Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="115"/>
                <arrow.to.target n="marg959"/>
                <lb/>
              fieri quàm ab ijs naturalis motus euellere: & omnia ſic fato produci, vt id fatum afferat vim ne­
                <lb/>
              ceſsitati. </s>
              <s>quæ cùm ſuperioribus pugnare valdè videntur: tùm quia cauſſa alia præter naturam
                <lb/>
              ponitur; tùm etiam quòd neceſsitas
                <expan abbr="fatumq́">fatumque</expan>
              . </s>
              <s>recipitur quod vim fortunæ
                <expan abbr="caſusq́ue">caſusque</expan>
              demolitur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Illud autem: quod è Democriti fontibus hauſta eſt Epicuri doctrina; ipſe verò Lucretio
                <expan abbr="cõpro-bante">compro­
                  <lb/>
                bante</expan>
              figuras certo numero claudi argumento illo confirmat, quod item generaliter ab Ariſtote­
                <lb/>
              le
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              de oppoſitorum terminis ſcimus fuiſſe concluſum. </s>
              <s>Nimirum nullibi naturam generando
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg960"/>
                <lb/>
              & corrumpendo conſtituram, neque ad eandem redituram ſpeciem, ſed recta in infinitum pro­
                <lb/>
              ceſſuram,
                <expan abbr="nouasq́">nouasque</expan>
              . </s>
              <s>ſemper rerum ſpecies molituram, quæ omnia ſanè ſenſus iudicio refragantur.
                <lb/>
              </s>
              <s>Ego verò quanquam difficile arbitror veterum placita aſſequi coniectura, quòd eorum ſcriptis
                <lb/>
              defraudati ſumus, & ex ijs ſententiæ colligendæ qui variis inducti conſiliis, neque fortè fideliter
                <lb/>
              eas, ſed quod ſit in rem ſuam, ſolent in medio ponere, tamen aliquam lucem rebus Ariſtotelicis
                <lb/>
              afferre conabor: ad hoc autem niſi fallor, ea valebunt quæ mox ſubiiciemus. </s>
              <s>Etenim vt arbitror
                <lb/>
              naturam ab ipſo Democrito cauſſam omnium motuum exiſtimatam; ſic fatum vt etiam mon­
                <lb/>
              ſtrabitur accipi ab Ariſtotele, non aliam cauſſam fuiſſe habitam quàm naturam; ſic etiam puto
                <lb/>
              neceſsitatem ab ipſo duplicem cognitam; alteram quæ vim afferret, & contrà naturam agitaret;
                <lb/>
              atque alteram quæ illi aduerſaretur, quod aliter fieri poſſet, & illam à Democrito ſublatam quæ
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg961"/>
                <lb/>
              vim afferret, quia nihil poſſet ſupra naturam: hanc receptam quæ cum ipſa natura conuenire po­
                <lb/>
              teſt, vt de conuerſione cęli cenſuit Ariſtoteles: etenim cęlum neceſſariò mouetur, atqui illa neceſ­
                <lb/>
              ſitas eſt ex ipſa natura. </s>
              <s>Quòd verò fortuitò fieri nonnulla prædicarit Democritus, hoc quod for­
                <lb/>
              tuitò dicitur, non tollit naturæ progreſſum, ſed id ſignificare poteſt, quod æquè valeat ac ſpontè,
                <lb/>
              & opponatur cauſſæ cogenti quæ eſt contra naturam. </s>
              <s>Sic verò reprehenſus fuerit ab Ariſtotele,
                <lb/>
              quia nihil de fortuna dixerit, ob id notari potuit, quòd cùm vulgus & multi ſapientes aliud for­
                <lb/>
              tunam à natura facerent, ipſe ſolum de fortuna meminerit, neque docuerit, idem'ne, an aliud ſit
                <lb/>
              à natura. </s>
              <s>Neque obſtat quòd Ariſtoteles innuat ipſum aliquando auctorem rerum feciſſe natu­
                <lb/>
              ram, aut mentem, vt idcirco credamus aliud ab ipſo cauſſæ genus fuiſſe poſitum. </s>
              <s>ſiquidem inde­
                <lb/>
              finitè & incertè loquatur Ariſtoteles, ac ſufficiat, ſi altera ex illis partibus vera ſit, neque poſsint
                <lb/>
              ea verba pertinere ſolùm ad Democritum, ſed ad alios quoque philoſophos. </s>
              <s>Neque illud
                <expan abbr="verũ">verum</expan>
              ,
                <lb/>
              vt video ſcripſiſſe nonnullos, naturam, ſiquid efficit; illicò accipere vim efficientis. </s>
              <s>eſt enim mo­
                <lb/>
              dus aliquis faciendi, quod ſuo loco exponetur, & à nobis aliàs dictum eſt, formaliter non effecti­
                <lb/>
              uè qui conuenit formæ & materiæ, quin etiam priuationi. </s>
              <s>quapropter aliquando dictum eſt, aë­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg962"/>
                <lb/>
              rem, qui eſt ſoni ſubiectum, efficere ſonum, & contraria duo agere, quæ ſunt forma & priuatio,
                <lb/>
              vnum verò pati, quod eſt ſubiectum. </s>
              <s>Neque idcirco etiam ſi de alia cauſſa ac natura verba fecit
                <lb/>
              efficiens, aut finem cognouit: aut enim illam non ſeparauit à natura, aut
                <expan abbr="">non</expan>
              diſtinctè eſt elocutus.
                <lb/>
              </s>
              <s>Iam verò quòd cęlum fortuitò factum ſit, ſi fortuitum ſumit, vt opponitur violentiæ, dictum ſa­
                <lb/>
              pienter, ſed ille purus error, ſi fortuna in proprio ſignificatu capiatur, & vt vulgò
                <expan abbr="cõſueuit">conſueuit</expan>
              ,
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>in tanto viro notatur ab Ariſtotele, vel quòd falsò enunciarit, vel quòd indiſtinctè locutus ſit:
                <lb/>
              vtraque enim methodi ingenio valde repugnant. </s>
              <s>Quantum verò eſt de altera dubitatione. </s>
              <s>Et ſi
                <lb/>
              mihi probatur admodum Epicurum aliqua Democritica correxiſſe: tamen non arbitror hęc
                <expan abbr="ſecũ">ſecum</expan>
                <lb/>
              pugnare, infinitas figuras & finitas ſimul. </s>
              <s>Etenim finitæ ſunt primæ illarum differentiæ ad quas
                <lb/>
              vniuerſæ referuntur, habens angulos & carens angulis; quo pacto oppoſita docuit Ariſtoteles à
                <lb/>
              Democrito cum cæteris phyſicis acceptæ fuiſſe,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              & cùm figurarum ſpecies imitentur numeros;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg963"/>
                <lb/>
              vnde item ab illis denominationem capiunt, triangulum, quadrangulum, & reliqua; ſicut nume­
                <lb/>
              rorum primæ differentiæ ſunt duæ, par & impar; horum ſpecies & partes ſubiectæ in infinitum
                <lb/>
              augentur, ſed cogitatione duntaxat, reapſe finitæ ſunt, ſic de figuris dicere licebit. </s>
              <s>Huc accedit,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg964"/>
                <lb/>
              quòd figurarum quædam primæ ſunt, aliæ non primę. </s>
              <s>ac primas quidem finitas eſſe compertum
                <lb/>
              eſt: reliquæ quæ non ſunt primæ, poſſunt eſſe infinitæ. </s>
              <s>Cæterùm, ſi quomodocunque finitæ ſint,
                <lb/>
              licet infinitæ cogitatione, rerum ortui & ſpeciei reditui nihil obſtat. </s>
              <s>illam ergo infinitatem quæ
                <lb/>
              numeros imitatur, ab Ariſtotele Democriticis atomis
                <expan abbr="attributã">attributam</expan>
              fuiſſe dicemus; alteram quæ re­
                <lb/>
              ipſa eſt, à Lucretio fuiſſe oppugnatam, vel breuius & clarius ita dicemus infinitatem ſecundum
                <lb/>
              materiam à Democrito poſitam fuiſſe, illam ſublatam è medio quæ foret ſecundum formam.
                <lb/>
              </s>
              <s>Proinde repugnantia tolletur inter placita Democriti, tùm item Ariſtoteles ab offenſione Lucretij
                <lb/>
              defendetur. </s>
              <s>Generatim in hos omnes inuehitur Ariſtoteles, quòd ſcientiam naturalem profiten­
                <lb/>
              tur, in
                <expan abbr="eaq́">eaque</expan>
              . </s>
              <s>veſtiganda & comparanda omnem operam
                <expan abbr="impẽdunt">impendunt</expan>
              , principia tamen infinita
                <expan abbr="ponũt">ponunt</expan>
                <lb/>
              quæ per ſeipſa à mente comprehendi non poſſunt; ijs autem ignoratis nec quicquam aliud ſcire
                <lb/>
              concedetur. </s>
              <s>Seorſum verò notantur Anaxagoras & Democritus. </s>
              <s>Nihil autem ab Ariſtotele ipſo
                <lb/>
              ſpeciatim dici video contra Anaximandrum. </s>
              <s>Et quidem contra
                <expan abbr="Anaxagorã">Anaxagoram</expan>
              hæc aut ſimilia ſcri­
                <lb/>
              pſit Ariſtoteles. </s>
              <s>Accipit primùm partes quanti,
                <expan abbr="totumq́ue">totumque</expan>
              quod ex illis conſtat (tales enim ſunt
                <lb/>
              partes in quas
                <expan abbr="">cum</expan>
              inſint, ideſt, ita, vt ſeparatę per ſe exiſtere poſsint, diuiditur totum) ſic ſibi
                <expan abbr="reſpõ-dere">reſpon­
                  <lb/>
                dere</expan>
              , vt prout partes magnæ fuerint, aut paruæ,
                <expan abbr="cõſimiliter">conſimiliter</expan>
              futurum ſit
                <expan abbr="totũ">totum</expan>
                <expan abbr="magnũ">magnum</expan>
              aut paruum. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>