1
cumque. vniuerſi conſentiant vnum eſſe principium tanquam materiam, nec alia principiorum ge
nera ponant non modo finem cuius nullam rationem habent, aut etiam efficiens, de quo admo
dum pauci meminere, verumetiam de forma. nihil agant, vnum omnia ponebant a Heraclitus
& Hippon ex quo item facilè credi poſsit ipſos cùm omnem finem efficiensque. de medio ſuſtuliſ
ſent; Deos etiam funditus tollere. Nam Deus & primus omnium finis & primum efficiens eſſe
perhibetur. Itaque Hippon ἄθεος, ideſt ſine Deo & impius appellatus eſt. Si igitur præter vnum
ſubiectum reliqua principia ſuſtulerunt, planum eſt, quòd voluerunt materiam ipſam ſuoptè nutu
variis motibus concitari & varios exitus habere. Atque hæc de natura principij vnius quod mo
bile eſſet, accepimus à veteribus. Nunc contra ipſos aliqua dicamus. Profectò cùm hoc vnum ſit
principium quod accipit in ſeipſo contraria, vicem materiæ ſubit; ea verò per ſeipſam non mu
tatur ex vno contrario in alterum, ſed prætereà deſideratur efficiens quod ipſam immutet, & cum
omnis motus ſit finis cuiuſpiam gratia, & ad certam formam perducatur qua adepta ceſſat, prę
ter materiam in ijs quę mutantur, alia principia requirantur oportet, efficiens nimirum, forma &
finis. Rurſus hoc vnum aut elementum eſt, aut non, ſed aliquid aut poſterius, aut prius elemento.
nec quid poſterius eſſe poteſt: nihil enim magis naturam principij tollit quàm eſſe poſterius.
Nanque illa principiorum ratio ponitur quòd non fiant ex alio tanquam eo quod inſit, ſed alia
ex ipſo. Præterquam quòd & huiuſmodi principia ex quibus alia fiant, ipſa verò fiant ex nullo
vt eo quod inſit, non vnum eſſe tantummodo apparet, ſed plura, atque adeò ſaltem tria. Neque
item elemento prius eſſe poteſt, atque illud vnum in genere principiorum, quòd illo in omni mu
tatione permanente, & viciſsim accipiente formas, affectio ſolum exiſteret, & mutatio qualitatum,
nulla ſubſtantiæ; ſic enim aliud principium vltra illud, quod ſubiectum faciunt ponere conueni
ret. Non etiam elementum eſſe valet, quanuis plerique. vnum quoddam ex ijs quę elementa dicun
tur, accipiant: quòd liquidò conſtet hæc mutari viciſsim & oriri & interire, id verò maiorem in
modum principiorum conditioni repugnat. Sed illi maximè naturæ proceſsibus aduerſantur qui
præter id quòd vnum ſtatuunt, etiam infinitum eſſe volunt. Neque illud nos perſuadeat, quòd
infinitum poni debeat, vt rerum generatio ſit perpetua: nam poſteà videbimus etiam ſi finitum
ſit id quod eſt, poſito ſubiecto atque efficiente perpetuò rerum formarum in infinitum ſibi poſſe
ſuccedere. Quod verò Thales alijúe afferre potuerunt ad ſuam ſententiam corroborandam, vt
puta à communione, & crebro vſu cuiuſpiam elementi, nihil eſt. Nanque & omnia ſimul ad vni
uerſi perfectionem, & ad mixtorum conſtitutionem pariter neceſſaria ſunt, & ſi licet audire non
nullos mathematicos, omnium elementorum aqua minimum eſſe apparet. Tùm etiam ſi princi
pium eſt vbique præſtò ſit oportet. Atqui multa corpora ſunt quæ ſine humore conſtant, vt ignis
& terra. multoque. magis id admirabile cenſendum eſt quo cęlum cuius ſupra omnem exiſtima
tionem multò maior eſt portio, quàm reliquorum elementorum, ignis eſſe perhibetur quo ſanè
nihil cogitari poteſt, quod magis aquæ repugnet. Neque ſufficit (vt aliquid dicamus ad ea quæ
obiiciunt ij qui aërem ſtatuunt eſſe principium) quòd aër facillimè ſubeat omne genus mutatio
nis; aliud enim requiritur ad id, vt principium conſtituatur. nempe vt maneat, neque diſſoluatur
in aliud; id verò non conuenit aëri, quandò non minus ex aëre aqua, quàm aër ex aqua naſcatur,
licet id ſenſus viſus aſſequi non poſsit: at verò ita eſſe ratio dictat, neque ſenſus, ſi minus aſſequa
tur. idcircò reclamat. Vt verò ignis principium eſſe nequeat & quàm ineptè cenſeatur eſſe princi
pium ſatis antè oſtendimus. Medium illud neque monſtrat ſenſus, neque ratio requirit. ergo di
mittatur alacriter, ſi phyſici eſſe volumus. Neque enim methodus accipit non neceſſaria, multoque.
minus illa quæ nullo pacto neque per ſe, neque per accidens ad ſenſum referuntur. Itaque pro
peremus ad aliàs veterum ſententias explorandas.
cumque. vniuerſi conſentiant vnum eſſe principium tanquam materiam, nec alia principiorum ge
nera ponant non modo finem cuius nullam rationem habent, aut etiam efficiens, de quo admo
dum pauci meminere, verumetiam de forma. nihil agant, vnum omnia ponebant a Heraclitus
& Hippon ex quo item facilè credi poſsit ipſos cùm omnem finem efficiensque. de medio ſuſtuliſ
ſent; Deos etiam funditus tollere. Nam Deus & primus omnium finis & primum efficiens eſſe
perhibetur. Itaque Hippon ἄθεος, ideſt ſine Deo & impius appellatus eſt. Si igitur præter vnum
ſubiectum reliqua principia ſuſtulerunt, planum eſt, quòd voluerunt materiam ipſam ſuoptè nutu
variis motibus concitari & varios exitus habere. Atque hæc de natura principij vnius quod mo
bile eſſet, accepimus à veteribus. Nunc contra ipſos aliqua dicamus. Profectò cùm hoc vnum ſit
principium quod accipit in ſeipſo contraria, vicem materiæ ſubit; ea verò per ſeipſam non mu
tatur ex vno contrario in alterum, ſed prætereà deſideratur efficiens quod ipſam immutet, & cum
omnis motus ſit finis cuiuſpiam gratia, & ad certam formam perducatur qua adepta ceſſat, prę
ter materiam in ijs quę mutantur, alia principia requirantur oportet, efficiens nimirum, forma &
finis. Rurſus hoc vnum aut elementum eſt, aut non, ſed aliquid aut poſterius, aut prius elemento.
nec quid poſterius eſſe poteſt: nihil enim magis naturam principij tollit quàm eſſe poſterius.
Nanque illa principiorum ratio ponitur quòd non fiant ex alio tanquam eo quod inſit, ſed alia
ex ipſo. Præterquam quòd & huiuſmodi principia ex quibus alia fiant, ipſa verò fiant ex nullo
vt eo quod inſit, non vnum eſſe tantummodo apparet, ſed plura, atque adeò ſaltem tria. Neque
item elemento prius eſſe poteſt, atque illud vnum in genere principiorum, quòd illo in omni mu
tatione permanente, & viciſsim accipiente formas, affectio ſolum exiſteret, & mutatio qualitatum,
nulla ſubſtantiæ; ſic enim aliud principium vltra illud, quod ſubiectum faciunt ponere conueni
ret. Non etiam elementum eſſe valet, quanuis plerique. vnum quoddam ex ijs quę elementa dicun
tur, accipiant: quòd liquidò conſtet hæc mutari viciſsim & oriri & interire, id verò maiorem in
modum principiorum conditioni repugnat. Sed illi maximè naturæ proceſsibus aduerſantur qui
præter id quòd vnum ſtatuunt, etiam infinitum eſſe volunt. Neque illud nos perſuadeat, quòd
infinitum poni debeat, vt rerum generatio ſit perpetua: nam poſteà videbimus etiam ſi finitum
ſit id quod eſt, poſito ſubiecto atque efficiente perpetuò rerum formarum in infinitum ſibi poſſe
ſuccedere. Quod verò Thales alijúe afferre potuerunt ad ſuam ſententiam corroborandam, vt
puta à communione, & crebro vſu cuiuſpiam elementi, nihil eſt. Nanque & omnia ſimul ad vni
uerſi perfectionem, & ad mixtorum conſtitutionem pariter neceſſaria ſunt, & ſi licet audire non
nullos mathematicos, omnium elementorum aqua minimum eſſe apparet. Tùm etiam ſi princi
pium eſt vbique præſtò ſit oportet. Atqui multa corpora ſunt quæ ſine humore conſtant, vt ignis
& terra. multoque. magis id admirabile cenſendum eſt quo cęlum cuius ſupra omnem exiſtima
tionem multò maior eſt portio, quàm reliquorum elementorum, ignis eſſe perhibetur quo ſanè
nihil cogitari poteſt, quod magis aquæ repugnet. Neque ſufficit (vt aliquid dicamus ad ea quæ
obiiciunt ij qui aërem ſtatuunt eſſe principium) quòd aër facillimè ſubeat omne genus mutatio
nis; aliud enim requiritur ad id, vt principium conſtituatur. nempe vt maneat, neque diſſoluatur
in aliud; id verò non conuenit aëri, quandò non minus ex aëre aqua, quàm aër ex aqua naſcatur,
licet id ſenſus viſus aſſequi non poſsit: at verò ita eſſe ratio dictat, neque ſenſus, ſi minus aſſequa
tur. idcircò reclamat. Vt verò ignis principium eſſe nequeat & quàm ineptè cenſeatur eſſe princi
pium ſatis antè oſtendimus. Medium illud neque monſtrat ſenſus, neque ratio requirit. ergo di
mittatur alacriter, ſi phyſici eſſe volumus. Neque enim methodus accipit non neceſſaria, multoque.
minus illa quæ nullo pacto neque per ſe, neque per accidens ad ſenſum referuntur. Itaque pro
peremus ad aliàs veterum ſententias explorandas.
NON parua philoſophorum pars, & eorum qui in tractandis reliquis rebus phyſicis ab
Ariſtotele præponuntur; Anaxagoras, ſcilicet, & Democritus; ad hos etiam libet adiunge
re Anaximandrum; infinita rerum eſſe principia cenſuerunt. Atque Anaxagoras quidem & Ana
ximander ſic infinita poſuerunt, vt tamen vnum quoddam ex iis omnibus infinitis exiſteret, quod
eſſet continuum; id verò cum ex innumerabilibus rerum principiis eſſet conſtitutum, infinitum
quoque ab illis habitum fuiſſe oportet. Democritus innumera illa principia diſcreta ſtatuit, ſiqui
dem indiuidua. Sed Anaxagoras eas partes vniformes eſſe dicebat quæ vnà in toto illo & in qua
que parte ſenſili concretæ forent. ſiquid de Anaximandro licet augurari (nihil enim certi de il
lius ſententia ſcriptum habemus aut apud Laërtium Diogenem, aut alios Ariſtotelis interpretes)
vel quòd ab æterno ſegregatio conſtiterit, cùm cęteroquin Anaxagoras mentem quandam com
mentus fuerit, non ab æterno ſegregantem, b ſed ab aliquo principio digerentem, & quæ in ordinem
adducere cœperit, vel etiam quòd ipſas rerum partes quæ ex vno illo ſecernerentur per ſe
Ariſtotele præponuntur; Anaxagoras, ſcilicet, & Democritus; ad hos etiam libet adiunge
re Anaximandrum; infinita rerum eſſe principia cenſuerunt. Atque Anaxagoras quidem & Ana
ximander ſic infinita poſuerunt, vt tamen vnum quoddam ex iis omnibus infinitis exiſteret, quod
eſſet continuum; id verò cum ex innumerabilibus rerum principiis eſſet conſtitutum, infinitum
quoque ab illis habitum fuiſſe oportet. Democritus innumera illa principia diſcreta ſtatuit, ſiqui
dem indiuidua. Sed Anaxagoras eas partes vniformes eſſe dicebat quæ vnà in toto illo & in qua
que parte ſenſili concretæ forent. ſiquid de Anaximandro licet augurari (nihil enim certi de il
lius ſententia ſcriptum habemus aut apud Laërtium Diogenem, aut alios Ariſtotelis interpretes)
vel quòd ab æterno ſegregatio conſtiterit, cùm cęteroquin Anaxagoras mentem quandam com
mentus fuerit, non ab æterno ſegregantem, b ſed ab aliquo principio digerentem, & quæ in ordinem
adducere cœperit, vel etiam quòd ipſas rerum partes quæ ex vno illo ſecernerentur per ſe