Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <pb pagenum="120"/>
            <p type="main">
              <s>Et illud perpetuò ſpectandum in omni conſtitutione principiorum, ne aliorum ratio ſuppo­
                <arrow.to.target n="marg977"/>
                <lb/>
              natur, & ne commutentur. </s>
              <s>Nam ſic primum quoddam ſubſit neceſſe eſt circum quod mutatio
                <lb/>
              fiat. </s>
              <s>Itaque videant ij qui noua rerum principia poſuerunt, quin potius ea quæ longo rerum vſu
                <lb/>
              repudiata ſunt, quàm commodè ſua placita tueri valeant. </s>
              <s>Platonis auctoritas multa flagitat quę
                <lb/>
              dicantur. </s>
              <s>Nanque ipſe Ideas introduxit de quibus longa diſputatio futura eſt. </s>
              <s>interim illa repe­
                <lb/>
              tantur quæ de altero principio quod mutationi ſubiicitur, ab eo decreta ſunt. </s>
              <s>Is duo conſtituit
                <lb/>
              loco materiæ, cùm ad patiendum ſatis ſit vnum. </s>
              <s>Idem quoque contraria poſuit vt ſubiectum
                <lb/>
              quæ prædicati locum occupare debuerunt. </s>
              <s>Idem, aut non diſtinxit à materia priuationem quæ
                <lb/>
              diſtinguenda erat, aut non cognouit, aut tanquam maleficij cauſſam neglexit. </s>
              <s>neque enim me­
                <lb/>
              minit de priuatione. </s>
              <s>Neque priuatio, tanquàm maleficij cauſſa negligenda fuit, cùm ſit cauſſa
                <lb/>
              appetitus in materia quò excitata properat ad formam. </s>
              <s>Illud etiam Platoni vitio vertitur, quòd
                <lb/>
              cùm duos ipſe numeros ſtatuerit, vnum idearum, atque alterum mathematicum; non poſsit do­
                <lb/>
              cere, quemadmodum, nec ex quo conſtet numerus mathematicus. </s>
              <s>Medius enim eſt, inter nume­
                <lb/>
              rum idearum & numerum qui poſitus eſt in rebus ſenſilibus. </s>
              <s>Quòd ſi reſpondeat ipſum ex ma­
                <lb/>
              gno, & paruo conſtare, ab eo qui formarum eſt, planè non diſcrepabit. </s>
              <s>Dicet fortè aliud eſſe ma­
                <lb/>
              gnum & paruum quia magnitudines item cenſet eſſe principia, ſed tùm plura elementa inducet.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg978"/>
                <lb/>
              Dabit fortaſſe vtrorumque vnum eſſe commune principium. </s>
              <s>Atqui docendum fuit, quemadmo­
                <lb/>
              dum ex vno multa euadant. </s>
              <s>ipſe verò non alium modum docet, ac quòd numerus ex vno &
                <lb/>
              duernione infinito procreatur. </s>
              <s>Erit etiam violens magni & parui ſeparatio, cùm ad vnum cuncta
                <lb/>
              ſuaptè natura vergant. </s>
              <s>Ita cùm hæc principia rerum naturæ aduerſentur, & eius viri ſententias
                <lb/>
              euertant, planum eſt Platonis opinionem de rerum naturalium principiis & elementis eſſe explo­
                <lb/>
              dendam. </s>
              <s>Poſſet Pythagoręorum placitum ſine offenſione prætermitti, quòd illorum principia
                <lb/>
              quærunt quæ ab omni motu ſoluta
                <expan abbr="liberaq́">liberaque</expan>
              . </s>
              <s>ſunt; nos autem mobilia tractamus. </s>
              <s>prætereà quòd
                <lb/>
              nihil certi colligitur ex aliorum ſcriptis quod ad earum poſitionum vim percipiendam valeat. </s>
              <s>&
                <lb/>
              eorum philoſophia iam pridem obſoleuit; cùm tamen hæc aliquid ad Peripatericæ doctrinæ ex­
                <lb/>
              planationem faciant nonnulla libare conſtituimus. </s>
              <s>Ipſi igitur pręter id quòd ſenſilibus principia
                <lb/>
              ſenſilia non adhibeat, accipiunt numeros qui nulla grauitate, aut leuitate ſint præditi, aut igitur
                <lb/>
              grauium
                <expan abbr="leuiumq́">leuiumque</expan>
              . </s>
              <s>corporum & omnino ſenſilium principia non ſunt, aut cum eos cęli
                <expan abbr="elemen-torumq́">elemen­
                  <lb/>
                torumque</expan>
              . </s>
              <s>principia faciunt, aliud cęlum
                <expan abbr="aliaq́">aliaque</expan>
              . </s>
              <s>elementa, quàm noſtra accipiunt. </s>
              <s>Neque enim fit
                <lb/>
              apud illos quippiam ex non ente, neque igitur ex non graui graue. </s>
              <s>Nanque nondum perſpecta
                <lb/>
              erat vis poteſtatis & actus (ſiquidem primus omnium hæc nobis monſtrauerit Ariſt.)
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              ex quo
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg979"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg980"/>
                <lb/>
              efficitur, vt ex non ente quippiam fieri poſsit. </s>
              <s>Et quanuis ab Ariſtotele concluſum ſit cęlum non
                <lb/>
              eſſe neque graue, neque leue, vnde nil referre videretur, quòd cęlum
                <expan abbr="cõponeretur">componeretur</expan>
              è numeris qui
                <lb/>
              neque graues, neque leues eſſent, & terram quoque ipſi ponerent quæ in orbem volueretur; ea
                <lb/>
              verò quæ ſic mouentur, neque leuia, neque grauia ſunt. </s>
              <s>Tamen hæc ignota fuerunt antiquitus, &
                <lb/>
              cęlum aut leue, quòd omnibus emineret, habitum eſt, aut quòd impetus innatus ad motum, ſeu
                <lb/>
              quietem illis denegari non potuit, cuius auctores eſſe numeri nequiuerunt, cùm ab omni impetu
                <lb/>
              per ſe liberi ponerentur. </s>
              <s>Prætereà ponunt numeros eſſe ſubſtantias, & tamen de illorum genere
                <lb/>
              conſtat eſſe quæ ſubſtantię comitantur & illi ſolent attribui, quandò cuiuſpiam rei numerus eſt,
                <lb/>
              vt hominum, aut equorum. </s>
              <s>Inſuper erit prius vnum quàm bonum, immò ſi vnum principium
                <lb/>
              & vt ipſi aiunt, eſſentia ex eo quòd vnum, bonum quoque ſit neceſſe eſt. </s>
              <s>Atqui
                <expan abbr="">non</expan>
              idcirco, quòd
                <lb/>
              vnum eſt, bonum eſt: ſed ex eo, quòd primum eſt & æternum,
                <expan abbr="ſeq́">ſeque</expan>
              . </s>
              <s>ipſo contentum, quòd in ſe
                <lb/>
              ſatis præſidij habet,
                <expan abbr="ſalusq́ue">ſalusque</expan>
              eſt, & ex eo denique, quòd bene conſtitutum ſit & affectum,
                <lb/>
              hoc verò, quod ita ſe habet, vnum eſt. </s>
              <s>aliter efficeretur, vt vnum à ratione boni ſegregatum eſſet
                <lb/>
              principium numeri mathematici. </s>
              <s>id verò dicere non licet: cùm ex hoc vno mira bonorum con­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg981"/>
                <lb/>
              iunctio naſcatur quæ in quaque ſpecie perſpicitur. </s>
              <s>Quin etiam ſi ſubſtantia foret atque princi­
                <lb/>
              pium, in aliquod genus cauſſæ referretur, neque ſanè eſt forma, nam forma rationem complecti­
                <lb/>
              tur, numeri verò ſunt materia rationis, vt tria & ſex proportionis materia ſunt: proportio verò
                <lb/>
              eſt habitudo trium ad ſex. </s>
              <s>& cùm forma, finis,
                <expan abbr="efficiensq́">efficiensque</expan>
              . </s>
              <s>conueniant, ſi non eſt forma, neque
                <expan abbr="itẽ">item</expan>
                <lb/>
              efficiens, aut finis eſſe poterit, ſed materia ſolum. </s>
              <s>Nec non apud eos incertum eſt, ſit'ne vnum
                <lb/>
              caput numerorum, an potius
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
              ex numero producatur, & vtroque modo naſcuntur abſurda.
                <lb/>
              </s>
              <s>Nam ſi vnum ex numero ducat originem, cùm ex contrariis quodammodo pullulet, nimirum ex
                <lb/>
              non vno quorum ſi vnum bonum eſt, alterum malum ſit oportet: inde effici vt malum
                <expan abbr="cõtineat">contineat</expan>
              ,
                <lb/>
              aut ergo vnum bonum non erit, aut ex numero non orietur. </s>
              <s>Neque verò vt ex materia quæ ma­
                <lb/>
              lum ſit; quippe quòd vbi quidpiam ex materia fiat quæ imperfecta quędam res eſt; etiam neceſſe
                <lb/>
              ſit, aliquid aliud perfectum præſtò eſſe à quo producatur. </s>
              <s>Non poſſunt item multa fieri ex vno.
                <lb/>
              </s>
              <s>neque enim permixtione, quia ſic plura eſſent; neque compoſitione, quoniam ſi res fuerint, ſitum
                <lb/>
              eas habere oportebit; in mente verò vna multa & vnum concipientur, nempe plura quæ coëant
                <lb/>
              in vnum. </s>
              <s>Adhuc ea quæ fiunt ex alio, ſiue fiant ex contrariis, ſiue ex ſubiecto, neceſſe eſt ex aliquo </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>