133109Liber Decimnus.
figere non dubitabimus.
quod vt innoxijs oculis efficiamus, neceſſe eſt vitrum aliquod coloratum, ac ſatis
opacum priori lenti, ſeu vitro præponere; hac enim ratione nimius Solis fulgor, alioquin pupillas læſurus,
retunditur. obfirmato deinde atq; in Solem directo Teleſcopio, ſi per ipſum intuentes ſolarem diſcum per-
ſcrutati fuerimus, mirum viſu, ac dictu, atq; exactis ætatibus ignotum, ac paradoxum, faciem ipſius Solis ma-
culoſam videbimus. Verum de hiſce maculis ſeorſim ex inſtituto, pluribus diſſeremus. Spectabimus præ-
terea eandem Solis faciem, non codem modo, vbiq; lucidam, ſed areolas quaſdam frequentes, reliquis parti-
bus lucidiores; quæ Solis faculæ à nonnullis appellantur. hæc de ipſo luminis fonte.
opacum priori lenti, ſeu vitro præponere; hac enim ratione nimius Solis fulgor, alioquin pupillas læſurus,
retunditur. obfirmato deinde atq; in Solem directo Teleſcopio, ſi per ipſum intuentes ſolarem diſcum per-
ſcrutati fuerimus, mirum viſu, ac dictu, atq; exactis ætatibus ignotum, ac paradoxum, faciem ipſius Solis ma-
culoſam videbimus. Verum de hiſce maculis ſeorſim ex inſtituto, pluribus diſſeremus. Spectabimus præ-
terea eandem Solis faciem, non codem modo, vbiq; lucidam, ſed areolas quaſdam frequentes, reliquis parti-
bus lucidiores; quæ Solis faculæ à nonnullis appellantur. hæc de ipſo luminis fonte.
Nunc de luminis ab eo profuſione dicendum.
Obſeruãt igitur optici lumen a Sole per lineas rectas propa-
gari, quæ lineæ radij dicuntur; quotidiana enim experientia videmus Solis radios per varia foramina illa-
pſos ſemper, ac ſolum recta tendere, ac propagari, numquam autem ad latera. præterea conſtat à quolibet
Solis puncto radios quoquouerſus diffundi, videmus enim quamlibet ſolaris corporis partem, vel minimam
ad quamlibet partem omnia circumquaque colluſtrare. ſic oriente Sole primus ipſius emergens limbus to-
tum@illico horizontem lumine perfundit. verum quidem eſt Aſtronomos præſertim Gnomonicos, qui de
ſolaribus Horologijs tractant, ſolere præcipuam habere rationem centralium radiorum, eorum videlicet,
qui à Sole ita emicant, ac ſi à centro ipſius effunderentur; hi enim cæteris validiores ac fortiores ſe produnt.
gari, quæ lineæ radij dicuntur; quotidiana enim experientia videmus Solis radios per varia foramina illa-
pſos ſemper, ac ſolum recta tendere, ac propagari, numquam autem ad latera. præterea conſtat à quolibet
Solis puncto radios quoquouerſus diffundi, videmus enim quamlibet ſolaris corporis partem, vel minimam
ad quamlibet partem omnia circumquaque colluſtrare. ſic oriente Sole primus ipſius emergens limbus to-
tum@illico horizontem lumine perfundit. verum quidem eſt Aſtronomos præſertim Gnomonicos, qui de
ſolaribus Horologijs tractant, ſolere præcipuam habere rationem centralium radiorum, eorum videlicet,
qui à Sole ita emicant, ac ſi à centro ipſius effunderentur; hi enim cæteris validiores ac fortiores ſe produnt.
Quod autem, vt ait Cic.
Sol ſit princeps, &
auctor luminum, a quo ſcilicet reliqua ſydera, &
elementa per
ſeſe lumina caſſa, & obſcura, lumine perfundantur, ſic patere poteſt. Primo quia certũ eſt Lunam, vti oſten-
dimus ſolari luce ſplendeſcere. Secundo in Venerem idem palam faciemus, cum ipſa non ſecus, ae Luna, cir-
@a Solem recurrens, corniculata, dimidiata, & plena, per Teleſcopium ſpectetur. Tertio, tandem ex Iouis
aſtro, quod vt ſuo loco oſtendemus, vmbram a Sole auerſam proijcit. ex quibus inferre licet reliquas quoque
ſtellas eodem modo lumen a Sole mutuare. quod tandem elementa, reliquaque opaciora corpora indidem.
colluſtrentur, ipſorum vmbræ teſtimonio ſunt, cum videamus ea omnia ſolarem vmbram emitterre. Terra
in primis vti oſtenſum eſt, vmbram efficit, quæ circa ipſam circumlata diei, ac noctis viciſſitudinem vbique
terrarum efficit: nihil enim aliud nox eſt, quam vmbra terræ.
ſeſe lumina caſſa, & obſcura, lumine perfundantur, ſic patere poteſt. Primo quia certũ eſt Lunam, vti oſten-
dimus ſolari luce ſplendeſcere. Secundo in Venerem idem palam faciemus, cum ipſa non ſecus, ae Luna, cir-
@a Solem recurrens, corniculata, dimidiata, & plena, per Teleſcopium ſpectetur. Tertio, tandem ex Iouis
aſtro, quod vt ſuo loco oſtendemus, vmbram a Sole auerſam proijcit. ex quibus inferre licet reliquas quoque
ſtellas eodem modo lumen a Sole mutuare. quod tandem elementa, reliquaque opaciora corpora indidem.
colluſtrentur, ipſorum vmbræ teſtimonio ſunt, cum videamus ea omnia ſolarem vmbram emitterre. Terra
in primis vti oſtenſum eſt, vmbram efficit, quæ circa ipſam circumlata diei, ac noctis viciſſitudinem vbique
terrarum efficit: nihil enim aliud nox eſt, quam vmbra terræ.
Sol igitur terram in orbem colluſtrans dierum, ac noctium, item crepuſculorum diſcrimina efficit.
vna ip-
ſius integra gyratio dies naturalis eſt, mora vero ipſius ſupra horizontem, dies artificialis; ſicuti latebra eius
infra horizontem, nox artificialis eſt. Lux autem illa crepera, ſiue inter diem ac noctem dubia, crepuſculum
appellatur: vulgus tamen crepuſculum vtrumq; matutinum, ac veſpertinum, in diem computat. Sequitur
nunc vt de quantitate dierum naturalium, ac artificialium, necnon crepuſculorum diſſeramus.
ſius integra gyratio dies naturalis eſt, mora vero ipſius ſupra horizontem, dies artificialis; ſicuti latebra eius
infra horizontem, nox artificialis eſt. Lux autem illa crepera, ſiue inter diem ac noctem dubia, crepuſculum
appellatur: vulgus tamen crepuſculum vtrumq; matutinum, ac veſpertinum, in diem computat. Sequitur
nunc vt de quantitate dierum naturalium, ac artificialium, necnon crepuſculorum diſſeramus.
Quantitas dierum natur alium. Cap. X I V.
SCiendum igitur primo illud quod vulgo paradoxum putatur, dies ſcilicet naturales non omnes eſſe inui-
cem æquales, ideſt, tempus quod eſt ab vno meridie ad alterum meridiem, non eſſe æquale cuilibet alteri
tempori, a meridie in meridiem intercepto; quamuis eorum differentia ſit adeo parua, vt inſenſibilis euadat.
quoniam vero Aſtronomi vtuntur diebus tanquam motuum menſuris; menſurę autem æquales eſſe oportet,
hinc factum eſt, vt ipſi aſſumant omnes dies tanquam æquales, ſeu mediocres, ortaq; hinc ſint duo genera die-
rum, æqualium ſcilicet, & inæqualium, ſeu differentium. Dies autem naturalis mediocris ſeu æqualis, eſt in-
tegra æquatoris reuolutio, & præterea 59′. 8″. quotidie enim totus æquator, cum aliqua parte ipſius reuolui-
tur, quæ reſpondet illi parti Zodiaci, quam Sol ſingulis diebus percurrit. quæ pars Zodiaci diaria, non ſem-
per eſt ſibi æqualis; & conſequenter neq; partes æquatoris illi correſpondentes; ſed aliquando ſunt maiores,
aliquando minores quam 59′. & 8″. ita vt 59′. 8″. medium ſit inter vtrum que exeſſum. hanc autem æqua-
litatem ſic reperiunt; quoniam ſingulis diebus totus æquator cum additamento illo reuoluitur, fit vt in anno
vno omnia illa additamenta totum æquatorem inſumant, quare diuidunt totum æquatorem, ſeu aggregatũ
ex illis additamentis, in tot partes æquales, quot dies in anno continentur, quarũ quælibet continet ferè 59′.
8″. & ſingulas ſingulis æquatoris reuolutionibus adijciunt, atq; ita conſtituunt dies mediocres, quibus in Ta-
bulis Aſtronomicis, & in calculis vtuntur. propterea ſolent tempus oblatum ſeu dies oblatos vulgares, ſeu ci-
uiles, qui differentes ſunt, ad quos motus cæleſtes calculare volunt, prius ad æqualitatem reuocare, ſeu in dies
æquales conuertere; cuius rei gratia compoſuerunt Tabulam æquationis dierum; quam nos breuitatis cauſa
omittimus; præſertim cum res hæc aliquid diſcriminis lunari tantum calculo ingerat; dies enim vnus diffe-
rens, ab vno die æquali inſenſibiliter differt; quamuis omnes dies differẽtes maiores, aut minores æqualibus,
comparati cum æqualibus eos ſuperent paulo pluſquam dimidia hora oritur autem inæqualitas dierum, pri-
mo ex Solis circulo eccentrico, eo enim poſito, vt vidimus ſequitur Solem in vna Zodiaci parte tardius mo-
meri, quam in altera, & conſequenter minus quotidie de Zodiaco, motu proprio, conficere, quam in altera
parte, quare etiam partes æquatoris illis reſpondentes eſſe minores, & conſequenter ibi facere dies minores;
hic autem maiores æqualibus: bis tamen in anno cum æqualibus congruunt. quod accidit cum fit tranſitus a
minoribus ad maiores; & è contra. ſecunda cauſa eſt, quia partibus Zodiaci etiam æqualibus, non reſpondent
partes æquatoris æquales in motu diurno; ſicuti in Aſcenſionibus explicabitur: cum autem illæ partes æqua-
toris concurrant ad complendos dies, erunt neceſſario dies inæquales. eadem inæqualitas etiam in horas ne-
ceſſario transfunditur. Hæc de diebus naturalibus.
cem æquales, ideſt, tempus quod eſt ab vno meridie ad alterum meridiem, non eſſe æquale cuilibet alteri
tempori, a meridie in meridiem intercepto; quamuis eorum differentia ſit adeo parua, vt inſenſibilis euadat.
quoniam vero Aſtronomi vtuntur diebus tanquam motuum menſuris; menſurę autem æquales eſſe oportet,
hinc factum eſt, vt ipſi aſſumant omnes dies tanquam æquales, ſeu mediocres, ortaq; hinc ſint duo genera die-
rum, æqualium ſcilicet, & inæqualium, ſeu differentium. Dies autem naturalis mediocris ſeu æqualis, eſt in-
tegra æquatoris reuolutio, & præterea 59′. 8″. quotidie enim totus æquator, cum aliqua parte ipſius reuolui-
tur, quæ reſpondet illi parti Zodiaci, quam Sol ſingulis diebus percurrit. quæ pars Zodiaci diaria, non ſem-
per eſt ſibi æqualis; & conſequenter neq; partes æquatoris illi correſpondentes; ſed aliquando ſunt maiores,
aliquando minores quam 59′. & 8″. ita vt 59′. 8″. medium ſit inter vtrum que exeſſum. hanc autem æqua-
litatem ſic reperiunt; quoniam ſingulis diebus totus æquator cum additamento illo reuoluitur, fit vt in anno
vno omnia illa additamenta totum æquatorem inſumant, quare diuidunt totum æquatorem, ſeu aggregatũ
ex illis additamentis, in tot partes æquales, quot dies in anno continentur, quarũ quælibet continet ferè 59′.
8″. & ſingulas ſingulis æquatoris reuolutionibus adijciunt, atq; ita conſtituunt dies mediocres, quibus in Ta-
bulis Aſtronomicis, & in calculis vtuntur. propterea ſolent tempus oblatum ſeu dies oblatos vulgares, ſeu ci-
uiles, qui differentes ſunt, ad quos motus cæleſtes calculare volunt, prius ad æqualitatem reuocare, ſeu in dies
æquales conuertere; cuius rei gratia compoſuerunt Tabulam æquationis dierum; quam nos breuitatis cauſa
omittimus; præſertim cum res hæc aliquid diſcriminis lunari tantum calculo ingerat; dies enim vnus diffe-
rens, ab vno die æquali inſenſibiliter differt; quamuis omnes dies differẽtes maiores, aut minores æqualibus,
comparati cum æqualibus eos ſuperent paulo pluſquam dimidia hora oritur autem inæqualitas dierum, pri-
mo ex Solis circulo eccentrico, eo enim poſito, vt vidimus ſequitur Solem in vna Zodiaci parte tardius mo-
meri, quam in altera, & conſequenter minus quotidie de Zodiaco, motu proprio, conficere, quam in altera
parte, quare etiam partes æquatoris illis reſpondentes eſſe minores, & conſequenter ibi facere dies minores;
hic autem maiores æqualibus: bis tamen in anno cum æqualibus congruunt. quod accidit cum fit tranſitus a
minoribus ad maiores; & è contra. ſecunda cauſa eſt, quia partibus Zodiaci etiam æqualibus, non reſpondent
partes æquatoris æquales in motu diurno; ſicuti in Aſcenſionibus explicabitur: cum autem illæ partes æqua-
toris concurrant ad complendos dies, erunt neceſſario dies inæquales. eadem inæqualitas etiam in horas ne-
ceſſario transfunditur. Hæc de diebus naturalibus.
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib