Buonamici, Francesco
,
De motu libri X
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
Table of figures
<
1 - 30
[out of range]
>
<
1 - 30
[out of range]
>
page
|<
<
of 1055
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
p
type
="
main
">
<
s
>
<
pb
pagenum
="
106
"/>
At hoc ad præſentem cognitionem non attinet; nec inde neceſsitatis & conſtantiæ ratio petitur,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg893
"/>
<
lb
/>
vnde ſciens nequeat permutari, ſed ex neceſſariò notionum nexu, vt quotieſcunque ſe referat
<
lb
/>
ad contemplandum, ſemper ex hoc illud ſequi perſpiciat. </
s
>
<
s
>Id in
<
expan
abbr
="
quadã
">quadam</
expan
>
relatione poſitum eſſe vi
<
lb
/>
detur. </
s
>
<
s
>Quamobrem videamus quemadmodum motus pertineat ad relationem. </
s
>
<
s
>Non pertinet
<
lb
/>
autem motus ad illam per ſe, ſed alio
<
expan
abbr
="
quodã
">quodam</
expan
>
motu fundetur oportet in quo ſit agens, quod de
<
lb
/>
ducat de poteſtate ad actum mobile, & dum actum vnius motus contribuit, etiam ad
<
expan
abbr
="
actũ
">actum</
expan
>
alte
<
lb
/>
rius conſequentis promoueat. </
s
>
<
s
>vt dum me impellit, etiam faciat, vt columna dextera euadat, &
<
lb
/>
ego expulſus termino præſente, qui eram nuper à dextris, ſim nunc à ſiniſtris. </
s
>
<
s
>Sim ego poteſtate
<
lb
/>
ſcibile, quod actu ſcibile fit per ſpeciei
<
expan
abbr
="
repurgationẽ
">repurgationem</
expan
>
, mens mouens impellens ſit columna
<
expan
abbr
="
mẽs
">mens</
expan
>
,
<
lb
/>
quæ poteſtate eſt, & vt columna ex mea certa poſitura facta eſt dextra; ſic mens ex obiecti præ
<
lb
/>
ſentia facta ſit ſciens. </
s
>
<
s
>Hiſce ſic ſtantibus ſicut in aliis motibus cum per ſe, tum per accidens eſt
<
expan
abbr
="
itẽ
">item</
expan
>
<
lb
/>
vnde & quo fit motus, qui ſunt termini, & quod inter
<
expan
abbr
="
vtroſq.
">vtroſque</
expan
>
terminos interiacet, tanquam ſpa
<
lb
/>
tium per quod fertur, dum è poteſtate traducendum eſt ad actum, atque hoc etiam diuiditur in
<
lb
/>
terminos
<
expan
abbr
="
quoſdã
">quoſdam</
expan
>
qui deinceps, & ordinatè accedunt (gradus appellare liceat) & hos omneis
<
expan
abbr
="
cõ-tinet
">con
<
lb
/>
tinet</
expan
>
vna forma quaſi compoſita ex illis, ita vt producens qualitatem nil aliud propemodum fa
<
lb
/>
cere videatur, àc colligere gradus omneis in
<
expan
abbr
="
vnũ
">vnum</
expan
>
ſummum qui reliquos inferioreis
<
expan
abbr
="
cõplectatur
">complectatur</
expan
>
;
<
lb
/>
ſic in ſcientia facienda mens eſt mouens, quę cùm actu ſit, diſiungendo, & copulando ſpecies il
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg894
"/>
<
lb
/>
luſtrat, ſiue in ſciente, dum per ſe
<
expan
abbr
="
contẽplatur
">contemplatur</
expan
>
, ſiue in diſcente, cùm docetur;
<
expan
abbr
="
eæq́
">eæque</
expan
>
. </
s
>
<
s
>illuſtratę mo
<
lb
/>
uent mentem patibilem, & promonent ad actum; atque ita mouere eſt docere, & ita moueri di
<
lb
/>
ſcere & comparare ſcientiam. </
s
>
<
s
>Cùm igitur ſit cognitio collocata in habitudine
<
expan
abbr
="
rerũ
">rerum</
expan
>
ſcibilium,
<
lb
/>
& mentis in potentia quæ ſunt veluti fundamenta relationis; ex hoc naſcitur, vt in vtroque fun
<
lb
/>
damento progreſſus quidam cogitari poſsit, licèt in rebus ſcibilibus primò (ſunt enim actus) in
<
lb
/>
mente poſterius; ac, mea quidem ſententia, progreſſus in
<
expan
abbr
="
mẽte
">mente</
expan
>
qui ſimilis eſt mutationi poſiturę
<
lb
/>
<
foreign
lang
="
grc
">διανόιας</
foreign
>
, & cogitationis nomine notatur; in rebus ipſis, ſeu potius notionibus appellatur via
<
lb
/>
ſimpliciter, ſicut inter eos terminos in quorum altero columna erat ſiniſtra, in altero
<
expan
abbr
="
autẽ
">autem</
expan
>
dextra
<
lb
/>
qua ſcientię partes per ſucceſsionem comparantur. </
s
>
<
s
>In his progreſsibus media ſunt rerum formę
<
lb
/>
ac notiones inter quas ordo exiſtit; ex his autem ſcientia, ceu cumulus
<
expan
abbr
="
quidã
">quidam</
expan
>
conflatur;
<
emph
type
="
sup
"/>
a
<
emph.end
type
="
sup
"/>
neque
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg895
"/>
<
lb
/>
multò ſecus, àc in formę naturalis productione fieri contingat: niſi quòd gradus in hac materię
<
lb
/>
cauſſa diuiduntur, & in eo motu
<
expan
abbr
="
cõtinuantur
">continuantur</
expan
>
, actiones actu ſeiunctę ſunt, nec accipiunt diuiſio
<
lb
/>
nem: prætereà gradus in forma naturali quò priores, eò pius obtinent poteſtatis patibilis & im
<
lb
/>
perfectionis; notiones quò priores, eò plus habent actuoſę virtutis
<
expan
abbr
="
atq.
">atque</
expan
>
præſtantiæ;
<
expan
abbr
="
quãdò
">quandò</
expan
>
prio
<
lb
/>
res illuſtrant poſteriores, ſiue eæ ſint nobis notæ, ſiue natura, pro ſua qualibet
<
expan
abbr
="
cõditione
">conditione</
expan
>
, quòd eę
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg896
"/>
<
lb
/>
quæ ſunt nobis, afferunt lucem iis quæ nobis ignotæ ſunt, & eæ quæ ſunt notę natura, notas effi
<
lb
/>
ciunt eas quæ ſunt ignotæ natura. </
s
>
<
s
>Cęterùm huiuſmodi notionum quæ per progreſſum ſeſe of
<
lb
/>
ferunt, & ex quatum collectione exiſtit ille habitus, quam dicimus eſſe ſcientiam, diſpoſitio di
<
lb
/>
uerſos terminos eſt conſecuta,
<
expan
abbr
="
demonſtrationẽ
">demonſtrationem</
expan
>
, & definitionem. </
s
>
<
s
>
<
expan
abbr
="
Quamobrẽ
">Quamobrem</
expan
>
notiones in gignen
<
lb
/>
da ſcientia ſunt principia duobus modis, vt materia,
<
expan
abbr
="
dũ
">dum</
expan
>
conueniunt in definitionem, vel demon
<
lb
/>
ſtrationem, & vt efficiens, dum aperiunt & illuſtrant ea quæ ignorantur, & afficiunt in
<
expan
abbr
="
entẽ
">entem</
expan
>
quæ
<
lb
/>
poteſtas eſt (neque enim abſurdum eſt diuerſis modis efficiens & materiam in vno ſubiecto re
<
lb
/>
periri, vt audies in lib. de incremento) nec aliud reipſa eſt demonſtratio definitioúe, àc ſcientia;
<
lb
/>
cùm in demonſtratione & definitione contineantur illę notiones quas habendo ſcimus: proinde
<
lb
/>
ſcimus habentes demonſtrationem & definitionem. </
s
>
<
s
>Quòd ſit definitio & demonſtratio
<
expan
abbr
="
vocant̃
">vocantur</
expan
>
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
inſtrumẽta
">inſtrumenta</
expan
>
, & à ſcientia ſeparantur; aduertas obſecro, in ſcientia non quid ipſe cognoſcas atten
<
lb
/>
di, ſed quid docere poſsis. </
s
>
<
s
>Scire tuum nil eſt, ait ille, ni ſcire tuum ſciat alter:
<
expan
abbr
="
nanq.
">nanque</
expan
>
vt in cęteris
<
lb
/>
actus actum ſimilem facere ſtudet, ſic actu ſciens in id inſtitutus eſt, vt alterum ſcientem faciat,
<
lb
/>
quod eſt docere, & id cum pręſtare valeat; tum didiciſſe & ſcire cenſetur. </
s
>
<
s
>
<
emph
type
="
sup
"/>
b
<
emph.end
type
="
sup
"/>
& ſignum ſcientis eſ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg897
"/>
<
lb
/>
ſe
<
expan
abbr
="
credit̃
">creditur</
expan
>
poſſe docere: atqui doctrina potiſsimè efficitur oratione, quo factum eſt, vt dialectici
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg898
"/>
<
lb
/>
præcepta faciendæ ſcientiæ tradituri pręcipuam rationem vocum & orationis habuerint. </
s
>
<
s
>Igitur
<
lb
/>
in demonſtratione & definitione duæ ſunt partes, altera quæ eſt ſignum, nempe vox;
<
expan
abbr
="
atq.
">atque</
expan
>
altera
<
lb
/>
cuius ea vox eſt ſignum, quæ eſt notio & ſimilitudo rerum quæ ſunt extra animum & definitio,
<
lb
/>
quiditas & forma ſic ſe habent, vt reipſa
<
expan
abbr
="
idẽ
">idem</
expan
>
eſſe videantur, & ratione ſeiugentur & per
<
expan
abbr
="
accidẽs
">accidens</
expan
>
.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
>Etenim definitio ſignum eſt; quiditas notio & ſimilitudo, forma res. </
s
>
<
s
>Quà igitur eſt vox &
<
expan
abbr
="
ſignũ
">ſignum</
expan
>
,
<
lb
/>
ſic bene habetur inſtrumentum; quà verò notiones includit; nihil omnino differt à
<
expan
abbr
="
ſciẽtia
">ſcientia</
expan
>
. </
s
>
<
s
>Pro
<
lb
/>
ptereà, cùm dicunt philoſophi ſcientiam eſſe habitum qui demonſtratione
<
expan
abbr
="
cõparatur
">comparatur</
expan
>
; demon
<
lb
/>
ſtrationem tanquam ſignum accipiunt; nam ſic eſt
<
expan
abbr
="
inſtrumentũ
">inſtrumentum</
expan
>
: quanquam multò melius Ari
<
lb
/>
ſtoteles habitum demonſtratiuum nuncupauit,
<
emph
type
="
sup
"/>
c
<
emph.end
type
="
sup
"/>
quaſi demonſtratio quæ pertinaciter inſedit,
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg899
"/>
<
lb
/>
ſit ipſa ſcientia. </
s
>
<
s
>Sed enim ſcientia, tametſi ſingularum
<
expan
abbr
="
rerũ
">rerum</
expan
>
eſſe poteſt, vt hominis & trianguli;
<
lb
/>
<
expan
abbr
="
nõ
">non</
expan
>
idcirco methodus appellatur, ſed vbi multæ rerum cognitiones inter quas ſit affinitas; in
<
expan
abbr
="
vnũ
">vnum</
expan
>
<
lb
/>
collectæ fuerint, & per incrementa hac nunc inuenta,
<
emph
type
="
sup
"/>
d
<
emph.end
type
="
sup
"/>
mox alia ſubiecta, vt ad
<
expan
abbr
="
quandã
">quandam</
expan
>
magni
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg900
"/>
</
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>