Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.005797">
                <pb pagenum="482" xlink:href="016/01/131.jpg"/>
              mediæ, vt ſambucus. </s>
              <s id="s.005798">Sunt & quæ ſpontè
                <lb/>
              proueniunt, & quæ ſeruntur, & quæ in­
                <lb/>
              ſitione aut ſurculis defoſſis, vt ſalix, &
                <lb/>
              vitis: vel alieno ſemine. </s>
              <s id="s.005799">Hærent quædam,
                <lb/>
              vt hedera: aliæ innaſcuntur, vt viſcum:
                <lb/>
              aliæ repunt, vt chamæciſſos: aliæ terræ ad­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg832"/>
                <lb/>
              naſcuntur, vt muſchus, & lichen. </s>
              <s id="s.005800">Sed muſ­
                <lb/>
              chus etiam arboribus hæret, & aquis. </s>
              <s id="s.005801">Sunt
                <lb/>
              & ſalubres, & noxiæ: nam taxus, nux, cau­
                <lb/>
              les, & ſabina, & ſpartum ac lipum, & ge­
                <lb/>
              neraliter omnia malè olentia, vt bombyces,
                <lb/>
              & cuniculi, & his magis ſues, aërem vitiant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005802">In quibuſdam eſt videre ſexum, vt in quer­
                <lb/>
              cu, & robore, ac ilice: in quibuſdam nequa­
                <lb/>
              quam, velut oleis ac vitibus. </s>
              <s id="s.005803">Quædam
                <lb/>
              propriam quandam habent ſubſtantiam, vt
                <lb/>
              palma. </s>
              <s id="s.005804">Quædam fructus habent hærentes
                <lb/>
              ramis, quædam ſiliquo, quædam tegmi­
                <lb/>
              ne alio, vt caſtanea, incluſos: quædam
                <lb/>
              pediculo annexos, vt ceraſa. </s>
              <s id="s.005805">Quædam non
                <lb/>
              niſi certis regionibus inueniuntur, aliæ au­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg833"/>
                <lb/>
              tem paſſim. </s>
              <s id="s.005806">Nam buxus, rebus, & filix,
                <lb/>
              frigido cœlo, atque eò vbi ſæuiat hyems,
                <lb/>
              ſpontè, meliúſque proueniunt: de rubo mo­
                <lb/>
              ra ferente loquor, ideò argumenta ſunt
                <lb/>
              frigidæ prouinciæ, vt triticum temperatæ:
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg834"/>
                <lb/>
              & odorata vehementer, quæ aromata Græ­
                <lb/>
              ci vocant, calidæ. </s>
              <s id="s.005807">Nam vehementer cali­
                <lb/>
              da ſemina in frigido aëre, cùm tenuiſſimæ
                <lb/>
              ſint ſubſtantiæ, adoleſcere nequeunt. </s>
              <s id="s.005808">Nec
                <lb/>
              natura abſque aëris auxilio adeò poteſt
                <lb/>
              fructuum ſubſtantiam concoquere, ſiccare
                <lb/>
              & attenuare: poteſt hoc tamen in radici­
                <lb/>
              bus.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg835"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005809">
                <margin.target id="marg827"/>
              Pappus vnde
                <lb/>
              fiat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005810">
                <margin.target id="marg828"/>
              Florum co­
                <lb/>
              lores.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005811">
                <margin.target id="marg829"/>
              Flores cur
                <lb/>
              virides, net
                <lb/>
              nigri.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005812">
                <margin.target id="marg830"/>
              Plantarum
                <lb/>
              differentiæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005813">
                <margin.target id="marg831"/>
              Modi
                <expan abbr="quibu">quibus</expan>
                <lb/>
              proueniunt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005814">
                <margin.target id="marg832"/>
              Plantæ
                <expan abbr="aërẽ">aërem</expan>
                <lb/>
              vitlantes.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005815">
                <margin.target id="marg833"/>
              Rubus, & fi­
                <lb/>
              lix arguunt
                <lb/>
              aſperam
                <lb/>
              hyemem.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005816">
                <margin.target id="marg834"/>
              Cur aroma­
                <lb/>
              ta ſolum in
                <lb/>
              calidiſſimis
                <lb/>
              regionibus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005817">
                <margin.target id="marg835"/>
              Plantarum
                <lb/>
              partes.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005818">Porrò plantarum partes ſunt, radix,
                <lb/>
              truncus, rami, folia, fructus, pediculi, vm­
                <lb/>
              bellæ, acini, ſemina, flores, lanugo, lig­
                <lb/>
              num, cortex, neruus, membrana, vena,
                <lb/>
              matrix, ſeu medulla, humor, lachryma,
                <lb/>
              nodus, & alia multa: his igitur atque aliis
                <lb/>
              cauſis arbores, & herbæ inuicem diffe­
                <lb/>
              runt.
                <arrow.to.target n="marg836"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005819">
                <margin.target id="marg836"/>
              Tenuitatis
                <lb/>
              ratio in ar­
                <lb/>
              boribus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005820">Lib. 1. de
                <lb/>
              plantar. cau.
                <lb/>
              1.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005821">Ergo tenuiores ſunt arbores: primò quæ­
                <lb/>
              cunque fronde perpetua circumueſtiuntur,
                <lb/>
              vt quæ calidiores ſint ac ſicciores, vel Theo­
                <lb/>
              phraſto teſte, velut palma, oliua, cedrus,
                <lb/>
              myrtus. </s>
              <s id="s.005822">Hæc tamen ratio haud in herbis
                <lb/>
              conſtat, cùm ſemperuiuum craſſioris ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ ſit, & tamen hyeme folia reti­
                <lb/>
              neat: in vtriſque tamen, & agreſtes dome­
                <lb/>
              ſticis, & odoratæ olentibus grauiter, aut
                <lb/>
              omninò nihil olentibus, ſunt tenuiores.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005823">Similiter, ſi in montibus naſcantur: vnde
                <arrow.to.target n="marg837"/>
                <lb/>
              hæ omnes à medicis præferuntur. </s>
              <s id="s.005824">Sed cur
                <lb/>
              radices frequentiùs cæteris partibus, flori­
                <lb/>
              bus duntaxat exceptis, odoratiores? </s>
              <s id="s.005825">ve­
                <lb/>
              lut in ſanamunda. </s>
              <s id="s.005826">At cauſa eſt, quoniam
                <lb/>
              in radicibus melior concoctio perficitur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.005827">Olent autem benè, quæcunque humidum
                <lb/>
              benè concoctum habent, tale enim tenuiſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg838"/>
                <lb/>
              ſimum eſt ac denſiſſimum eſt. </s>
              <s id="s.005828">Quocirca flo­
                <lb/>
              res omnes fermè benè olent, quoniam te­
                <lb/>
              nuiſſimus eſt humor, ac admodum exi­
                <lb/>
              guus, qui in eis continetur, vnde facilli­
                <lb/>
              mè concoquitur. </s>
              <s id="s.005829">Sed vt facillimè conco­
                <lb/>
              quitur, ita etiam eadem cauſa faciliùs pe­
                <lb/>
              rit: manet in radicibus, & truncis, ve­
                <lb/>
              lut aſpalatho, ſanthalum nos vocamus:
                <lb/>
              nam terreæ ſubſtantiæ firmiter tenuis illa
                <lb/>
              humidi concocti ſubſtantiæ hæret. </s>
              <s id="s.005830">Itaque
                <lb/>
              pueris quibuſdam, & iuuenibus, etiam
                <lb/>
              benè olere aliquando non fruſtrà ſpiritum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg839"/>
                <lb/>
              perperàm poſſe ſenibus aut intemperatis
                <lb/>
              creditum eſt: nam in pueris humidum te­
                <lb/>
              nue, in iuuenibus modicum à magno calore
                <lb/>
              optimè, benè poteſt concoqui. </s>
              <s id="s.005831">Senibus ca­
                <lb/>
              loris paruitatis, intemperatis certè humidi
                <lb/>
              qualitas obſtat, quò minùs perfecta con­
                <lb/>
              coctio poſſit abſolui. </s>
              <s id="s.005832">Atque ea ratione re­
                <lb/>
              ferunt quidam Alexandro ſpiritum olim
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg840"/>
                <lb/>
              ſuauem fuiſſe, quòd corpus ſiccius haberet,
                <lb/>
              & colorem vehementiſſimum: quamobrem
                <lb/>
              multis diebus inter ſummos calores cada­
                <lb/>
              uer illius abſque odore tetro ſeruatum eſt:
                <lb/>
              quanquam non negauerim aut arte ſerua­
                <lb/>
              tum, aut veneni eadem vi, qua etiam extin­
                <lb/>
              ctus fuiſſe creditur. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005833">
                <margin.target id="marg837"/>
              Cur radices
                <lb/>
              plerunque
                <lb/>
              odoratæ.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005834">
                <margin.target id="marg838"/>
              Cur flores
                <lb/>
              omnes fermè
                <lb/>
              benè olent.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005835">
                <margin.target id="marg839"/>
              Pueris & iu
                <lb/>
              uenibus ſpi­
                <lb/>
              ritus benè
                <lb/>
              olere poteſt,
                <lb/>
              non ſenibus,
                <lb/>
              nec intempe­
                <lb/>
              ratis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.005836">
                <margin.target id="marg840"/>
              Alexandro
                <lb/>
              ſpiritum be­
                <lb/>
              nè olentem
                <lb/>
              fuiſſe.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.005837">Verùm vt ad partes plantarum redeam,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg841"/>
                <lb/>
              quæ animalibus ſingulæ ac illorum par­
                <lb/>
              tibus reſpondent: radices ventri vt exiſti­
                <lb/>
              mat Theophraſtus, nos tamen potiùs ori
                <lb/>
              illas aſſimilamus, caudicis verò, & trunci
                <lb/>
              partem imam, ventri, folia pilis, cortex
                <lb/>
              corio ac cuti, lignum oſſibus: venæ venis,
                <lb/>
              ac nerui arborum, & herbarum, his qui
                <lb/>
              verò ſunt in animalibus: viſceribus anima­
                <lb/>
              lium in quibuſdam matrix, quæ ſine matrice
                <lb/>
              viuere nequeunt: in aliis autem, vt ſalice,
                <lb/>
              quarum vita eſt in cortice, cortex non ma­
                <lb/>
              trix, imò in ſalicibus matricis pinguedinis
                <lb/>
              loco habenda: oua floribus, ſemen ſemini,
                <lb/>
              extremitates autem animalium, ramis: fru­
                <lb/>
              ctus ipſe ſanguinem menſtruum refert, cui
                <lb/>
              includitur plerunque ſemen. </s>
              <s id="s.005838">Sunt verò &
                <lb/>
              partium partes dignæ conſideratione, ve­
                <lb/>
              lut radicis: ipſius enim eſt lignoſa media,
                <lb/>
              ex qua plerunque planta germinat. </s>
              <s id="s.005839">Ea ma­
                <lb/>
              ioribus ob id viribus prædita eſt. </s>
              <s id="s.005840">Vnde ſi ex
                <lb/>
              allio auferatur, neque adeò quod relinqui­
                <lb/>
              tur acre eſt, nec tam malè olet, videtúr­
                <lb/>
              que minùs certè ſuccoſa. </s>
              <s id="s.005841">Secunda eſt tuni­
                <lb/>
              ca, quæ tenuis eſt admodum: tertia verò,
                <lb/>
              ipſum pericarpium: quarta, tunica exterior
                <lb/>
              pericarpium circundans. </s>
              <s id="s.005842">Pericarpium voco
                <lb/>
              non propriè, cùm tamen dicatur de eo,
                <lb/>
              quod ſemen in fructu, imo fructum cir
                <lb/>
              cundat, ſed quod lignum in radice ſeminis
                <lb/>
              loco ambit. </s>
              <s id="s.005843">Vnde in decoctis malè faciunt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg842"/>
                <lb/>
              medici, qui ligneam partem abiiciunt, cùm
                <lb/>
              ſit omnium præſtantiſſima: quod enim ger­
                <lb/>
              men effundit, hoc ſolùm habet vires, quia
                <lb/>
              ſolùm vixit. </s>
              <s id="s.005844">Ideò lignoſa pars, aut ſola,
                <lb/>
              aut maximè medicamentoſa eſt: pullulat
                <lb/>
              enim ſolùm quod viuit, atque ea parte, qua
                <lb/>
              viuit. </s>
              <s id="s.005845">In cichorea autem ac ſimilibus, fo­
                <lb/>
              lia quædam etiam è cortice germinant, ſed
                <lb/>
              ſemen, & flos maximè è ligno. </s>
              <s id="s.005846">Ergo vt
                <lb/>
              folia ſtipiti, ita cortex ligno: vtrunque enim
                <lb/>
              tutelæ gratia. </s>
              <s id="s.005847">Mutatur autem ima parte ſuc­
                <lb/>
              cus in radicem, media nutritur radix, ſu­
                <lb/>
              prema quod radicis eſt in germen. </s>
              <s id="s.005848">Opti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg843"/>
                <lb/>
              ma igitur ſuprema radicis pars, & à terræ
                <lb/>
              naturæ magis aliena. </s>
              <s id="s.005849">Similiter & in flo­
                <lb/>
              ribus: eſt enim ſolium floris, quod ſem­
                <lb/>
              per nitet, & in omnibus, quoniam ex te­
                <lb/>
              nuiſſima ſubſtantia conſtat: & calix ſeu va­
                <lb/>
              ginulæ, quibus flos continetur: & ſemen,
                <lb/>
              cuius cauſa flos factus eſt, ſicut illud genera­
                <lb/>
              tionis, & pediculus, in quo omnia hæc im­
                <lb/>
              plantantur. </s>
              <s id="s.005850">Quærendum eſt igitur forſan, cur </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>