138112M. VITRUVII P. DE ARCHITECTURA
capitulis et ſpiris altae quarta parte ejusdem diametri:
Epiſtylia et orna-
menta earum columnarum altitudinis quinta parte: Pluteum inſuper cum
unda et corona inferioris plutei dimidia parte, ſupra id pluteum colum-
nae quarta parte minore altitudine ſint, quam inferiores: Epiſtylia et or-
namenta earum columnarum quinta parte. Item ſi tertia epiſcenos futu-
ra erit, mediani plutei, ſummum ſit dimidia parte: Columnae ſummae
medianarum minus altae ſint, quarta parte: Epiſtylia cum coronis earum
columnarum, item habeant altitudinis quintam partem. Nec tamen in om-
nibus theatris ſymmetriae ad omnes rationes et effectus poſſunt reſpondere,
ſed oportet architectum animadvertere, quibus proportionibus neceſſe ſit
ſequi ſymmetriam, et quibus rationibus ad loci naturam aut magnitudi-
nem operis debeat temperari. Sunt enim res quas et in puſillo et in magno theatro neceſſe eſt eadem magnitudine fieri propter uſum: uti
gradus, diazomata, pluteos, itinera, aſcenſus, pulpita, tribunalia, et ſi qua
alia intercurrunt, ex quibus neceſſitas cogit diſcedere ab ſymmetria ne im-
pediatur uſus. Non minus, ſi qua exiguitas copiarum, id eſt, marmoris, ma-
teriae, reliquarumque rerum, quae parantur in opere, defuerint, paululum
demere aut adjicere, dum id ne nimium improbe ſiat, ſed cum ſenſu, non
erit alienum. Hoc autem erit ſi architectus erit uſu peritus, praeterea in-
genio mobili ſolertiaque non fuerit viduatus. Ipſae autem ſcenae ſuas
habeant rationes explicatas, ita uti mediae valvae ornatus habeant aulae
regiae, dextra ac ſiniſtra hoſpitalia. Secundum autem ea ſpatia ad orna-
tus comparata (quae loca Graeci περιάκτους dicunt ab eo, quod machinae
ſunt in iis locis verſatiles trigonos habentes; in ſingula tres ſint ſpecies
ornationis, quae cum aut fabularum mutationes ſunt futurae, ſeu deorum
adventus cum tonitribus repentinis, verſentur, mutentque ſpeciem orna-
tionis in frontes); ſecundum ea loca verſurae ſunt procurrentes, quae
effciunt, una a foro, altera a peregre, aditus in ſcenam.
1menta earum columnarum altitudinis quinta parte: Pluteum inſuper cum
unda et corona inferioris plutei dimidia parte, ſupra id pluteum colum-
nae quarta parte minore altitudine ſint, quam inferiores: Epiſtylia et or-
namenta earum columnarum quinta parte. Item ſi tertia epiſcenos futu-
ra erit, mediani plutei, ſummum ſit dimidia parte: Columnae ſummae
medianarum minus altae ſint, quarta parte: Epiſtylia cum coronis earum
columnarum, item habeant altitudinis quintam partem. Nec tamen in om-
nibus theatris ſymmetriae ad omnes rationes et effectus poſſunt reſpondere,
ſed oportet architectum animadvertere, quibus proportionibus neceſſe ſit
ſequi ſymmetriam, et quibus rationibus ad loci naturam aut magnitudi-
nem operis debeat temperari. Sunt enim res quas et in puſillo et in magno theatro neceſſe eſt eadem magnitudine fieri propter uſum: uti
gradus, diazomata, pluteos, itinera, aſcenſus, pulpita, tribunalia, et ſi qua
alia intercurrunt, ex quibus neceſſitas cogit diſcedere ab ſymmetria ne im-
pediatur uſus. Non minus, ſi qua exiguitas copiarum, id eſt, marmoris, ma-
teriae, reliquarumque rerum, quae parantur in opere, defuerint, paululum
demere aut adjicere, dum id ne nimium improbe ſiat, ſed cum ſenſu, non
erit alienum. Hoc autem erit ſi architectus erit uſu peritus, praeterea in-
genio mobili ſolertiaque non fuerit viduatus. Ipſae autem ſcenae ſuas
habeant rationes explicatas, ita uti mediae valvae ornatus habeant aulae
regiae, dextra ac ſiniſtra hoſpitalia. Secundum autem ea ſpatia ad orna-
tus comparata (quae loca Graeci περιάκτους dicunt ab eo, quod machinae
ſunt in iis locis verſatiles trigonos habentes; in ſingula tres ſint ſpecies
ornationis, quae cum aut fabularum mutationes ſunt futurae, ſeu deorum
adventus cum tonitribus repentinis, verſentur, mutentque ſpeciem orna-
tionis in frontes); ſecundum ea loca verſurae ſunt procurrentes, quae
effciunt, una a foro, altera a peregre, aditus in ſcenam.