1corpus rurſus parum tan
gant. At ſi recti lineum eſ
ſet, rectitudine ſua mul
tum plani attingeret.
gant. At ſi recti lineum eſ
ſet, rectitudine ſua mul
tum plani attingeret.
COMMENTARIVS.
Cvr quæ figurarum.] In hoc capite redit Ariſtoteles ad fi
guras rotundas, & quærit generaliter cauſas facilitatis motus
earum, eaſque quinque aßignat modicum tactum, offenſationem exi
guam, nutum dimidiæ partis, motum perpetuum, motum naturalem.
guras rotundas, & quærit generaliter cauſas facilitatis motus
earum, eaſque quinque aßignat modicum tactum, offenſationem exi
guam, nutum dimidiæ partis, motum perpetuum, motum naturalem.
Tribus modis.] Rotundorum motus ſimplex per ſpecies indu
citur: ſed diminutè. Perfectè autem ſic. Rotundum omne per ſe mo
uetur, vel ab alio. Per ſe quidem vt cælum, cuius nulla pars primò
moueri dici poteſt: omnes tamen ſimul in loco mouentur. Ab alio
verò, in quo etiam eius quod mouetur pars aliqua primò mouetur,
& quidem duobus modis progrediente axe: vel manente. Progre
diente rurſus duobus modis, priore cum motus incipit à circumfe
rentia, vt in rota ſuper planum volutata: poſteriore cum ab axe, vt in
rota per axem currus circumducta. Manente verò, rurſus duobus
modis, nempè axe moto in ſuo loco: vel etiam immoto. Et moto qui
dem rurſus duobus modis, primo cum motus incipit à circumferen
tia, vt in ſuccula per collopes verſa: ſecundo cum motus incipit ab
axe, vt in mola & rota qua acuuntur gladij: immoto vero, vt in
trochlea, cuius vertentis per funes motus incipit à circumferentia: ſed
axe omnino immoto. Sicque legitima diuiſione & experimento ro
tundorum motus ſex ſpecies infimæ reperiuntur, è quibus prima præ
termiſſa eſt ab Ariſtotele, quia nihil ad Mechanicen, ſecunda præ
termitti non debuit, niſi quia notißima.
citur: ſed diminutè. Perfectè autem ſic. Rotundum omne per ſe mo
uetur, vel ab alio. Per ſe quidem vt cælum, cuius nulla pars primò
moueri dici poteſt: omnes tamen ſimul in loco mouentur. Ab alio
verò, in quo etiam eius quod mouetur pars aliqua primò mouetur,
& quidem duobus modis progrediente axe: vel manente. Progre
diente rurſus duobus modis, priore cum motus incipit à circumfe
rentia, vt in rota ſuper planum volutata: poſteriore cum ab axe, vt in
rota per axem currus circumducta. Manente verò, rurſus duobus
modis, nempè axe moto in ſuo loco: vel etiam immoto. Et moto qui
dem rurſus duobus modis, primo cum motus incipit à circumferen
tia, vt in ſuccula per collopes verſa: ſecundo cum motus incipit ab
axe, vt in mola & rota qua acuuntur gladij: immoto vero, vt in
trochlea, cuius vertentis per funes motus incipit à circumferentia: ſed
axe omnino immoto. Sicque legitima diuiſione & experimento ro
tundorum motus ſex ſpecies infimæ reperiuntur, è quibus prima præ
termiſſa eſt ab Ariſtotele, quia nihil ad Mechanicen, ſecunda præ
termitti non debuit, niſi quia notißima.
Vel enim.] Cum rota currui ſubiecta eſt, tracto curru axis vnà
progreditur. Et cum rota quieſcere nequeat, quia axis tractus pre
mit, & pondus adijcit non ad perpendiculum: ſic enim ad centrum
impelleret: ſed ad latus, quo trahitur, & pondere adiecto ad nutan
tem dimidia ſui parte ſemper rotam, eò labitur. Facilius autem cir
cumuertitur: quam trahatur, itaque procedit. Et ſic ibi quidem rota
ex circumferentia, quam abſidem hîc appellat, mouetur: ſed ab axe
progreditur. Et cum rota quieſcere nequeat, quia axis tractus pre
mit, & pondus adijcit non ad perpendiculum: ſic enim ad centrum
impelleret: ſed ad latus, quo trahitur, & pondere adiecto ad nutan
tem dimidia ſui parte ſemper rotam, eò labitur. Facilius autem cir
cumuertitur: quam trahatur, itaque procedit. Et ſic ibi quidem rota
ex circumferentia, quam abſidem hîc appellat, mouetur: ſed ab axe