1diſſoluuntur.
Silex autem non pellucet, quia
terreus eſt: diſſoluitur tamen, quia frigore
concreuit. At lapides opaci, quales plerique
ſunt, & qui in calcem vertuntur, nec frigo
re omninò concrenerunt, nec aquea ſunt
ſubſtantia: aut ſi modò frigore concreue
runt, quoniam frigidi eſſe videntur, terræ
multum, aquæ autem parum continent. Ma
nifeſtum eſt igitur cryſtallum, quòd ſit per
ſpicuus hic lapis, & facilè liqueſcat, aquea
ſubſtantia pura ac frigore concreta con
ſiſtere.
terreus eſt: diſſoluitur tamen, quia frigore
concreuit. At lapides opaci, quales plerique
ſunt, & qui in calcem vertuntur, nec frigo
re omninò concrenerunt, nec aquea ſunt
ſubſtantia: aut ſi modò frigore concreue
runt, quoniam frigidi eſſe videntur, terræ
multum, aquæ autem parum continent. Ma
nifeſtum eſt igitur cryſtallum, quòd ſit per
ſpicuus hic lapis, & facilè liqueſcat, aquea
ſubſtantia pura ac frigore concreta con
ſiſtere.
Atque hæc clara quidem ratione con
ſtant. Cæterùm aliqua ſunt ſubtilioris ac
obſcurioris contemplationis, vt propè ad
miraculum accedere videantur. Quale illud
eſt, quod Pauſanias refert, fuiſſe in arce Me
garæ iuxta focum lapidem, qui percuſſus
lapillo cithatæ plectro pulſatæ ſonum re
ferret. Id ſcio, quàm multi ridebunt me nu
gas, & etiam antiquas nugas, Plinij more
referentem: ſed nos quòd hoc contigerit,
quamuis locuplete teſte, non contendimus:
quòd verò contigiſſe potuerit, quódque in
poſterum contingere poſſit, non dubitamus.
Illud potiùs diligenter perquirendum, quo
modo hoc fieri poſſit. Quòd verò natura, aut
arte, nullum eſt diſcrimen. Ab arte igitur,
tanquam nobis notiore ac faciliore, ſuma
mus exemplum. Cùm enim citharæ reſo
nent, ob id quòd lignum cauum eſt, & ca
uernis plenum, ac ſpongioſum, atque multi
pliciter per anfractus diuiſum, illud idem in
lapide oportet excogitare. Vt verò tale eſſet,
præter cauernas & cauitatem, metallicam
materiam ſono aptam immiſtam fuiſſe, ne
ceſſe fuit. Inter autem metalla ſolùm & ma
ximè æs reſonat: nam cuprum diximus eſſe
æs Cyprium. Fabulabatur igitur antiquitas
illic Apollinem citharam repoſuiſſe. Sed eſt
aliud oſtenti genus, quod non parum admi
rabatur antiquitas. Lapis erat in Olympia,
qui adeò perterrebat equos, vt currus fran
gerent, & ſeſſores excuterent, aurigarum lo
cis ac minis contemptis: vnde lapidi nomen
inditum Taraxippus, quaſi equorum con
turbator, & formido. Nec in eo veneficium,
ſiquidem ars nulla: ſed talis ſpontè lapis, vt
qui ruberet ac ſplenderet flammæ in modum
ingens, ex quo imago relucebat equorum:
vnde illi vel ignem imaginati, vel propria
ſpecie decepti, vertebantur in fugam. Ignem
enim maximè equi formidant. Succurrit me
moriæ, quod mihi contigerit propè iam
triennio exacto. Eram Genuæ, cœnaueram
apud illuſtrem virum Franciſcum Duardum
Cæſareum quæſtorem, à cœna pluit imbres
maximos: pileo, ocreis, gabanio, cùm mihi
eſſem oneroſus. Dat ille, vt eſt merè huma
nus, equos generoſos, conſcendimus: aderat
autem mecum Ludouicus Ferrarius. Dum
viam quandam tranſimus, ſuccedunt nobis
viri, faces ferentes: flabat ventus ab ea parte,
& ſcintillas ferebat ante nos, quamuis pro
cul: ob id exterritis equis tamen magno
fuimus in periculo, vt iam vix contineri
poſſent ab his, qui nobiſcum erant ſeruis,
etiam arreptis frænis ne erigerentur. Et erat
callis anguſtus laterum ſtructura quaſi in
fornicem procliuum, vt ſi erecti fuiſſent,
actum de nobis eſſet, præcipuè quòd ob plu
uias neque pediſſe qui, nec equi ſtare po
tuiſſent, quin laberentur. Et cum de his aliàs
dixerimus, nunc ſatis fuerit monuiſſe, equos
ignibus maximè terreri, atque ob id Tara
xippum non miraculo aliquo, ſed certa ra
tione illos in fugam compuliſſe.
ſtant. Cæterùm aliqua ſunt ſubtilioris ac
obſcurioris contemplationis, vt propè ad
miraculum accedere videantur. Quale illud
eſt, quod Pauſanias refert, fuiſſe in arce Me
garæ iuxta focum lapidem, qui percuſſus
lapillo cithatæ plectro pulſatæ ſonum re
ferret. Id ſcio, quàm multi ridebunt me nu
gas, & etiam antiquas nugas, Plinij more
referentem: ſed nos quòd hoc contigerit,
quamuis locuplete teſte, non contendimus:
quòd verò contigiſſe potuerit, quódque in
poſterum contingere poſſit, non dubitamus.
Illud potiùs diligenter perquirendum, quo
modo hoc fieri poſſit. Quòd verò natura, aut
arte, nullum eſt diſcrimen. Ab arte igitur,
tanquam nobis notiore ac faciliore, ſuma
mus exemplum. Cùm enim citharæ reſo
nent, ob id quòd lignum cauum eſt, & ca
uernis plenum, ac ſpongioſum, atque multi
pliciter per anfractus diuiſum, illud idem in
lapide oportet excogitare. Vt verò tale eſſet,
præter cauernas & cauitatem, metallicam
materiam ſono aptam immiſtam fuiſſe, ne
ceſſe fuit. Inter autem metalla ſolùm & ma
ximè æs reſonat: nam cuprum diximus eſſe
æs Cyprium. Fabulabatur igitur antiquitas
illic Apollinem citharam repoſuiſſe. Sed eſt
aliud oſtenti genus, quod non parum admi
rabatur antiquitas. Lapis erat in Olympia,
qui adeò perterrebat equos, vt currus fran
gerent, & ſeſſores excuterent, aurigarum lo
cis ac minis contemptis: vnde lapidi nomen
inditum Taraxippus, quaſi equorum con
turbator, & formido. Nec in eo veneficium,
ſiquidem ars nulla: ſed talis ſpontè lapis, vt
qui ruberet ac ſplenderet flammæ in modum
ingens, ex quo imago relucebat equorum:
vnde illi vel ignem imaginati, vel propria
ſpecie decepti, vertebantur in fugam. Ignem
enim maximè equi formidant. Succurrit me
moriæ, quod mihi contigerit propè iam
triennio exacto. Eram Genuæ, cœnaueram
apud illuſtrem virum Franciſcum Duardum
Cæſareum quæſtorem, à cœna pluit imbres
maximos: pileo, ocreis, gabanio, cùm mihi
eſſem oneroſus. Dat ille, vt eſt merè huma
nus, equos generoſos, conſcendimus: aderat
autem mecum Ludouicus Ferrarius. Dum
viam quandam tranſimus, ſuccedunt nobis
viri, faces ferentes: flabat ventus ab ea parte,
& ſcintillas ferebat ante nos, quamuis pro
cul: ob id exterritis equis tamen magno
fuimus in periculo, vt iam vix contineri
poſſent ab his, qui nobiſcum erant ſeruis,
etiam arreptis frænis ne erigerentur. Et erat
callis anguſtus laterum ſtructura quaſi in
fornicem procliuum, vt ſi erecti fuiſſent,
actum de nobis eſſet, præcipuè quòd ob plu
uias neque pediſſe qui, nec equi ſtare po
tuiſſent, quin laberentur. Et cum de his aliàs
dixerimus, nunc ſatis fuerit monuiſſe, equos
ignibus maximè terreri, atque ob id Tara
xippum non miraculo aliquo, ſed certa ra
tione illos in fugam compuliſſe.
Taraxippus
lapis.
lapis.
Sed vt tandem metallicorum omnium
narrationi finem imponam, docere operæ
pretium eſt, quomodo veræ gemmæ à falſis
dum in annulis latent dignoſcantur. Docuit
autem nos primo hoc Hieronymus Gueri
nus ab oculis gemmarius, de quo ſuperius
mentionem fecimus, demonſtrationem au
tem nos addidimus. Annulo conuerſo angu
li, & latera inſpiciantur, & videbuntur di
lutioris coloris: nam ſit co
lor C, oculus D, anguli A
& B, manifeſtum eſt, quòd
D non videbit A colore
C, quia linea DC cadit in
fra punctum A. Et rurſus ſi
conuertatur annulus, idem
continget. Quòd ſi AB ſu
67[Figure 67]
perficies vngui ſupponatur, non videbitur
color in angulis, ſed erit dilutior: refran
guntur enim radij potentes in vera gemma
ex vnguis plano.
narrationi finem imponam, docere operæ
pretium eſt, quomodo veræ gemmæ à falſis
dum in annulis latent dignoſcantur. Docuit
autem nos primo hoc Hieronymus Gueri
nus ab oculis gemmarius, de quo ſuperius
mentionem fecimus, demonſtrationem au
tem nos addidimus. Annulo conuerſo angu
li, & latera inſpiciantur, & videbuntur di
lutioris coloris: nam ſit co
lor C, oculus D, anguli A
& B, manifeſtum eſt, quòd
D non videbit A colore
C, quia linea DC cadit in
fra punctum A. Et rurſus ſi
conuertatur annulus, idem
continget. Quòd ſi AB ſu
67[Figure 67]perficies vngui ſupponatur, non videbitur
color in angulis, ſed erit dilutior: refran
guntur enim radij potentes in vera gemma
ex vnguis plano.
Eſt & alia non leuis lucri ſeplaſia, cùm
ex concha margaritarum pulcherrimi fin
guntur vniones. Adeò autem rectè fraus
hæc ſuccedit, quòd nec à gemmariis dignoſ
cuntur: color, ſplendor, ſubſtantia, pon
dus reſpondent. Sunt qui etiam ex duobus
fruſtis ob conchæ tenuitatem vniones con
ficiunt.
ex concha margaritarum pulcherrimi fin
guntur vniones. Adeò autem rectè fraus
hæc ſuccedit, quòd nec à gemmariis dignoſ
cuntur: color, ſplendor, ſubſtantia, pon
dus reſpondent. Sunt qui etiam ex duobus
fruſtis ob conchæ tenuitatem vniones con
ficiunt.
Dum hæc ſcriberem, lis agebatur de mar
garita 68. aureis empta à gemmario, quæ ex
concha facta erat: pretium æſtimationis au
rei ducenti. Sperabant imponere Germanis
aut Gallis, quòd ingenio, & arte minùs va
lere eos exiſtimant: hos enim barbaros pu
tant: cùm nos veriùs ſimus barbari: ſiquidem
magis barbarum eſt decipere, quàm decipi.
Sed ſatis de metallicis actum eſt: nunc au
tem ad plantas tranſeamus.
garita 68. aureis empta à gemmario, quæ ex
concha facta erat: pretium æſtimationis au
rei ducenti. Sperabant imponere Germanis
aut Gallis, quòd ingenio, & arte minùs va
lere eos exiſtimant: hos enim barbaros pu
tant: cùm nos veriùs ſimus barbari: ſiquidem
magis barbarum eſt decipere, quàm decipi.
Sed ſatis de metallicis actum eſt: nunc au
tem ad plantas tranſeamus.