1ſucco paratur, & quæ ex morſu viperæ ſui
generis, de qua Plutarchus in M. Antonij
vita, cum ſapore graui fit, & ſimillima eſt ei,
quæ in vltima contingit ſenecta, vnde etiam
abſque dolore eſt. Itaque nihil mirum, ſi
Chij, Athenienſeſque viros egregios quos
morte damnaſſent, cicutæ ſucco perimerent,
vt quod adimerent vitæ ac dignitati illo
rum, mortis lenitate compenſaretur. Sunt
& poma mortis in prouincia Peru occiden
talis Indiæ nuper inuenta: ſorba ſunt odora
taque, quod mirum eſt: arborque ipſa
fruticoſa, pyri foliis, denſis, crebris ac viri
dioribus nec mirum varietate regionis adeò
pernicioſam hanc plantam euadere. Nam
Perſeæ poma in Perſide vbi primum orta
nomen ſumpſerunt, & inde tranſlata cùm
ibi pernicioſa eſſent, in Ægypto innoxia fa
cta ſunt. Arbor hæc ligno ſolido, procerior
pyro, cui ſimillima eſt. Viret perpetua fron
de, fructu amygdalæ non diſſimili, prælongo
& viridi. Nucleus pruni, ſed minor ac mol
lior. Anni ſpatio maturantur, altero alteri
ſuccreſcente. Adeò facilè concoquitur, vt
nec copia grauet. Vnde alium longè à Perſi
co eſſe certum eſt: quandoquidem conſtet
eius arbores, à perſici arbore multum differ
re. Miteſcunt ergo pleraque tranſlata, alia
etiam deteriora euadunt: itaque cùm mortis
pomum exitialem ſuccum ferat, quo illitæ
ſagittæ mortem afferant illicò, atque nullo
redimitam auxilio: arbos verò vmbram quæ
faciem totam, & palpebras inflet ac oculos
àbſcondat: ros ex arbore decidens ſi in ocu
lum incidat, corneam exedendo cæcitatem
pariat: lignum dum vritur capitis dolorem
excitat, odoremque teterrimum. Simile quip
piam apud Sardos efficit rhododaphne: nam
non ſolùm dum editur pernicioſa eſt, & ſi
quis ſub illius vmbra quieſcat amens fit,
æſtuat, & inquies fit, patiturque in ventre
rugitum: ſed ſi qui balneum ex illius lignis
concalefactum ingrediantur, ſyncopen pati
conſueuêre. Petrus enim Apponenſis maxi
mam horum partem teſtatur ſe vidiſſe: talia
verò contingunt, quòd humidum tenue, mo
dicumque bene coctum atque odoratum,
multo craſſo & pernicioſo miſceatur. In no
ſtra regione ſorba ſolùm guſtu ingrata red
duntur, quoniam materia exitialis humi
di à calore aëris ambientis putrefieri ne
quit.
generis, de qua Plutarchus in M. Antonij
vita, cum ſapore graui fit, & ſimillima eſt ei,
quæ in vltima contingit ſenecta, vnde etiam
abſque dolore eſt. Itaque nihil mirum, ſi
Chij, Athenienſeſque viros egregios quos
morte damnaſſent, cicutæ ſucco perimerent,
vt quod adimerent vitæ ac dignitati illo
rum, mortis lenitate compenſaretur. Sunt
& poma mortis in prouincia Peru occiden
talis Indiæ nuper inuenta: ſorba ſunt odora
taque, quod mirum eſt: arborque ipſa
fruticoſa, pyri foliis, denſis, crebris ac viri
dioribus nec mirum varietate regionis adeò
pernicioſam hanc plantam euadere. Nam
Perſeæ poma in Perſide vbi primum orta
nomen ſumpſerunt, & inde tranſlata cùm
ibi pernicioſa eſſent, in Ægypto innoxia fa
cta ſunt. Arbor hæc ligno ſolido, procerior
pyro, cui ſimillima eſt. Viret perpetua fron
de, fructu amygdalæ non diſſimili, prælongo
& viridi. Nucleus pruni, ſed minor ac mol
lior. Anni ſpatio maturantur, altero alteri
ſuccreſcente. Adeò facilè concoquitur, vt
nec copia grauet. Vnde alium longè à Perſi
co eſſe certum eſt: quandoquidem conſtet
eius arbores, à perſici arbore multum differ
re. Miteſcunt ergo pleraque tranſlata, alia
etiam deteriora euadunt: itaque cùm mortis
pomum exitialem ſuccum ferat, quo illitæ
ſagittæ mortem afferant illicò, atque nullo
redimitam auxilio: arbos verò vmbram quæ
faciem totam, & palpebras inflet ac oculos
àbſcondat: ros ex arbore decidens ſi in ocu
lum incidat, corneam exedendo cæcitatem
pariat: lignum dum vritur capitis dolorem
excitat, odoremque teterrimum. Simile quip
piam apud Sardos efficit rhododaphne: nam
non ſolùm dum editur pernicioſa eſt, & ſi
quis ſub illius vmbra quieſcat amens fit,
æſtuat, & inquies fit, patiturque in ventre
rugitum: ſed ſi qui balneum ex illius lignis
concalefactum ingrediantur, ſyncopen pati
conſueuêre. Petrus enim Apponenſis maxi
mam horum partem teſtatur ſe vidiſſe: talia
verò contingunt, quòd humidum tenue, mo
dicumque bene coctum atque odoratum,
multo craſſo & pernicioſo miſceatur. In no
ſtra regione ſorba ſolùm guſtu ingrata red
duntur, quoniam materia exitialis humi
di à calore aëris ambientis putrefieri ne
quit.
Myrtus.
Muſcus.
Arborum
differentiæ
ex regioni
bus.
differentiæ
ex regioni
bus.
Mors abſque
dolore.
dolore.
Poma mor
tis.
tis.
Perſica in
Perſide ve
neno præ
dita.
Perſide ve
neno præ
dita.
Verùm, poſtquam vmbram arboris huius
noxiam eſſe diximus, quum etiam exitialem
nucis multi ſint experti, haud ab re fuerit
huius cauſam docere. Nucis planta tota fri
gida eſt, & malè olet, præcipuè folia & etiam
ſurculi, vnde multi vapores ab ipſa prodeunt,
quorum maxima copia ſub ipſa arbore per
petuò eſt, nec foliorum multitudo ac denſi
tas patitur vim Solis illos abſumere, vnde
dormientibus noxia vmbra, imò potius locus
eſt: frigidiores enim qui dormiunt cerebro
ſunt, atque externis partibus, calore ad cor
reuocato. Indicio eſt, Lunæ lumen in eis
hæmoptoim excitare, non in vigilantibus.
Facit ad hæc incommoda laſſitudo, & æ
ſtus præcedens, & corpora imbecillia & hu
mida, vt ſunt puerorum corpora, & malis
humoribus plena, & diuturna mora: cùm
enim hæc acceſſerint, ſydere percuſſi viden
tur: alij fiunt attoniti, alij in longas inci
dunt febres. Vnde nata opinio, ſub nucibus
mortuos habitare. Non igitur vmbra noxia.
ſed propinquitas: nam vmbra, priuatio quæ
dam eſt.
noxiam eſſe diximus, quum etiam exitialem
nucis multi ſint experti, haud ab re fuerit
huius cauſam docere. Nucis planta tota fri
gida eſt, & malè olet, præcipuè folia & etiam
ſurculi, vnde multi vapores ab ipſa prodeunt,
quorum maxima copia ſub ipſa arbore per
petuò eſt, nec foliorum multitudo ac denſi
tas patitur vim Solis illos abſumere, vnde
dormientibus noxia vmbra, imò potius locus
eſt: frigidiores enim qui dormiunt cerebro
ſunt, atque externis partibus, calore ad cor
reuocato. Indicio eſt, Lunæ lumen in eis
hæmoptoim excitare, non in vigilantibus.
Facit ad hæc incommoda laſſitudo, & æ
ſtus præcedens, & corpora imbecillia & hu
mida, vt ſunt puerorum corpora, & malis
humoribus plena, & diuturna mora: cùm
enim hæc acceſſerint, ſydere percuſſi viden
tur: alij fiunt attoniti, alij in longas inci
dunt febres. Vnde nata opinio, ſub nucibus
mortuos habitare. Non igitur vmbra noxia.
ſed propinquitas: nam vmbra, priuatio quæ
dam eſt.
Vmbra nucis
cur exitia
lis.
cur exitia
lis.
Proximæ venenis ſunt lympathicæ plan
tæ, cuiuſmodi in Hiſpaniola inſula occiden
talis Indiæ Cohobba, quæ ſolo odore ine
briat, & phanaticos reddit. Herba hæc eſt
credo è ſtrimoniæ genere, quæ ſi bibatur, in
furorem vertit: nullo modo viribus abſimi
lis ei quam Turcæ aſſeral vocant, cuius vſus
apud eos plurimus eſt, quòd non ſolùm lætos
reddat & alacres, ſed etiam curam omnem
ac metum pellat, vt ad munia etiam belli
ſint promptiores. Eiuſmodi apud nos cro
cus eſt: nam vt & aſſerat ſi copioſius eda
tur, non iam ſolùm alacres, ſed temulentos
reddit: inde etiam copioſius ſumpta occidit.
Talia ſunt vinum, & quæ è vino aqua ardens
& fax bibita, & vt fertur olim œnopia ra
dix, à vini quadam ſimilitudine nomen
adepta. Olim Ioſepho Hebræo teſte, Baara
radix erat colore ac ſplendore flammæ, quæ
niſi muliebri ſanguine, lotióve perfundere
tur, mortem iis, qui eam tractarent affere
bat. Sed & ſic exitialem fuiſſe auellentibus,
quare à cane auelli ſolitam: qui & ipſe ea
auulſa periret. Eadem ſuſpenſa curabat dæ
moniacos atque lymphaticos. An igitur hoc
fabuloſum penitus? Nequaquam tam gra
ui autore. An hiſtoria vera? neque id: pro
ximum enim nimis miraculo: ſed æſtiman
da eſt ratio rei, ex qua veritatis imago re
fulgebit. Eſt Iudæa primùm regio vehemen
ter calida, atque tota fermè montuoſa. Baa
ram verò vallis, vnde radix ſic vocata, bitu
mine abundans, cuius pars excocta immo
dicè ac tenuiſſima defluebat è montibus. Ex
hac igitur ardenti materia ac tam tenui, in
ter ardores Solis maximos neque paſſim in
valle naſci veriſimile fuit, ſed vel ſub ipſis
Solis ardoribus, à quibus exacueretur ſimul
& concoqueretur, aut in ipſa perpetua vm
bra, vt nihil veneni illius penitùs, exhalaret,
herba hæc oriebatur & alebatur, ignea ſub
ſtantia: quæ cùm auellebatur, vapor ille ar
dens & putridus ( diximus enim putridum
vni eſſe quod alteri ſit naturale ) cerebro
exceptus illicò enecabat auellentes ſeu ho
mines, ſeu canes proximè adſtantes. Perfu
ſa verò radix muliebri ſanguine, obtunde
batur venenum ab ea putredine, vel acredi
ne lotij, ſi lotio atque ita tractabilior erat.
Superſtitioſa verò gens addiderat, quòd
quomodocunque, etiamſi procul auellere
tur, occideret, vt res à naturalibus cauſis ad
religionem traduceret, qui mos ſemper fuit
gentis, cùm tamen hoc falſum eſſet: niſi for
ſan, vt in venenis diximus, quædam tradu
cantur continuitate rei, quòd etiam in torpe
dinis ſtupore docebimus, atque ita vis exi
tialis per funem ſerpens procul etiam quan
tumvis occidat: fieri enim id potuit. Quòd
verò ſuſpenſa collo lymphaticos curaret, aut
dæmoniacos, id partim ob id creditum eſt,
quòd tantis prædita viribus eſſet, idque per
ſuaſum ſit optima quæque difficillimè &
maximo cum periculo haberi, cùm tamen
tæ, cuiuſmodi in Hiſpaniola inſula occiden
talis Indiæ Cohobba, quæ ſolo odore ine
briat, & phanaticos reddit. Herba hæc eſt
credo è ſtrimoniæ genere, quæ ſi bibatur, in
furorem vertit: nullo modo viribus abſimi
lis ei quam Turcæ aſſeral vocant, cuius vſus
apud eos plurimus eſt, quòd non ſolùm lætos
reddat & alacres, ſed etiam curam omnem
ac metum pellat, vt ad munia etiam belli
ſint promptiores. Eiuſmodi apud nos cro
cus eſt: nam vt & aſſerat ſi copioſius eda
tur, non iam ſolùm alacres, ſed temulentos
reddit: inde etiam copioſius ſumpta occidit.
Talia ſunt vinum, & quæ è vino aqua ardens
& fax bibita, & vt fertur olim œnopia ra
dix, à vini quadam ſimilitudine nomen
adepta. Olim Ioſepho Hebræo teſte, Baara
radix erat colore ac ſplendore flammæ, quæ
niſi muliebri ſanguine, lotióve perfundere
tur, mortem iis, qui eam tractarent affere
bat. Sed & ſic exitialem fuiſſe auellentibus,
quare à cane auelli ſolitam: qui & ipſe ea
auulſa periret. Eadem ſuſpenſa curabat dæ
moniacos atque lymphaticos. An igitur hoc
fabuloſum penitus? Nequaquam tam gra
ui autore. An hiſtoria vera? neque id: pro
ximum enim nimis miraculo: ſed æſtiman
da eſt ratio rei, ex qua veritatis imago re
fulgebit. Eſt Iudæa primùm regio vehemen
ter calida, atque tota fermè montuoſa. Baa
ram verò vallis, vnde radix ſic vocata, bitu
mine abundans, cuius pars excocta immo
dicè ac tenuiſſima defluebat è montibus. Ex
hac igitur ardenti materia ac tam tenui, in
ter ardores Solis maximos neque paſſim in
valle naſci veriſimile fuit, ſed vel ſub ipſis
Solis ardoribus, à quibus exacueretur ſimul
& concoqueretur, aut in ipſa perpetua vm
bra, vt nihil veneni illius penitùs, exhalaret,
herba hæc oriebatur & alebatur, ignea ſub
ſtantia: quæ cùm auellebatur, vapor ille ar
dens & putridus ( diximus enim putridum
vni eſſe quod alteri ſit naturale ) cerebro
exceptus illicò enecabat auellentes ſeu ho
mines, ſeu canes proximè adſtantes. Perfu
ſa verò radix muliebri ſanguine, obtunde
batur venenum ab ea putredine, vel acredi
ne lotij, ſi lotio atque ita tractabilior erat.
Superſtitioſa verò gens addiderat, quòd
quomodocunque, etiamſi procul auellere
tur, occideret, vt res à naturalibus cauſis ad
religionem traduceret, qui mos ſemper fuit
gentis, cùm tamen hoc falſum eſſet: niſi for
ſan, vt in venenis diximus, quædam tradu
cantur continuitate rei, quòd etiam in torpe
dinis ſtupore docebimus, atque ita vis exi
tialis per funem ſerpens procul etiam quan
tumvis occidat: fieri enim id potuit. Quòd
verò ſuſpenſa collo lymphaticos curaret, aut
dæmoniacos, id partim ob id creditum eſt,
quòd tantis prædita viribus eſſet, idque per
ſuaſum ſit optima quæque difficillimè &
maximo cum periculo haberi, cùm tamen