Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="480" xlink:href="016/01/129.jpg"/>
            <figure id="id.016.01.129.1.jpg" xlink:href="016/01/129/1.jpg" number="68"/>
            <p type="main">
              <s id="s.005705">
                <emph type="center"/>
              LIBER OCTAVVS.
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005706">
                <emph type="center"/>
              De Plantis.
                <emph.end type="center"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005707">NOBILIORES metallicis
                <lb/>
              plantæ ſunt, atque in his quæ­
                <lb/>
              dam ſenſus imago relucet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005708">Etenim & odiſſe, & amare
                <lb/>
              plantas, & membra habere
                <lb/>
              functionibus opportuna, ſatis clarum eſſe
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg822"/>
                <lb/>
              puto. </s>
              <s id="s.005709">Nam vitem oderunt olea, ficus, caules,
                <lb/>
              atque adeò, vt frequentes ſatæ apud eam
                <lb/>
              vinum in vappam vertant: & cucumis oleam
                <lb/>
              fugit, & vlmum diligit vitis. </s>
              <s id="s.005710">Sic Myrtus
                <lb/>
              iuxta punicam malum conſita, eam fructuo­
                <lb/>
              ſiorem reddit, ipſa odoratior, vtraque mi­
                <lb/>
              rum in modum læta prouenit ac luxuriat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005711">Vna tamen eſt cauſa generalis, cur plantæ
                <lb/>
              quædam aliis ſibi vicinis pernicioſæ ſint:
                <lb/>
              nam cum Solis calore, & humido terræ lu­
                <lb/>
              xurient, neceſſe eſt arborem omnem opacam
                <lb/>
              noxiam eſſe aliis, tum etiam multifidæ radi­
                <lb/>
              cis: nam multifida radice exhauritur humor
                <lb/>
              vitalis, quo planta vicina atque imbellis ali
                <lb/>
              debet: vmbra verò refrigerantur, & plantæ,
                <lb/>
              & ſolum, vt tabeſcere ob id ipſæ videantur
                <lb/>
              arbores, aut herbæ, quæ vmbræ ſubiacent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005712">Itaque nux noxia eſt vtroque vitio: conſita
                <lb/>
              habet enim folia, & multiplicem radicem:
                <lb/>
              ficus verò prægrandia. </s>
              <s id="s.005713">Animaduerti dum
                <lb/>
              hæc ſcriberem triticum iuxta ſepem in agro
                <lb/>
              natum, humile, aridum ac rarum, & mini­
                <lb/>
              mè fruticoſum fuiſſe, cum ſeps humilis, &
                <lb/>
              rara orientem aut occidentem Solem, nec
                <lb/>
              diu tamen, nec ex toto prohiberet. </s>
              <s id="s.005714">Ergo
                <lb/>
              generalia hæc, alia quidem (vt diximus)
                <lb/>
              propria.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg823"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005715">
                <margin.target id="marg822"/>
              Plantarum
                <lb/>
              odium, &
                <lb/>
              amicitia.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005716">
                <margin.target id="marg823"/>
              Plantarum
                <lb/>
              genera.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005717">Genera plantarum quatuor, arbores fru­
                <lb/>
              tices, ſuffrutices, herba. </s>
              <s id="s.005718">Arbor eſt, cuius
                <lb/>
              truncus aut denuò, aut perpetuò vireſcit, &
                <lb/>
              ad egregiam peruenit magnitudinem, vt
                <lb/>
              pyrus. </s>
              <s id="s.005719">Frutex, cuius truncus manet, ſed non
                <lb/>
              in iuſtam creſcit magnitudinem, vt roſa, &
                <lb/>
              myrtus. </s>
              <s id="s.005720">Suffrutex, qui & ipſe manet trunco,
                <lb/>
              ſed tamen herbarum magnitudinem non
                <lb/>
              excedit, vt bruſcus. </s>
              <s id="s.005721">Herba, quæ caule caret,
                <lb/>
              vt aizoum, id eſt, ſemperuiua, & ſaluia: vel
                <lb/>
              caulem in ſingulos annos mutat, vt fœnicu­
                <lb/>
              lus. </s>
              <s id="s.005722">Poteſt & quintum genus addi medium
                <lb/>
              inter herbam, & fruticem, velut ruta: hæc
                <lb/>
              enim arboreſcit quandoque, quandoque her­
                <lb/>
              ba manet. </s>
              <s id="s.005723">Quòd etiam cauli contigit. </s>
              <s id="s.005724">Caulis
                <lb/>
              verò maximè capitatus creſcit in immen­
                <lb/>
              ſum, vt in Pannonia. </s>
              <s id="s.005725">Sed arte arbores, her­
                <lb/>
              bæque tum fructus creſcunt plurimùm, vt
                <lb/>
              punica, & citonia, tum perſica. </s>
              <s id="s.005726">Et ex oleribus
                <lb/>
              quæcunque virent, etiam hyeme, in fruticem
                <lb/>
              induſtria tranſeunt. </s>
              <s id="s.005727">Sed nullum aptius ruta,
                <lb/>
              vt de qua Ioſephus Hebræus ſcriptum reli­
                <lb/>
              querit, vidiſſe ſe in Machæro Iudææ rutam,
                <lb/>
              quæ proceritate, & magnitudine nulla ficus
                <lb/>
              planta eſſet inferior. </s>
              <s id="s.005728">Vidimus & nos in vi­
                <lb/>
              ridario medici Mediolani rutam, quæ mul­
                <lb/>
              torum annorum beneficio in arbuſtum tran­
                <lb/>
              ſierat. </s>
              <s id="s.005729">Itaque manifeſtum eſt, plantas,
                <expan abbr="neq;">neque</expan>
                <lb/>
              ob magnitudinem, neque viuacitatem ſpe­
                <lb/>
              cie differre. </s>
              <s id="s.005730">Sed neque ob id, quòd folia ma­
                <lb/>
              gnitudinem non eandem retineant, vel quòd
                <lb/>
              huic perpetua, illi decidua ſint, aut quòd flo­
                <lb/>
              ris colos non vnus ſit, aut quòd ſterilis ſit
                <lb/>
              altera, reliqua fructum ferat. </s>
              <s id="s.005731">Ergo planta­
                <arrow.to.target n="marg824"/>
                <lb/>
              rum diſcrimen ex quatuor rebus ſumendum,
                <lb/>
              quarum præcipua eſt facultas, ſeu vis: vires
                <lb/>
              enim à forma proueniunt: forma autem eſt,
                <lb/>
              quæ ſpecies ipſas diſtinguit. </s>
              <s id="s.005732">Fieri enim mul­
                <lb/>
              tò minùs poteſt, vt ſalix ſit vitex, quàm vt
                <lb/>
              aſinus ſit bos, tametſi ſalix, ac vitex frondi­
                <lb/>
              bus, & cortice ſint ſimiles. </s>
              <s id="s.005733">Nam vitex calida
                <lb/>
              eſt, & ſicca in tertio ordine. </s>
              <s id="s.005734">Indico eſt pri­
                <lb/>
              mùm, quòd flatus diſcutiat, & quòd prima
                <lb/>
              inter arbores floreat: cùm ſalix humida ſit ac
                <lb/>
              frigida, ſeróque floreat, & flatum gignat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005735">Produnt etiam odores temperiem. </s>
              <s id="s.005736">Ergo quæ­
                <lb/>
              cunque eiuſdem ſpeciei ſunt, etiam ſi alte­
                <lb/>
              rum in India, reliquum in Scythia naſcatur,
                <lb/>
              eiſdem viribus præcipuis neceſſariò partici­
                <lb/>
              pant. </s>
              <s id="s.005737">Ideò abſurdum eſt credere, eiſdem
                <lb/>
              plantis diuerſas
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              contrarias vires ineſſe,
                <lb/>
              vt diuerſis eaſdem, aliámque eſſe rationem
                <lb/>
              plantarum, & animalium. </s>
              <s id="s.005738">Secunda diſcrimi­
                <lb/>
              nis ratio ab odore, tertia à ſapore ſumenda
                <lb/>
              eſt: quarta verò, quæ & ipſa præcipua, à fi­
                <lb/>
              gura foliorum, florum, fructus, ſtipitis, corti­
                <lb/>
              cis radicum, denique totius plantæ. </s>
              <s id="s.005739">Nam
                <lb/>
              quod ad magnitudinem attinet quænam ar­
                <lb/>
              bor ceraſo procerior? </s>
              <s id="s.005740">Sunt tamen ex illis Ma­
                <lb/>
              cedonicæ vocatæ, palma non altiores. </s>
              <s id="s.005741">Itaque
                <lb/>
              dubitatio ea ceſſat, quæ olim de bugloſſo, &
                <lb/>
              boragine habita eſt. </s>
              <s id="s.005742">Nam cum forma, &
                <lb/>
              viribus, odore atque guſtu penè pares ſint,
                <lb/>
              vtraſque ſub eadem ſpecie collocari debere,
                <lb/>
              palam eſt. </s>
              <s id="s.005743">Etenim cùm propter vires nomina
                <lb/>
              illarum quæramus, palam eſt apud medicum
                <lb/>
              illas eodem nomine dignas cenſeri debere,
                <lb/>
              quæ eiſdem viribus præditæ ſint: herbario
                <lb/>
              non item, ſed iuxta figuræ rationem, me­
                <lb/>
              dico verò non. </s>
              <s id="s.005744">Sed vbi iam hæc duo con­
                <lb/>
              ſenſerint, reliqua etiam adeſſe neceſſe eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005745">Erga ipſa rerum natura potiùs, quàm Dioſ­
                <lb/>
              coridis verba ſunt exploranda: is enim
                <lb/>
              quanquam egregius fuerit in dignoſcendis
                <lb/>
              medicamentis, & diligentiſſimus in tractan­
                <lb/>
              dis, & clariſſimus in explicandis, fuit tamen
                <lb/>
              doctrinæ genere empiricus, diſciplina verò
                <lb/>
              miles, & cuius ſcripta ad poſteros multis
                <lb/>
              vitiis macula tranſierint. </s>
              <s id="s.005746">Vnde tot illorum
                <lb/>
              contentiones, vt iam pudeat inconſtan­
                <lb/>
              tiæ. </s>
              <s id="s.005747">Exploranda ſunt igitur medicamen­
                <lb/>
              ta non à nominibus, aut magnitudine, vel
                <lb/>
              colore, aut fœcunditate, aut his, quæ
                <lb/>
              pro regionum varietate mutantur, ſed à vi­
                <lb/>
              ribus atque figura, odoréque ac ſapore. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>