1Illa verò eiuſdem ſpeciei cenſenda, erunt,
quæ in his conueniunt, diuerſarum, quæ
diſſident. Specie autem idem multis modis
dicitur, alia quidem vltima, alia cuius rur
ſus diuerſæ ſunt differentiæ. His autem ca
rere, aut illis abundare, non eſt differentiæ
ſpeciei, ſed locorum argumentum: quan
doquidem magis & minùs ſpeciem non va
riare certum ſit. Vnde fraxinum & linguam
auis, quam quidam fraxinellam vocant, &
diptamum, quo vtimur, non antiquum il
lum Dioſcoridis, ſed neque Virgilij, de quo
ille:
Diptamum genitrix Cretæa carpit ab Ida,
Puberibus caulem foliis & flore comantem
Purpureo.——
quæ in his conueniunt, diuerſarum, quæ
diſſident. Specie autem idem multis modis
dicitur, alia quidem vltima, alia cuius rur
ſus diuerſæ ſunt differentiæ. His autem ca
rere, aut illis abundare, non eſt differentiæ
ſpeciei, ſed locorum argumentum: quan
doquidem magis & minùs ſpeciem non va
riare certum ſit. Vnde fraxinum & linguam
auis, quam quidam fraxinellam vocant, &
diptamum, quo vtimur, non antiquum il
lum Dioſcoridis, ſed neque Virgilij, de quo
ille:
Diptamum genitrix Cretæa carpit ab Ida,
Puberibus caulem foliis & flore comantem
Purpureo.——
Verùm ( vt dixi ) hunc noſtrum, eiuſdem
ſpeciei eſſe non dubito: ſiquidem vires eæ
dem, & forma. Sed fraxinus arbor eſt, fra
xinella arbuſtum, diptamus herba, omnes
immodicæ ſiccitatis plantæ, & ob id ſer
pentibus inimicæ, & vermibus admodum
lethiferæ.
ſpeciei eſſe non dubito: ſiquidem vires eæ
dem, & forma. Sed fraxinus arbor eſt, fra
xinella arbuſtum, diptamus herba, omnes
immodicæ ſiccitatis plantæ, & ob id ſer
pentibus inimicæ, & vermibus admodum
lethiferæ.
Fraxinus verò vt robuſtior, etiam vm
bra ſola ſerpentes abigere fertur. Extenuant
& ob id omnes præter modum. Vnde re
ferunt Sanctium Hiſpaniarum Regem,
cùm adeò obeſus eſſet, vt neque equita
re, neque manus circumuertere commodè
poſſet, tædio quaſi vitæ aduocaſſe medi
cum egregium à rege quodam Africæ, cu
ratúmque ſemine herbæ, quam exiſtimo
fuiſſe linguam auis: ſed ſeu veneno adie
cto, ſeu mutata ex contrario contemperie,
corporis, breui obiit. Itaque extenuare im
modicè omnia hæc genera conſtat, cùm
ſplenem abſumant: digerunt enim vehe
menter quæcunque attenuarint. Hoc autem
obeſorum iure merito medicamentum opti
mum eſt. Sed dices: Non regio his eſt
cauſa paruitatis, quandoquidem omnia
hæc genera in eadem regione reperian
tur? Verum non ex ſola regione hæc con
tingunt, cùm ceraſiorum Macedoniorum
plantæ primùm in ea regione originem
duxerint: inde tranſlatæ, eandem paruita
tem retinent. Idem contingit in fraxini
ſpeciebus, & ſabina, cupreſſo, atque ſan
tonica.
bra ſola ſerpentes abigere fertur. Extenuant
& ob id omnes præter modum. Vnde re
ferunt Sanctium Hiſpaniarum Regem,
cùm adeò obeſus eſſet, vt neque equita
re, neque manus circumuertere commodè
poſſet, tædio quaſi vitæ aduocaſſe medi
cum egregium à rege quodam Africæ, cu
ratúmque ſemine herbæ, quam exiſtimo
fuiſſe linguam auis: ſed ſeu veneno adie
cto, ſeu mutata ex contrario contemperie,
corporis, breui obiit. Itaque extenuare im
modicè omnia hæc genera conſtat, cùm
ſplenem abſumant: digerunt enim vehe
menter quæcunque attenuarint. Hoc autem
obeſorum iure merito medicamentum opti
mum eſt. Sed dices: Non regio his eſt
cauſa paruitatis, quandoquidem omnia
hæc genera in eadem regione reperian
tur? Verum non ex ſola regione hæc con
tingunt, cùm ceraſiorum Macedoniorum
plantæ primùm in ea regione originem
duxerint: inde tranſlatæ, eandem paruita
tem retinent. Idem contingit in fraxini
ſpeciebus, & ſabina, cupreſſo, atque ſan
tonica.
Sanctij Regis
Hiſpania
rum hiſtoria.
Hiſpania
rum hiſtoria.
Extenuantur etiam arbores alimentis, ve
lut & canes, quos è magnis ſubtracto alimen
to in mediocres, & horum prolem in par
uos, atque ex his in minimos mutamus. Nec
aliud magis norunt mulieres. Eadem igi
tur ratio in plantis, quas ex alio loco,
ſeu regione, ſeu montibus atque arido ſo
lo agreſtes, & tenues tranſplantamus, qua
ſi noui generis arbores, aut herbas. At di
ces: Non omnia quæ conueniunt forma,
viribus, odore, atque ſapore, eiuſdem ſunt
ſpeciei? Namque ſalix, & vitex folia, &
truncum ac corticem habent ſimillima:
item odorem grauem ambæ, ambæ amaræ,
ambæ infructuoſæ, ambæ viros effœminant,
& ſteriles reddunt. Sed vitex quia calida,
& ſicca, ſalix quia humida, & frigida, hoc
faciunt. Amarus ſapor, & odoris grauitas
non ſunt ſimilia, ſed diuerſæ ratione in
vtriſque hæc fiunt. Salix quoque lachry
mam mittit, licet concretam, & pappos
poſtquam floruerit: quorum vtroque vitex
omninò caret. Pappus autem fit humido
putreſcente, vel ob tenuitatem, vt in car
dis: vel ob frigus, vt in ſoncho, & ſalice.
Parte autem ea, quà per aëra fertur, eadem
ventos, & tempeſtates prænunciare ſolet.
Eſt autem pulmoni ac ſpiritui inimicus pap
pus. Sed redeo ad plantarum differentias:
hæ non ex florum colore, vt dixi, ſed aliis
cauſis ſumendæ ſunt: luſit enim natura mi
rum in modum in florum coloribus. Sunt
alibi, vt cucurbitæ, lilij: & arborum mul
tarum, velut pyri, cotonij, fraxini: ru
bei, vt amaranthi: punicei, vt mali puni
cæ, & papaueris eius, quod inter ſegetes,
vt in maceriis murorum naſcitur: ita enim
vocatur, etſi papauer non ſit. Iris cæru
leos fert, crocus croceos, & calendula vo
cata herba, quæ etiam in extremis frigori
bus floret, vnde nomen, quòd ſingulis ca
lendis floreat, ſumpſit. Aureum fert cheli
donia, miſtum malua, & diptamus ille, de
quo nuper verba fecimus. Varios in flori
bus colores edunt roſæ primùm, inde vio
læ, & garyophyli vocati, tum iaſemin, &
helleborus: ille enim & albos, & virides,
& puniceos ferre ſolet. Sed admirabitur
quiſpiam, cur cum tam variè in floribus na
tura luſerit, neque virides tamen, neque
nigros flores produxerit? Sed de viridibus
parua quæſtio eſt: nam ſalix, & vitis flores
habent virides, hos ob ſimilitudinem, quam
cum foliis habent, dedignamur quaſi flores
appellare, cùm tamen vitium floribus tam
egregius fructus ſuccedat. Verùm de nigris
altior eſt contemplatio. An quòd nigri ſint
aliqui? Sed ſi ſunt, cùm rariſſimi ſint, ad
huc dubitatio manet. An ſplendor copioſus,
qui in floribus eſt, nigrum cæruleum eſſe
oſtendit? Vel quia nigrum in craſſa ſub
ſtantia neceſſariò eſt, omnis autem flos è
tenuiſſimo ſuæ plantæ ſucco fit? Sed cùm
omnium plantarum differentiæ, quaſi nu
mero careant, noſtri propoſiti non eſt de
his diffusè tractare, velut de metallicis fe
cimus: nam obſcuriora tantùm, non quæ
ſubiiciuntur oculis, attingere deſtinauimus:
ob hoc breuiſſima plantarum, & anima
lium hiſtoria erit. Aliæ igitur plantæ vr
banæ ſunt, aliæ ſylueſtres, aliæ in mari,
aliæ in fluminibus, aliæ in ripa, quædam
in paludibus, aliæ inter ſaxa, aliæ medio
cri terra, aliæ etſi raræ, inter arenas na
ſcuntur. Sunt & quæ in puteis, vt lichen:
quæ in nemoribus, quæ in aprico proue
niunt. Quædam etiam peregrinæ tantùm, vt
Garyophylum, & caſſia, & agallochum.
Creditum eſt & de terebintho & lentiſco,
quanquam in Italia tamen inueniantur. Sunt
rurſus fructiferæ, ſteriles, & quæ carent ra
dice, & quæ foliis, & aliæ ramis, aliæ flo
re. Et quæ vix vnum ex his habent, vt tube
ra fungi polytrichum. Sunt & benè odora
tæ, & malè olentes, & nihil olentes. Item
quæ ſemper frondent, quæ amittunt folia?
aliæ item raræ, aliæ denſæ, vt cupreſſus: aliæ
& patulæ, vt lotos, & fagus. Sunt & ſubli
mes, & humiles, enodes & nodoſæ, vt arun
do: ſolidœ quædam, vt ſancti ligni arbos: quæ
dam penitùs inanes, vt calamus: quædam
lut & canes, quos è magnis ſubtracto alimen
to in mediocres, & horum prolem in par
uos, atque ex his in minimos mutamus. Nec
aliud magis norunt mulieres. Eadem igi
tur ratio in plantis, quas ex alio loco,
ſeu regione, ſeu montibus atque arido ſo
lo agreſtes, & tenues tranſplantamus, qua
ſi noui generis arbores, aut herbas. At di
ces: Non omnia quæ conueniunt forma,
viribus, odore, atque ſapore, eiuſdem ſunt
ſpeciei? Namque ſalix, & vitex folia, &
truncum ac corticem habent ſimillima:
item odorem grauem ambæ, ambæ amaræ,
ambæ infructuoſæ, ambæ viros effœminant,
& ſteriles reddunt. Sed vitex quia calida,
& ſicca, ſalix quia humida, & frigida, hoc
faciunt. Amarus ſapor, & odoris grauitas
non ſunt ſimilia, ſed diuerſæ ratione in
vtriſque hæc fiunt. Salix quoque lachry
mam mittit, licet concretam, & pappos
poſtquam floruerit: quorum vtroque vitex
omninò caret. Pappus autem fit humido
putreſcente, vel ob tenuitatem, vt in car
dis: vel ob frigus, vt in ſoncho, & ſalice.
Parte autem ea, quà per aëra fertur, eadem
ventos, & tempeſtates prænunciare ſolet.
Eſt autem pulmoni ac ſpiritui inimicus pap
pus. Sed redeo ad plantarum differentias:
hæ non ex florum colore, vt dixi, ſed aliis
cauſis ſumendæ ſunt: luſit enim natura mi
rum in modum in florum coloribus. Sunt
alibi, vt cucurbitæ, lilij: & arborum mul
tarum, velut pyri, cotonij, fraxini: ru
bei, vt amaranthi: punicei, vt mali puni
cæ, & papaueris eius, quod inter ſegetes,
vt in maceriis murorum naſcitur: ita enim
vocatur, etſi papauer non ſit. Iris cæru
leos fert, crocus croceos, & calendula vo
cata herba, quæ etiam in extremis frigori
bus floret, vnde nomen, quòd ſingulis ca
lendis floreat, ſumpſit. Aureum fert cheli
donia, miſtum malua, & diptamus ille, de
quo nuper verba fecimus. Varios in flori
bus colores edunt roſæ primùm, inde vio
læ, & garyophyli vocati, tum iaſemin, &
helleborus: ille enim & albos, & virides,
& puniceos ferre ſolet. Sed admirabitur
quiſpiam, cur cum tam variè in floribus na
tura luſerit, neque virides tamen, neque
nigros flores produxerit? Sed de viridibus
parua quæſtio eſt: nam ſalix, & vitis flores
habent virides, hos ob ſimilitudinem, quam
cum foliis habent, dedignamur quaſi flores
appellare, cùm tamen vitium floribus tam
egregius fructus ſuccedat. Verùm de nigris
altior eſt contemplatio. An quòd nigri ſint
aliqui? Sed ſi ſunt, cùm rariſſimi ſint, ad
huc dubitatio manet. An ſplendor copioſus,
qui in floribus eſt, nigrum cæruleum eſſe
oſtendit? Vel quia nigrum in craſſa ſub
ſtantia neceſſariò eſt, omnis autem flos è
tenuiſſimo ſuæ plantæ ſucco fit? Sed cùm
omnium plantarum differentiæ, quaſi nu
mero careant, noſtri propoſiti non eſt de
his diffusè tractare, velut de metallicis fe
cimus: nam obſcuriora tantùm, non quæ
ſubiiciuntur oculis, attingere deſtinauimus:
ob hoc breuiſſima plantarum, & anima
lium hiſtoria erit. Aliæ igitur plantæ vr
banæ ſunt, aliæ ſylueſtres, aliæ in mari,
aliæ in fluminibus, aliæ in ripa, quædam
in paludibus, aliæ inter ſaxa, aliæ medio
cri terra, aliæ etſi raræ, inter arenas na
ſcuntur. Sunt & quæ in puteis, vt lichen:
quæ in nemoribus, quæ in aprico proue
niunt. Quædam etiam peregrinæ tantùm, vt
Garyophylum, & caſſia, & agallochum.
Creditum eſt & de terebintho & lentiſco,
quanquam in Italia tamen inueniantur. Sunt
rurſus fructiferæ, ſteriles, & quæ carent ra
dice, & quæ foliis, & aliæ ramis, aliæ flo
re. Et quæ vix vnum ex his habent, vt tube
ra fungi polytrichum. Sunt & benè odora
tæ, & malè olentes, & nihil olentes. Item
quæ ſemper frondent, quæ amittunt folia?
aliæ item raræ, aliæ denſæ, vt cupreſſus: aliæ
& patulæ, vt lotos, & fagus. Sunt & ſubli
mes, & humiles, enodes & nodoſæ, vt arun
do: ſolidœ quædam, vt ſancti ligni arbos: quæ
dam penitùs inanes, vt calamus: quædam