Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006113">
                <pb pagenum="488" xlink:href="016/01/137.jpg"/>
              ſucco paratur, & quæ ex morſu viperæ ſui
                <lb/>
              generis, de qua Plutarchus in M. </s>
              <s id="s.006114">Antonij
                <lb/>
              vita, cum ſapore graui fit, & ſimillima eſt ei,
                <lb/>
              quæ in vltima contingit ſenecta, vnde etiam
                <lb/>
              abſque dolore eſt. </s>
              <s id="s.006115">Itaque nihil mirum, ſi
                <lb/>
              Chij, Athenienſeſque viros egregios quos
                <lb/>
              morte damnaſſent, cicutæ ſucco perimerent,
                <lb/>
              vt quod adimerent vitæ ac dignitati illo­
                <lb/>
              rum, mortis lenitate compenſaretur. </s>
              <s id="s.006116">Sunt
                <lb/>
              & poma mortis in prouincia Peru occiden­
                <lb/>
              talis Indiæ nuper inuenta: ſorba ſunt odora­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg883"/>
                <lb/>
              taque, quod mirum eſt: arborque ipſa
                <lb/>
              fruticoſa, pyri foliis, denſis, crebris ac viri­
                <lb/>
              dioribus nec mirum varietate regionis adeò
                <lb/>
              pernicioſam hanc plantam euadere. </s>
              <s id="s.006117">Nam
                <lb/>
              Perſeæ poma in Perſide vbi primum orta
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg884"/>
                <lb/>
              nomen ſumpſerunt, & inde tranſlata cùm
                <lb/>
              ibi pernicioſa eſſent, in Ægypto innoxia fa­
                <lb/>
              cta ſunt. </s>
              <s id="s.006118">Arbor hæc ligno ſolido, procerior
                <lb/>
              pyro, cui ſimillima eſt. </s>
              <s id="s.006119">Viret perpetua fron­
                <lb/>
              de, fructu amygdalæ non diſſimili, prælongo
                <lb/>
              & viridi. </s>
              <s id="s.006120">Nucleus pruni, ſed minor ac mol­
                <lb/>
              lior. </s>
              <s id="s.006121">Anni ſpatio maturantur, altero alteri
                <lb/>
              ſuccreſcente. </s>
              <s id="s.006122">Adeò facilè concoquitur, vt
                <lb/>
              nec copia grauet. </s>
              <s id="s.006123">Vnde alium longè à Perſi­
                <lb/>
              co eſſe certum eſt: quandoquidem conſtet
                <lb/>
              eius arbores, à perſici arbore multum differ­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.006124">Miteſcunt ergo pleraque tranſlata, alia
                <lb/>
              etiam deteriora euadunt: itaque cùm mortis
                <lb/>
              pomum exitialem ſuccum ferat, quo illitæ
                <lb/>
              ſagittæ mortem afferant illicò, atque nullo
                <lb/>
              redimitam auxilio: arbos verò vmbram quæ
                <lb/>
              faciem totam, & palpebras inflet ac oculos
                <lb/>
              àbſcondat: ros ex arbore decidens ſi in ocu­
                <lb/>
              lum incidat, corneam exedendo cæcitatem
                <lb/>
              pariat: lignum dum vritur capitis dolorem
                <lb/>
              excitat, odoremque teterrimum. </s>
              <s id="s.006125">Simile quip­
                <lb/>
              piam apud Sardos efficit rhododaphne: nam
                <lb/>
              non ſolùm dum editur pernicioſa eſt, & ſi
                <lb/>
              quis ſub illius vmbra quieſcat amens fit,
                <lb/>
              æſtuat, & inquies fit, patiturque in ventre
                <lb/>
              rugitum: ſed ſi qui balneum ex illius lignis
                <lb/>
              concalefactum ingrediantur, ſyncopen pati
                <lb/>
              conſueuêre. </s>
              <s id="s.006126">Petrus enim Apponenſis maxi­
                <lb/>
              mam horum partem teſtatur ſe vidiſſe: talia
                <lb/>
              verò contingunt, quòd humidum tenue, mo­
                <lb/>
              dicumque bene coctum atque odoratum,
                <lb/>
              multo craſſo & pernicioſo miſceatur. </s>
              <s id="s.006127">In no­
                <lb/>
              ſtra regione ſorba ſolùm guſtu ingrata red­
                <lb/>
              duntur, quoniam materia exitialis humi­
                <lb/>
              di à calore aëris ambientis putrefieri ne­
                <lb/>
              quit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006128">
                <margin.target id="marg879"/>
              Myrtus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006129">
                <margin.target id="marg880"/>
              Muſcus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006130">
                <margin.target id="marg881"/>
              Arborum
                <lb/>
              differentiæ
                <lb/>
              ex regioni­
                <lb/>
              bus.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006131">
                <margin.target id="marg882"/>
              Mors abſque
                <lb/>
              dolore.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006132">
                <margin.target id="marg883"/>
              Poma mor­
                <lb/>
              tis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006133">
                <margin.target id="marg884"/>
              Perſica in
                <lb/>
              Perſide ve­
                <lb/>
              neno præ­
                <lb/>
              dita.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006134">Verùm, poſtquam vmbram arboris huius
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg885"/>
                <lb/>
              noxiam eſſe diximus, quum etiam exitialem
                <lb/>
              nucis multi ſint experti, haud ab re fuerit
                <lb/>
              huius cauſam docere. </s>
              <s id="s.006135">Nucis planta tota fri­
                <lb/>
              gida eſt, & malè olet, præcipuè folia & etiam
                <lb/>
              ſurculi, vnde multi vapores ab ipſa
                <expan abbr="prodeũt">prodeunt</expan>
              ,
                <lb/>
              quorum maxima copia ſub ipſa arbore per­
                <lb/>
              petuò eſt, nec foliorum multitudo ac denſi­
                <lb/>
              tas patitur vim Solis illos abſumere, vnde
                <lb/>
              dormientibus noxia vmbra, imò potius locus
                <lb/>
              eſt: frigidiores enim qui dormiunt cerebro
                <lb/>
              ſunt, atque externis partibus, calore ad cor
                <lb/>
              reuocato. </s>
              <s id="s.006136">Indicio eſt, Lunæ lumen in eis
                <lb/>
              hæmoptoim excitare, non in vigilantibus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006137">Facit ad hæc incommoda laſſitudo, & æ­
                <lb/>
              ſtus præcedens, & corpora imbecillia & hu­
                <lb/>
              mida, vt ſunt puerorum corpora, & malis
                <lb/>
              humoribus plena, & diuturna mora: cùm
                <lb/>
              enim hæc acceſſerint, ſydere percuſſi viden­
                <lb/>
              tur: alij fiunt attoniti, alij in longas inci­
                <lb/>
              dunt febres. </s>
              <s id="s.006138">Vnde nata opinio, ſub nucibus
                <lb/>
              mortuos habitare. </s>
              <s id="s.006139">Non igitur vmbra noxia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006140">ſed propinquitas: nam vmbra, priuatio quæ­
                <lb/>
              dam eſt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006141">
                <margin.target id="marg885"/>
              Vmbra nucis
                <lb/>
              cur exitia­
                <lb/>
              lis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006142">Proximæ venenis ſunt lympathicæ plan­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg886"/>
                <lb/>
              tæ, cuiuſmodi in Hiſpaniola inſula occiden­
                <lb/>
              talis Indiæ Cohobba, quæ ſolo odore ine­
                <lb/>
              briat, & phanaticos reddit. </s>
              <s id="s.006143">Herba hæc eſt
                <lb/>
              credo è ſtrimoniæ genere, quæ ſi bibatur, in
                <lb/>
              furorem vertit: nullo modo viribus abſimi­
                <lb/>
              lis ei quam Turcæ aſſeral vocant, cuius vſus
                <lb/>
              apud eos plurimus eſt, quòd non ſolùm lætos
                <lb/>
              reddat & alacres, ſed etiam curam omnem
                <lb/>
              ac metum pellat, vt ad munia etiam belli
                <lb/>
              ſint promptiores. </s>
              <s id="s.006144">Eiuſmodi apud nos cro­
                <lb/>
              cus eſt: nam vt & aſſerat ſi copioſius eda­
                <lb/>
              tur, non iam ſolùm alacres, ſed temulentos
                <lb/>
              reddit: inde etiam copioſius ſumpta occidit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006145">Talia ſunt vinum, & quæ è vino aqua ardens
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg887"/>
                <lb/>
              & fax bibita, & vt fertur olim œnopia ra­
                <lb/>
              dix, à vini quadam ſimilitudine nomen
                <lb/>
              adepta. </s>
              <s id="s.006146">Olim Ioſepho Hebræo teſte, Baara
                <lb/>
              radix erat colore ac ſplendore flammæ, quæ
                <lb/>
              niſi muliebri ſanguine, lotióve perfundere­
                <lb/>
              tur, mortem iis, qui eam tractarent affere­
                <lb/>
              bat. </s>
              <s id="s.006147">Sed & ſic exitialem fuiſſe auellentibus,
                <lb/>
              quare à cane auelli ſolitam: qui & ipſe ea
                <lb/>
              auulſa periret. </s>
              <s id="s.006148">Eadem ſuſpenſa curabat dæ­
                <lb/>
              moniacos atque lymphaticos. </s>
              <s id="s.006149">An igitur hoc
                <lb/>
              fabuloſum penitus? </s>
              <s id="s.006150">Nequaquam tam gra­
                <lb/>
              ui autore. </s>
              <s id="s.006151">An hiſtoria vera? </s>
              <s id="s.006152">neque id: pro­
                <lb/>
              ximum enim nimis miraculo: ſed æſtiman­
                <lb/>
              da eſt ratio rei, ex qua veritatis imago re­
                <lb/>
              fulgebit. </s>
              <s id="s.006153">Eſt Iudæa primùm regio vehemen­
                <lb/>
              ter calida, atque tota fermè montuoſa. </s>
              <s id="s.006154">Baa­
                <lb/>
              ram verò vallis, vnde radix ſic vocata, bitu­
                <lb/>
              mine abundans, cuius pars excocta immo­
                <lb/>
              dicè ac tenuiſſima defluebat è montibus. </s>
              <s id="s.006155">Ex
                <lb/>
              hac igitur ardenti materia ac tam tenui, in­
                <lb/>
              ter ardores Solis maximos neque paſſim in
                <lb/>
              valle naſci veriſimile fuit, ſed vel ſub ipſis
                <lb/>
              Solis ardoribus, à quibus exacueretur ſimul
                <lb/>
              & concoqueretur, aut in ipſa perpetua vm­
                <lb/>
              bra, vt nihil veneni illius penitùs, exhalaret,
                <lb/>
              herba hæc oriebatur & alebatur, ignea ſub­
                <lb/>
              ſtantia: quæ cùm auellebatur, vapor ille ar­
                <lb/>
              dens & putridus ( diximus enim putridum
                <lb/>
              vni eſſe quod alteri ſit naturale ) cerebro
                <lb/>
              exceptus illicò enecabat auellentes ſeu ho­
                <lb/>
              mines, ſeu canes proximè adſtantes. </s>
              <s id="s.006156">Perfu­
                <lb/>
              ſa verò radix muliebri ſanguine, obtunde­
                <lb/>
              batur venenum ab ea putredine, vel acredi­
                <lb/>
              ne lotij, ſi lotio atque ita tractabilior erat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006157">Superſtitioſa verò gens addiderat, quòd
                <lb/>
              quomodocunque, etiamſi procul auellere­
                <lb/>
              tur, occideret, vt res à naturalibus cauſis ad
                <lb/>
              religionem traduceret, qui mos ſemper fuit
                <lb/>
              gentis, cùm tamen hoc falſum eſſet: niſi for­
                <lb/>
              ſan, vt in venenis diximus, quædam tradu­
                <lb/>
              cantur continuitate rei, quòd etiam in torpe­
                <lb/>
              dinis ſtupore docebimus, atque ita vis exi­
                <lb/>
              tialis per funem ſerpens procul etiam quan­
                <lb/>
              tumvis occidat: fieri enim id potuit. </s>
              <s id="s.006158">Quòd
                <lb/>
              verò ſuſpenſa collo lymphaticos curaret, aut
                <lb/>
              dæmoniacos, id partim ob id creditum eſt,
                <lb/>
              quòd tantis prædita viribus eſſet, idque per­
                <lb/>
              ſuaſum ſit optima quæque difficillimè &
                <lb/>
              maximo cum periculo haberi, cùm tamen </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>