Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="107"/>
                <arrow.to.target n="marg901"/>
                <lb/>
              tudinem excreuerint theoremata, & aptam diſpoſitionem conſecuta fuerint, ea certè methodus
                <lb/>
              eſt, ſic ethica methodus, & politica, & ſyllogiſtica, & naturalis, vt ſæpius appellauit Ariſtoteles, in
                <lb/>
              qua ſubiectum vnum cuius principia, partes, & proprietates per ſe
                <expan abbr="cõſiderentur">conſiderentur</expan>
              ; ac ſiquis aliquid
                <lb/>
              ex his ſeorſum ſpectans methodum vocauerit, is certè eo nomine abutetur, & vocem non rei cu­
                <lb/>
              ius eſt index, ſed imagini aſsignabit; ſicut etiam doctrina abutetur, cùm ſeorſum hæc ipſa tracta­
                <lb/>
              bit; quandò ſunt certa ſcientiarum ſubiecta, & reliqua ad illa referuntur, nec per ſe tractari ſolent;
                <lb/>
              aut, ſi tractantur, ſubeant vicem ſubiecti accipientia proprietates & principia. </s>
              <s>Quapropter cùm
                <lb/>
              dicitur ab Ariſtotele methodos
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quarum ſunt principia, cauſſę, & elementa; non idcirco dicitur,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg902"/>
                <lb/>
              quòd aliqua ſit in qua non ſint principia cauſſæ & elementa; nulla enim eſt huiuſmodi in qua
                <lb/>
              vel principia propriè non ſint, vel metaphoricè, vſque adeò vt etiam Dialectica & Rhetorica
                <lb/>
              (quicquid dicat Philoponus) habeant ſua principia finem, quid eſt, terminos & hypotheſes; ali­
                <lb/>
              ter non eſſet ordo, & id etiam contineant quod quæſitum ſit & ſit ratione concludendum, ſed ita
                <lb/>
              pronunciatur ab Ariſtotele, Methodos quarum, vt proprium, ex quo methodum conſequentia
                <lb/>
              deducantur; veluti ſiquis diceret hominis, cuius eſſentia pendet ex ratione, exploraturis
                <expan abbr="eſſentiã">eſſentiam</expan>
              ,
                <lb/>
              de ratione dicendum eſt: & tamen homo & rationis vſus commeant inter ſe. </s>
              <s>Nec quanuis dicat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg903"/>
                <lb/>
              Ariſtoteles 8. Phyſ. vtilem eſſe conſiderationem motus non modo ad veritatem naturalem, ſed
                <lb/>
                <foreign lang="grc">πρός τῆν μέθοδον τῆν πεζὶ ἀρχῆς τῆς πζώτης</foreign>
              . </s>
              <s>ad
                <expan abbr="methodũ">methodum</expan>
              de
                <expan abbr="methodũ">methodum</expan>
              de primo principio; notat vniuerſæ
                <lb/>
              methodi
                <expan abbr="ſubiectũ">ſubiectum</expan>
              , aut vniuerſam
                <expan abbr="methodũ">methodum</expan>
              , ſed
                <expan abbr="methodũ">methodum</expan>
              , ideſt, viam qua peruenimus in
                <expan abbr="notitiã">notitiam</expan>
                <lb/>
              primi principij, quę eſt analyſis exordiens à motu. </s>
              <s>Ergo ordo eſt eſſentia methodi,
                <expan abbr="">non</expan>
              ſcientiæ, de­
                <lb/>
              monſtratio & definitio, vt voces, non ſunt pars ſcientiæ, ſed inſtrumenta; ſunt verò partes propter
                <lb/>
              notiones quas ipſæ comprehendunt; & principia ſunt, & partes ſcientię, dum fiunt; ſcientia verò,
                <lb/>
              cùm confectæ fuerint. </s>
              <s>Proinde cùm via partes has ex ſucceſsione contineat; & illa vocum cauſſa
                <lb/>
              erit inſtrumenti pars; cauſſa verò notionum quas ipſa deinceps ſubminiſtrat, erit pars, ſiue prin­
                <lb/>
              cipium ſcientiæ. </s>
              <s>quocirca eiuſdem generis erunt cuius totum ſolet eſſe, ſed per reductionem: ne­
                <lb/>
              que enim quod eſt vt pars, & in potentia, per ſeipſum eſt in prædicamento, vel generis nuncupa­
                <lb/>
              tione potitur. </s>
              <s>Itaque ſingulorum genus hoc pacto facilè colligetur cognito genere inſtrumenti
                <lb/>
              & ſcientię, cuius partes & principia continentur in via. </s>
              <s>Caue autem ne cenſeas viam eſſe affectio­
                <lb/>
              nem ad ſcientiam, quia differat à ſcientia, tanquam ſine vllo negotio tolli poſsit, ſed illa eſt affe­
                <lb/>
              ctio, cùm eadem cognitio nondum penitus inſedit: vt eiuſdem theorematis cognitio, veluti quòd
                <lb/>
              angulus in ſemicirculo ſit rectus, in me & in Philippo Fantonio mathematico inſigni eadem eſt,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg904"/>
                <lb/>
              ſed in me eſt affectio,
                <expan abbr="facileq́">facileque</expan>
              . </s>
              <s>mouebitur, in illo immobilis & fixa permanebit. </s>
              <s>Ex his etiam quæ
                <lb/>
              conſtituta ſunt; illud explicare licebit, cur demonſtratio & definitio naturalis, vel mathematica
                <lb/>
              dicatur, via & ordo non item. </s>
              <s>Nam cùm demonſtratio ac definitio ſint reipſa ſcientiæ, nec ſine il­
                <lb/>
              lis ſe ſcientia tueatur; prout ſcientiæ ſunt determinati generis & phyſica & mathematica, ſic de­
                <lb/>
              monſtratio & definitio phyſica erit, aut mathematica: ſed viæ, quòd potentiam præſeferunt; ea
                <lb/>
              verò non habet propriam denominationem, & ipſæ conſimiliter denominatione carebunt. </s>
              <s>Ordo
                <lb/>
              ſcientiæ totus externus, quippe quòd ſcientia non ſimpliciter ordinem requirat, vt cùm eſt vnius
                <lb/>
              theorematis, veluti quòd continuum diuidatur in infinitum. </s>
              <s>ordo enim in pluribus exiſtit: nec­
                <lb/>
              non quòd eadem res variis ordinibus tradi poteſt, vt de arte medica nos admonuit Galenus: nam
                <lb/>
              quod ipſe methodo reſoluente ſcripſit in libro de conſtitutione artis, idem poſteà tractauit in li­
                <lb/>
              bro artis medicæ ordine methodo definitiua, atque Auicennæ placuit ordo compoſitiuus. </s>
              <s>Sed
                <lb/>
              planè ordo eſt eſſentia methodi, ideſt, ſcientiæ qua docetur; quemadmodum & ſi militum bonus
                <lb/>
              numerus, dum palantur, & paſsim vagantur ſine duce, idem eſt, atque dum ordinatè procedunt;
                <lb/>
              ille tamen numerus ſine ordine non vocatur exercitus, ſed latrones & manus, tùm nominatur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg905"/>
                <lb/>
              exercitus, vbi ducem ordine conſequantur; ſic multa quidem theoremata ſine ordine ſunt ſcien­
                <lb/>
              tia,
                <expan abbr="neutiquã">neutiquam</expan>
              methodus. </s>
              <s>Itaque methodus per ſe in ordine conſiſtit, & eſt ad aliquid, &
                <expan abbr="quãuis">quanuis</expan>
                <lb/>
              appelletur methodus naturalis, aut ciuilis; non idcirco eſt, vt vereamur ordinem dici ciuilem, vel
                <lb/>
              naturalem; ſiquidem non ordinis meritò ſic dicatur, qui rebus tractandis ineſt quoquomodo per
                <lb/>
              accidens, ſed rerum quas ipſa contemplatur, & eorum nomine quæ cadunt in contemplationem.
                <lb/>
              </s>
              <s>Sed cùm & ſic in ordinem redigatur, vt litterarum monumentis commendetur, & denique docea­
                <lb/>
              tur, & addiſci queat;
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>flagitat in docente doctrinam velut actum, & in addiſcente peritiam
                <lb/>
              ſicut affectionem; in docente, & addiſcente ſeorſum ſpecimen obtinet habitus affectionis, & ge­
                <lb/>
              neratim qualitatis. </s>
              <s>comparatè, eſt habitudo doctoris ad diſcipulum, vt efficientis ad patiens, vel
                <lb/>
              habitudo ſpecierum, ſeu notionum ad mentem, quæ poteſtate eſt ſicuti formæ ad materiam.
                <lb/>
              </s>
              <s>Et hæc pro ratione inſtituti noſtri ſufficiant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg880"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg881"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg882"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg883"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg884"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg885"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg886"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg887"/>
              a 1. Prior.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg888"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg889"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg890"/>
              b Lib. de
                <lb/>
              Mem.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg891"/>
              c 2. de an.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg892"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg893"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg894"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg895"/>
              a 9. Met.
                <lb/>
              T. 14.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg896"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg897"/>
              b 9. Met.
                <lb/>
                <lb/>
              1. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg898"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg899"/>
              c 6. Eth.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg900"/>
              d 1. Rhet.
                <lb/>
                <lb/>
              2. Elen.
                <lb/>
                <lb/>
              3. Met.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg901"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg902"/>
              a 1. Phyſ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg903"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg904"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg905"/>
              D</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>