Ibn-al-Haitam, al-Hasan Ibn-al-Hasan; Witelo; Risner, Friedrich, Opticae thesavrvs Alhazeni Arabis libri septem, nunc primùm editi. Eivsdem liber De Crepvscvlis & Nubium ascensionibus. Item Vitellonis Thuvringopoloni Libri X. Omnes instaurati, figuris illustrati & aucti, adiectis etiam in Alhazenum commentarijs, a Federico Risnero, 1572

Table of contents

< >
[11.] DE COMPOSITIONE OCVLI, FORMA ET SI-tu. Caput quartum. 4. Ortus & principium oculi exiſtit è cerebro: & conſtat è tribus humori-bus & quatuor tunicis. 4 p 3.
[12.] 5. In toti{us} oculi ſeu motu ſeu quiete, ſit{us} partium ſtabilis permanet. 25 p 3.
[13.] 6. Ocul{us} tot{us} & ſpher a uuea centris differunt: & oculi centrum ect alti{us}. 8 p 3.
[14.] 7. Rect a connectens centra ſphær arum corneæ & uueæ, continuata tranſit per centrum for aminis uueæ, & medium caui nerui optici. 9 p 3.
[15.] 8. Centrum ſphæræ uueæ eſt inferi{us} centris reliquarum oculi partium. 8 p 3.
[16.] 9. Recta connectẽs centra ſphærarũ cryſtallinæ & uueæ, cõtinuata cadit in centrũ circuli cõglutinãtis cryſtallinã & uitreã ſphær {as} cũ uuea: & eſt ad ipſum perpendicularis. 10 p 3.
[17.] 10. Centrum ſphæræ cryſtallinæ alti{us} eſt centro ſphæræ uitreæ. 11 p 3.
[18.] 11. Rect a connectens centra ſphær arum & uueæ, continuata cadit in centrum ui-treæ, & medium cauinerui optici. 12 p 3.
[19.] 12. Centra ſphær arum toti{us} oculi, cryſtallinæ, utriuſ ſuperficiei corneæ, & con-uexæ humoris albuginei, eſt unum punctum. 7 p 3.
[20.] 13. In toti{us} oculi ſeu motu ſeu quiete ſit{us} partium ſtabilis permanet. 25 p 3. Idem 9 n.
[21.] DE QVALITATE VISIONIS, ET AB ILLA DE-pendentibus. Cap. 5. 14. Viſio fit radijs à uiſibili extrinſec{us} ad uiſum manantib{us}. 6 p 3.
[22.] 15. Viſ{us} è ſingulis ſuæ ſuperficiei punctis ſingula uiſibilis punct a uidet. 17. 18 p 3.
[23.] 16. Humor cryſtallin{us} eſt præcipuum organum facult atis opticæ. 4. 18 p 3.
[24.] 17. Lux perpendicularis penetr at per qualibet diuerſa media: obliqua refringitur. 42. 43. 44. 45. 47 p 2.
[25.] 18. Viſio diſtincta fit rectis lineis à uiſibili ad ſuperficiem uiſ{us} perpẽdicularibus. Ita ſin-gula uiſibilis punct a eundem obtinent ſitum in ſuperficie uiſ{us}, quem in uiſibili. 17 p 3.
[26.] 19. Viſio fit per pyramidem, cui{us} uertex eſt in uiſu, baſis in uiſibili. 18. 21. 22 p 3.
[27.] 20. Oculus & ſphæra cryſtallina habent idem centrum. 7 p 3. Idem 12 n.
[28.] 21. Viſibile uiſui oppoſitum uidetur. 2 p 3.
[29.] 22. Viſibile per medium perſpicuum uidetur. 13 p 3.
[30.] 23. Viſio non fit radijs à uiſu emißis. s p 3.
[31.] 24. Viſio uidetur fieri per σ {υν}{άν}γ{δι}αμ, id eſt receptos ſimul & emiſſos radios.
[32.] 25. Viſio perſicitur, cŭ forma uiſibilis cryſtallino humore recepta, in neruũ opticum peruenerit. 20 p 3.
[33.] 26. Viſio eſt ex eorum numero, quæ dolorem faciunt. 16 p 3.
[34.] 27. Vtro uiſu una uiſibilis forma plerun uidetur. 28 p 3.
[35.] 28. Corpora perſpicua nata at apta ſunt ad recipiendum reddendum́ obiectis corporibus lucem & colorem, abſ ulla ſui mutatione. 4 p 2.
[36.] 29. Lux & color per corpor a perſpicua diſtinctè penetrant. s p 2.
[37.] 30. Humor cryſtallin{us} lucem & colorẽ aliter recipit, quàm cætera perſpicua corpora. 22 p 3.
[38.] 31. Colores uiſibilium in obiect is corporib{us} illuminantur, & obſcur antur præcipuè, pro lucis qualitate & obiectorum corporum colorib{us}. Vide 3 n.
[39.] 32. Lux uehemens trib{us} potißimùm de caußis uiſibilia quædam obſcur at. Vide 2 n.
[40.] DE OFFICIO ET VTILITATE INSTRVMEN-torum uiſus. Caput ſextum. 33. Multiplex & uaria eſt partium uiſ{us} utilit{as}: diuerſa́ ſunt ipſarum inter ipſas officìa. 4 p 3.
< >
page |< < (8) of 778 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="lat" type="free">
        <div xml:id="echoid-div22" type="section" level="0" n="0">
          <p>
            <s xml:id="echoid-s641" xml:space="preserve">
              <pb o="8" file="0014" n="14" rhead="ALHAZEN"/>
            partiũ in
              <gap/>
            ſuperficie uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s642" xml:space="preserve"> Quare cõprehendet uiſus ipſos admixtos, aut nihil cõprehẽdet ex eis.</s>
            <s xml:id="echoid-s643" xml:space="preserve"> Si
              <lb/>
            uerò cõprehẽdet eos permixtos, nõ diſtinguũtur, nec ordinabũtur ab eo partes ſiue colores parti-
              <lb/>
            um.</s>
            <s xml:id="echoid-s644" xml:space="preserve"> Et ſi nihil cõprehendit ex iſtis formis, nihil cõprehẽdet ex iſtis partibus:</s>
            <s xml:id="echoid-s645" xml:space="preserve"> & ſi nihil cõprehendit
              <lb/>
            ex partibus, nihil cõprehendet ex re uiſa:</s>
            <s xml:id="echoid-s646" xml:space="preserve"> ſed uiſus cõprehẽdit rẽ uiſam ſibi oppoſitã illuminatã, &
              <lb/>
            comprehendit partes eius diuerſi coloris ordinatas, & diſtιnctas.</s>
            <s xml:id="echoid-s647" xml:space="preserve"> Et cum ita ſit, conſtat quòd aut
              <lb/>
            qualitas uiſionis erit alio modo, aut erit iſte modus pars propoſiti modi uidendi.</s>
            <s xml:id="echoid-s648" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div23" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head44" xml:space="preserve" style="it">15. Viſ{us} è ſingulis ſuæ ſuperficiei punctis ſingula uiſibilis punct a uidet. 17. 18 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s649" xml:space="preserve">DEbemus ergo cõſiderare utrũ iſte modus poſsit cõuenire cõditionibus, per quas diſtinguã-
              <lb/>
            tur colores rerũ uiſibiliũ, & ordinãtur partes earũ apud uiſum, & cõueniunt ad eorũ eſſe in
              <lb/>
            corpore.</s>
            <s xml:id="echoid-s650" xml:space="preserve"> Dicimus ergo quòd, quãdo uiſus fuerit oppoſitus alicui rei uiſibili, ueniet ex quo-
              <lb/>
            libet puncto ſuperficiei rei uiſæ forma & coloris & lucis, quæ ſunt in ea, ad totã ſuperficiẽ uiſus, &
              <lb/>
            ex quolibet puncto cuiuslibet rerũ uiſibilium oppoſitarũ uiſui in illa diſpoſitione, etiam uenient
              <lb/>
            formę coloris & lucis, quę ſunt in illis, ad totã ſuperficiẽ uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s651" xml:space="preserve"> Si ergo uiſus ſenſerit ex tota eius ſu-
              <lb/>
            perficie formas coloris & lucis, quæ ueniunt ex aliquo puncto ſuperficiei rei uiſæ, ſentiet ex tota e-
              <lb/>
            ius ſuperficie, formã cuiuslibet puncti ſuperficiei rei uiſæ, & formã cuiuslibet puncti ſuperficierũ
              <lb/>
            omniũ uiſibilium rerũ oppoſitarũ illi in illa diſpoſitione:</s>
            <s xml:id="echoid-s652" xml:space="preserve"> & ſic non ordinabuntur ab eo partes uni-
              <lb/>
            us rei uiſæ, neq;</s>
            <s xml:id="echoid-s653" xml:space="preserve"> diſtinguentur ab eo.</s>
            <s xml:id="echoid-s654" xml:space="preserve"> Et ſi ſenſerit formã uenientẽ ex uno puncto ſuperficiei rei ui-
              <lb/>
            ſæ ad totã ſuperficiẽ uiſus, ex uno puncto tantùm ſuperficiei ipſius uiſus, & nõ ſenſerit formã illius
              <lb/>
            puncti tota eius ſuperficie:</s>
            <s xml:id="echoid-s655" xml:space="preserve"> ordinabuntur ab eo partes rei uiſæ, & diſtinguẽtur omnia uiſibilia op-
              <lb/>
            poſita.</s>
            <s xml:id="echoid-s656" xml:space="preserve"> Quoniã quando cõprehenderit colorem puncti unius ex uno puncto tantùm ſuperficiei e-
              <lb/>
            ius, cõprehendet colorẽ unius partis rei uiſæ ex una parte ſuperficiei ſuæ, & cõprehendet colorem
              <lb/>
            alterius partis ex alia parte ſuperficiei ſuæ, & cõprehendet unam quamq;</s>
            <s xml:id="echoid-s657" xml:space="preserve"> partẽ uiſibiliũ ex loco ſu-
              <lb/>
            perficiei ſuæ diuerſo & oppoſito ei, per quem cõprehendit aliã rem uiſibilem.</s>
            <s xml:id="echoid-s658" xml:space="preserve"> Quare uiſibilia erunt
              <lb/>
            ab eo ordinata & diſtincta, & ſimiliter partes cuiuslibet illorum.</s>
            <s xml:id="echoid-s659" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div24" type="section" level="0" n="0">
          <head xml:id="echoid-head45" xml:space="preserve" style="it">16. Humor cryſtallin{us} eſt præcipuum organum facult atis opticæ. 4. 18 p 3.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s660" xml:space="preserve">MOdò ergo cõſideremus utrũ hoc ſit cõueniens, & poſsibile ad eſſe.</s>
            <s xml:id="echoid-s661" xml:space="preserve"> Et dicamus prius, quòd
              <lb/>
            uiſio nõ eſt niſi per glacialẽ, ſiue fiat uiſio per formas uenientes ex re uiſa ad uiſum, ſiue ſe-
              <lb/>
            cundum alium modũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s662" xml:space="preserve"> Viſio autem nõ eſt per unã aliarũ tunicarum antecedentiũ ſe, quo-
              <lb/>
            niam illæ tunicæ non ſunt niſi inſtrumentũ glacialis.</s>
            <s xml:id="echoid-s663" xml:space="preserve"> Quoniã ſi contigerit humori glaciali læſio cũ
              <lb/>
            ſalute aliarum tunicarũ, deſtruitur uiſio, & ſi acciderit reſiduis tunicis corruptio, remanente ipſa-
              <lb/>
            rum diaphanitate cum ſalute glacialis, non corrumpetur uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s664" xml:space="preserve"> Et etiam ſi in foramine uueæ fuerit
              <lb/>
            oppilatio, & deſtruatur diaphanitas humoris eius, deſtruetur uiſus cum ſalute corneæ, & ſi aufera-
              <lb/>
            tur oppilatio, reuertetur uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s665" xml:space="preserve"> Et ſimiliter ſi peruenerit intra humorẽ albugineum pars craſſa, non
              <lb/>
            diaphana, & fuerit in facie humoris glacialis, & media inter ipſum & foramen uueæ, deſtruetur ui-
              <lb/>
            ſio, & quando auferetur illud craſſum, uel declinabitur auerſione lineæ rectæ, quæ eſt inter glacia-
              <lb/>
            lẽ & foramẽ uueæ ad aliquã partẽ, reuertetur uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s666" xml:space="preserve"> Et omnibus iſtis atteſtatur medicina.</s>
            <s xml:id="echoid-s667" xml:space="preserve"> Deſtru-
              <lb/>
            ctio ergo ſenſus uiſus eſt apud corruptionẽ glacialis cũ ſalute tunicarũ antecedentiũ illũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s668" xml:space="preserve"> Et illud
              <lb/>
            eſt argumentũ, quòd ſenſus uiſus nõ eſt, niſi per iſtũ humorẽ, nõ per tunicas reſiduas antecedentes
              <lb/>
            illũ.</s>
            <s xml:id="echoid-s669" xml:space="preserve"> Et deſtructio ſenſus apud deſtructionem diaphanitatis, quæ eſt inter glacialẽ & ſuperficiem ui
              <lb/>
            ſus per corpus denſum non translucẽs, ſignificat quòd diaphanitas iſtarum tunicarum non eſt, ni-
              <lb/>
            ſiut continuetur diaphanitas tunicarum uiſus cum diaphanitate aeris, & efficiantur corpora, quæ
              <lb/>
            ſunt inter glacialem & rem uiſam, diaphana continuitate diaphanitatis.</s>
            <s xml:id="echoid-s670" xml:space="preserve"> Et deſtructio ſenſus apud
              <lb/>
            deſtructionem linearum, quæ ſunt inter glacialem & ſuperficiem uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s671" xml:space="preserve"> ſignificat, quòd ſenſus gla-
              <lb/>
            cialis non erit, niſi ex lineis rectis, quæ ſunt inter ipſum & ſuperficiem uiſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s672" xml:space="preserve"> Dicemus ergo ſi ſen-
              <lb/>
            ſus uiſus eſt ex colore rei uiſæ & lucis, quę ſunt in eo, & ex forma ueniente ex rebus uiſis ad ſuper-
              <lb/>
            ficiem uiſus, & ſenſus non eſt niſi per glacialem.</s>
            <s xml:id="echoid-s673" xml:space="preserve"> Ergo non per ſuperſiciem uiſus ſentiet uiſus iſtam
              <lb/>
            formam, ſed poſtquã tranſierit ſuperficiem uiſus, & peruenerit ad glacialẽ.</s>
            <s xml:id="echoid-s674" xml:space="preserve"> Et forma quæ uenit ex
              <lb/>
            re uiſa ad ſuperficiem uiſus, pertranſit in diaphanitate tunicarum uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s675" xml:space="preserve"> quoniam ex proprietate
              <lb/>
            diaphanitatis eſt, ut tranſeant in ea formæ lucis & coloris, & extendantur rectè.</s>
            <s xml:id="echoid-s676" xml:space="preserve"> Et iam declaraui-
              <lb/>
            mus hoc in aere [14 n.</s>
            <s xml:id="echoid-s677" xml:space="preserve">] Et cum fuerint experimẽtata omnia corpora diaphana, inuenietur quòd
              <lb/>
            lux extenditur in eis ſecundum lineas rectas:</s>
            <s xml:id="echoid-s678" xml:space="preserve"> & nos declarabimus pòſt apud noſtrum ſermonem
              <lb/>
            de obliquatione, quomodo hoc experiendum ſit.</s>
            <s xml:id="echoid-s679" xml:space="preserve"> Si ergo ſenſus uiſus lucis & coloris, quæ ſunt in
              <lb/>
            re uiſa, eſt ex forma ueniente ad uiſum ex re uiſa:</s>
            <s xml:id="echoid-s680" xml:space="preserve"> apud peruentionem ipſius formæ ad glacialem e-
              <lb/>
            rit ſenſus.</s>
            <s xml:id="echoid-s681" xml:space="preserve"> Et iam declaratum eſt antea [15 n] quòd non eſt poſsibile, ut uiſus comprehendat rem
              <lb/>
            uiſam ſecundum ſuum eſſe, niſi quando comprehenderit formam unius puncti rei uiſæ ex uno
              <lb/>
            puncto tantùm ſuæ ſuperficiei.</s>
            <s xml:id="echoid-s682" xml:space="preserve"> Non eſt ergo poſsibile, ut glacialis comprehendat rem uiſam ſecun
              <lb/>
            dum ſuum eſſe, niſi quando comprehenderit colorem unius puncti rei uiſæ ex forma ueniente ad
              <lb/>
            ipſum ex uno puncto tantùm ſuperficiei uiſus:</s>
            <s xml:id="echoid-s683" xml:space="preserve"> forma autem uenit ex quolibet puncto ſuperficiei
              <lb/>
            rei uiſæ, & pertranſit totam uiſus ſuperficiem uſque ad interius.</s>
            <s xml:id="echoid-s684" xml:space="preserve"> Si uerò ex eo, quod uenit ex u-
              <lb/>
            no puncto rei uiſæ ad totam ſuperficiem uiſus, & pertranſit tunicas uiſus, & peruenit ad glacia-
              <lb/>
            lem, non comprehendit glacialis niſi quod uenit ad ipſum ex uno puncto tantùm ſuperficiei ui-
              <lb/>
            ſus, & ſentit colorem illius puncti tantùm ex ſuperficie uiſus, & peruenit ad unum punctum
              <lb/>
            </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>