Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Table of figures

< >
[Figure 121]
[Figure 122]
[Figure 123]
[Figure 124]
[Figure 125]
[Figure 126]
[Figure 127]
[Figure 128]
[Figure 129]
[Figure 130]
[Figure 131]
[Figure 132]
[Figure 133]
[Figure 134]
[Figure 135]
[Figure 136]
[Figure 137]
[Figure 138]
[Figure 139]
[Figure 140]
[Figure 141]
[Figure 142]
[Figure 143]
[Figure 144]
[Figure 145]
[Figure 146]
[Figure 147]
[Figure 148]
[Figure 149]
[Figure 150]
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005747">
                <pb pagenum="481" xlink:href="016/01/130.jpg"/>
              Illa verò eiuſdem ſpeciei cenſenda, erunt,
                <lb/>
              quæ in his conueniunt, diuerſarum, quæ
                <lb/>
              diſſident. </s>
              <s id="s.005748">Specie autem idem multis modis
                <lb/>
              dicitur, alia quidem vltima, alia cuius rur­
                <lb/>
              ſus diuerſæ ſunt differentiæ. </s>
              <s id="s.005749">His autem ca­
                <lb/>
              rere, aut illis abundare, non eſt differentiæ
                <lb/>
              ſpeciei, ſed locorum argumentum: quan­
                <lb/>
              doquidem magis & minùs ſpeciem non va­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg825"/>
                <lb/>
              riare certum ſit. </s>
              <s id="s.005750">Vnde fraxinum & linguam
                <lb/>
              auis, quam quidam fraxinellam vocant, &
                <lb/>
              diptamum, quo vtimur, non antiquum il­
                <lb/>
              lum Dioſcoridis, ſed neque Virgilij, de quo
                <lb/>
              ille:
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              Diptamum genitrix Cretæa carpit ab Ida,
                <lb/>
              Puberibus caulem foliis & flore comantem
                <lb/>
              Purpureo.——
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005751">
                <margin.target id="marg824"/>
              Differentia
                <lb/>
              plantarum,
                <lb/>
              in quibus
                <lb/>
              conſtituta
                <lb/>
              ſit.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005752">
                <margin.target id="marg825"/>
              Fraxinus,
                <lb/>
              lingua auis,
                <lb/>
              & diptamus
                <lb/>
              eiuſdem ſpe­
                <lb/>
              ciei.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005753">Verùm ( vt dixi ) hunc noſtrum, eiuſdem
                <lb/>
              ſpeciei eſſe non dubito: ſiquidem vires eæ­
                <lb/>
              dem, & forma. </s>
              <s id="s.005754">Sed fraxinus arbor eſt, fra­
                <lb/>
              xinella arbuſtum, diptamus herba, omnes
                <lb/>
              immodicæ ſiccitatis plantæ, & ob id ſer­
                <lb/>
              pentibus inimicæ, & vermibus admodum
                <lb/>
              lethiferæ. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005755">Fraxinus verò vt robuſtior, etiam vm­
                <lb/>
              bra ſola ſerpentes abigere fertur. </s>
              <s id="s.005756">Extenuant
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg826"/>
                <lb/>
              & ob id omnes præter modum. </s>
              <s id="s.005757">Vnde re­
                <lb/>
              ferunt Sanctium Hiſpaniarum Regem,
                <lb/>
              cùm adeò obeſus eſſet, vt neque equita­
                <lb/>
              re, neque manus circumuertere commodè
                <lb/>
              poſſet, tædio quaſi vitæ aduocaſſe medi­
                <lb/>
              cum egregium à rege quodam Africæ, cu­
                <lb/>
              ratúmque ſemine herbæ, quam exiſtimo
                <lb/>
              fuiſſe linguam auis: ſed ſeu veneno adie­
                <lb/>
              cto, ſeu mutata ex contrario contemperie,
                <lb/>
              corporis, breui obiit. </s>
              <s id="s.005758">Itaque extenuare im­
                <lb/>
              modicè omnia hæc genera conſtat, cùm
                <lb/>
              ſplenem abſumant: digerunt enim vehe­
                <lb/>
              menter quæcunque attenuarint. </s>
              <s id="s.005759">Hoc autem
                <lb/>
              obeſorum iure merito medicamentum opti­
                <lb/>
              mum eſt. </s>
              <s id="s.005760">Sed dices: Non regio his eſt
                <lb/>
              cauſa paruitatis, quandoquidem omnia
                <lb/>
              hæc genera in eadem regione reperian­
                <lb/>
              tur? </s>
              <s id="s.005761">Verum non ex ſola regione hæc con­
                <lb/>
              tingunt, cùm ceraſiorum Macedoniorum
                <lb/>
              plantæ primùm in ea regione originem
                <lb/>
              duxerint: inde tranſlatæ, eandem paruita­
                <lb/>
              tem retinent. </s>
              <s id="s.005762">Idem contingit in fraxini
                <lb/>
              ſpeciebus, & ſabina, cupreſſo, atque ſan­
                <lb/>
              tonica. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005763">
                <margin.target id="marg826"/>
              Sanctij Regis
                <lb/>
              Hiſpania­
                <lb/>
              rum hiſtoria.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005764">Extenuantur etiam arbores alimentis, ve­
                <lb/>
              lut & canes, quos è magnis ſubtracto alimen­
                <lb/>
              to in mediocres, & horum prolem in par­
                <lb/>
              uos, atque ex his in minimos mutamus. </s>
              <s id="s.005765">Nec
                <lb/>
              aliud magis norunt mulieres. </s>
              <s id="s.005766">Eadem igi­
                <lb/>
              tur ratio in plantis, quas ex alio loco,
                <lb/>
              ſeu regione, ſeu montibus atque arido ſo­
                <lb/>
              lo agreſtes, & tenues tranſplantamus, qua­
                <lb/>
              ſi noui generis arbores, aut herbas. </s>
              <s id="s.005767">At di­
                <lb/>
              ces: Non omnia quæ conueniunt forma,
                <lb/>
              viribus, odore, atque ſapore, eiuſdem ſunt
                <lb/>
              ſpeciei? </s>
              <s id="s.005768">Namque ſalix, & vitex folia, &
                <lb/>
              truncum ac corticem habent ſimillima:
                <lb/>
              item odorem grauem ambæ, ambæ amaræ,
                <lb/>
              ambæ infructuoſæ, ambæ viros effœminant,
                <lb/>
              & ſteriles reddunt. </s>
              <s id="s.005769">Sed vitex quia calida,
                <lb/>
              & ſicca, ſalix quia humida, & frigida, hoc
                <lb/>
              faciunt. </s>
              <s id="s.005770">Amarus ſapor, & odoris grauitas
                <lb/>
              non ſunt ſimilia, ſed diuerſæ ratione in
                <lb/>
              vtriſque hæc fiunt. </s>
              <s id="s.005771">Salix quoque lachry­
                <lb/>
              mam mittit, licet concretam, & pappos
                <lb/>
              poſtquam floruerit: quorum vtroque vitex
                <lb/>
              omninò caret. </s>
              <s id="s.005772">Pappus autem fit humido
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg827"/>
                <lb/>
              putreſcente, vel ob tenuitatem, vt in car­
                <lb/>
              dis: vel ob frigus, vt in ſoncho, & ſalice.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005773">Parte autem ea, quà per aëra fertur, eadem
                <lb/>
              ventos, & tempeſtates prænunciare ſolet.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005774">Eſt autem pulmoni ac ſpiritui inimicus pap­
                <lb/>
              pus. </s>
              <s id="s.005775">Sed redeo ad plantarum differentias:
                <lb/>
              hæ non ex florum colore, vt dixi, ſed aliis
                <lb/>
              cauſis ſumendæ ſunt: luſit enim natura mi­
                <lb/>
              rum in modum in florum coloribus. </s>
              <s id="s.005776">Sunt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg828"/>
                <lb/>
              alibi, vt cucurbitæ, lilij: & arborum mul­
                <lb/>
              tarum, velut pyri, cotonij, fraxini: ru­
                <lb/>
              bei, vt amaranthi: punicei, vt mali puni­
                <lb/>
              cæ, & papaueris eius, quod inter ſegetes,
                <lb/>
              vt in maceriis murorum naſcitur: ita enim
                <lb/>
              vocatur, etſi papauer non ſit. </s>
              <s id="s.005777">Iris cæru­
                <lb/>
              leos fert, crocus croceos, & calendula vo­
                <lb/>
              cata herba, quæ etiam in extremis frigori­
                <lb/>
              bus floret, vnde nomen, quòd ſingulis ca­
                <lb/>
              lendis floreat, ſumpſit. </s>
              <s id="s.005778">Aureum fert cheli­
                <lb/>
              donia, miſtum malua, & diptamus ille, de
                <lb/>
              quo nuper verba fecimus. </s>
              <s id="s.005779">Varios in flori­
                <lb/>
              bus colores edunt roſæ primùm, inde vio­
                <lb/>
              læ, & garyophyli vocati, tum iaſemin, &
                <lb/>
              helleborus: ille enim & albos, & virides,
                <lb/>
              & puniceos ferre ſolet. </s>
              <s id="s.005780">Sed admirabitur
                <lb/>
              quiſpiam, cur cum tam variè in floribus na­
                <lb/>
              tura luſerit, neque virides tamen, neque
                <lb/>
              nigros flores produxerit? </s>
              <s id="s.005781">Sed de viridibus
                <lb/>
              parua quæſtio eſt: nam ſalix, & vitis flores
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg829"/>
                <lb/>
              habent virides, hos ob ſimilitudinem, quam
                <lb/>
              cum foliis habent, dedignamur quaſi flores
                <lb/>
              appellare, cùm tamen vitium floribus tam
                <lb/>
              egregius fructus ſuccedat. </s>
              <s id="s.005782">Verùm de nigris
                <lb/>
              altior eſt contemplatio. </s>
              <s id="s.005783">An quòd nigri ſint
                <lb/>
              aliqui? </s>
              <s id="s.005784">Sed ſi ſunt, cùm rariſſimi ſint, ad­
                <lb/>
              huc dubitatio manet. </s>
              <s id="s.005785">An ſplendor copioſus,
                <lb/>
              qui in floribus eſt, nigrum cæruleum eſſe
                <lb/>
              oſtendit? </s>
              <s id="s.005786">Vel quia nigrum in craſſa ſub­
                <lb/>
              ſtantia neceſſariò eſt, omnis autem flos è
                <lb/>
              tenuiſſimo ſuæ plantæ ſucco fit? </s>
              <s id="s.005787">Sed cùm
                <lb/>
              omnium plantarum differentiæ, quaſi nu­
                <lb/>
              mero careant, noſtri propoſiti non eſt de
                <lb/>
              his diffusè tractare, velut de metallicis fe­
                <lb/>
              cimus: nam obſcuriora tantùm, non quæ
                <lb/>
              ſubiiciuntur oculis, attingere deſtinauimus:
                <lb/>
              ob hoc breuiſſima plantarum, & anima­
                <lb/>
              lium hiſtoria erit. </s>
              <s id="s.005788">Aliæ igitur plantæ vr­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg830"/>
                <lb/>
              banæ ſunt, aliæ ſylueſtres, aliæ in mari,
                <lb/>
              aliæ in fluminibus, aliæ in ripa, quædam
                <lb/>
              in paludibus, aliæ inter ſaxa, aliæ medio­
                <lb/>
              cri terra, aliæ etſi raræ, inter arenas na­
                <lb/>
              ſcuntur. </s>
              <s id="s.005789">Sunt & quæ in puteis, vt lichen:
                <lb/>
              quæ in nemoribus, quæ in aprico proue­
                <lb/>
              niunt. </s>
              <s id="s.005790">Quædam etiam peregrinæ tantùm, vt
                <lb/>
              Garyophylum, & caſſia, & agallochum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005791">Creditum eſt & de terebintho & lentiſco,
                <lb/>
              quanquam in Italia tamen inueniantur. </s>
              <s id="s.005792">Sunt
                <lb/>
              rurſus fructiferæ, ſteriles, & quæ carent ra­
                <lb/>
              dice, & quæ foliis, & aliæ ramis, aliæ flo­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.005793">Et quæ vix vnum ex his habent, vt tube­
                <lb/>
              ra fungi polytrichum. </s>
              <s id="s.005794">Sunt & benè odora­
                <lb/>
              tæ, & malè olentes, & nihil olentes. </s>
              <s id="s.005795">Item
                <lb/>
              quæ ſemper frondent, quæ amittunt folia?
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005796">aliæ item raræ, aliæ denſæ, vt cupreſſus: aliæ
                <lb/>
              & patulæ, vt lotos, & fagus. </s>
              <s id="s.005797">Sunt & ſubli­
                <lb/>
              mes, & humiles, enodes & nodoſæ, vt arun­
                <lb/>
              do: ſolidœ quædam, vt ſancti ligni arbos: quæ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg831"/>
                <lb/>
              dam penitùs inanes, vt calamus: quædam </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>