocandis, ex quibus in eorum leges, & </s>
            <s xml:space="preserve">caufas li-
              <lb/>
            ceret inquirere, & </s>
            <s xml:space="preserve">ſyſtema quoddam efformare, quo de
              <lb/>
            rebus extra nos poſitis poſſemus ferre judicium. </s>
            <s xml:space="preserve">Nam in
              <lb/>
            hac ipſa phænomenorum inopia, in hac efformandi ſyſte-
              <lb/>
            matis difficultate, in hoc exiguo reſlexionum uſu, magis
              <lb/>
            etiam, quam in organorum imbecillitate, arbitror, ſitam
              <lb/>
            eſſe infantiam.</s>
            <s xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>