Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
141
141
142
142
143
143
144
144
145
145
146
146
147
147
148
148
149
149
150
150
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006291">
                <pb pagenum="492" xlink:href="016/01/141.jpg"/>
              pleraque tenui cortice, vt frumentum: quæ
                <lb/>
              verò in fructibus ſunt pericarpio continen­
                <lb/>
              tur velut melonum, pomorumque, ac pyro­
                <lb/>
              rum ſemina. </s>
              <s id="s.006292">Omne etiam ſemen, plantæ
                <lb/>
              ſuæ pars calidiſſima eſt, quod generationis
                <lb/>
              cauſa factum ſit, non tamen acerrima: ne­
                <lb/>
              que enim tenuiſſimum, nec ſicciſſimum:
                <expan abbr="">nam</expan>
                <lb/>
              multorum radix, vt fœniculi? </s>
              <s id="s.006293">multarum lo­
                <lb/>
              bus & cortex, vt vniadis, quo Indi incolæ
                <lb/>
              inſulæ ſancti Thomæ, zinziberis loco vtun­
                <lb/>
              tur, acris vehementer eſt, cùm ſemen ſit in­
                <lb/>
              ſipidum. </s>
              <s id="s.006294">Multitudine enim pinguis humidi
                <lb/>
              calor obtunditur: vnde ex illo copia olei
                <lb/>
              emanat. </s>
              <s id="s.006295">In cortice verò aduritur, vt in
                <lb/>
              diſtillatione, quoniam plus terrei ineſt, at
                <lb/>
              non ſimpliciter: nam Indici phaſelli cortex,
                <lb/>
              de quo inferiùs agimus, multo abundat oleo,
                <lb/>
              nucleus non ita: quoniam ob humidi abun­
                <lb/>
              dantiam illud concoquere nequeat, nec in
                <lb/>
              olei formam cogere. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006296">
                <margin.target id="marg903"/>
              Seminis ac
                <lb/>
              fructus diſ­
                <lb/>
              crimen.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006297">Seminum igitur quædam multum oleum
                <lb/>
              continent, vt nux & lini, ac heliotropij ac
                <lb/>
              rapæ. </s>
              <s id="s.006298">Nucem enim appello, partem quæ in
                <lb/>
              toto fructu continetur, quæ ( vt dictum eſt )
                <lb/>
              quod contineatur ſemen eſt: quamvis
                <expan abbr="quo-niã">quo­
                  <lb/>
                niam</expan>
              edi ſoleat, à pleriſque fructus appelletur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006299">Fructum enim dicunt alij magnum ſe­
                <lb/>
              men, alij quicquid vltimò à plantis produ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg904"/>
                <lb/>
              citur & editur, quod verò vltimò produci­
                <lb/>
              tur, &
                <expan abbr="">non</expan>
              editur, ſemen. </s>
              <s id="s.006300">Verùm hæc ( vt di­
                <lb/>
              xi ) non eſt ſeminum & fructuum propria
                <lb/>
              differentia. </s>
              <s id="s.006301">Rapæ igitur ſemen tantùm pro­
                <lb/>
              ducit olei, vt in regionibus quibuſdam Ger­
                <lb/>
              maniæ, non ſolùm indigenarum neceſſitati
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg905"/>
                <lb/>
              ſatisfaciat, ſed mercis loco in finitimas vr­
                <lb/>
              bes conuehatur. </s>
              <s id="s.006302">In Æthiopia, copia maxima
                <lb/>
              eſt herbæ Henæ, è cuius ſemine oleum non
                <lb/>
              ſolùm abundantiſſimum, ſed & optimum
                <lb/>
              elicitur. </s>
              <s id="s.006303">Ratio docet, ea quæ plurimum con­
                <lb/>
              tinent oleum, optimum etiam continere.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006304">Nam plurimùm calore bene temperato, &
                <lb/>
              humido etiam abundanti indiget à quibus
                <lb/>
              etiam optimum, non ſolùm copioſum gi­
                <lb/>
              gnitur. </s>
              <s id="s.006305">In quibuſdam autem quæ paucum
                <lb/>
              continent, optimum eſſe poteſt, nihil pro­
                <lb/>
              hibet tamen eſſe deterrimum. </s>
              <s id="s.006306">Optimum igi­
                <lb/>
              tur, & cum abundantia & paucitate eſſe po­
                <lb/>
              teſt, prauum autem cum ſola fermè pauci­
                <lb/>
              tate: nam
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt dixi ) in omnibus monſtra
                <lb/>
              quædam contingunt, quæ à natura fiunt. </s>
              <s id="s.006307">Ni­
                <lb/>
              hil enim probet aliquid eſſe quod oleo
                <expan abbr="abũ-det">abun­
                  <lb/>
                det</expan>
              plurimo, atque eodem prauo vel fœtido
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg906"/>
                <lb/>
              vel inutili, quia non abſoluto. </s>
              <s id="s.006308">Abſoluitur
                <lb/>
              autem quicquid plenè concoquitur. </s>
              <s id="s.006309">Sed ad
                <lb/>
              rem redeo. </s>
              <s id="s.006310">Elicitur oleum vi torcularis: &
                <lb/>
              quamvis multiplex ſit hæc ratio, ſufficiat
                <lb/>
              tamen eam tribus exemplis declaraſſe. </s>
              <s id="s.006311">Pri­
                <lb/>
              mum erit myriſticæ nucis, quæ in parua di­
                <lb/>
              uiditur fruſta, diuiſa vino Crettico per tri­
                <lb/>
              duum infunduntur, ſiccantur biduo in vm­
                <lb/>
              bra, & in ſartagine caleſcunt, aquaque ro­
                <lb/>
              ſacea conſperguntur & exprimuntur. </s>
              <s id="s.006312">Quòd
                <lb/>
              ſi copioſius oleum, ſed minus efficax atque
                <lb/>
              iucundum, extrahere velis, diuiſam contun­
                <lb/>
              des, inſperſamque vino Cretico infundes, in­
                <lb/>
              fuſam Soli exponito, donec contrahat cru­
                <lb/>
              ſtam, iterum miſcebis non amplius infun­
                <lb/>
              dens, ſed aſpergens Creticum, ac denuò ſic­
                <lb/>
              cabis, idque toties repetes, donec quaſi pu­
                <lb/>
              treſcat, tunc enim copioſum reddit oleum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006313">Atque hic modus etiam ſemini Apollinaris
                <lb/>
              herbæ, tum papaueri ſatisfaciet: ſed vini lo­
                <lb/>
              co aquam adhibeto, & permittito, donec
                <lb/>
              putreſcat, tunc verò ſub torculari ponatur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006314">Licet autem putredinem expectare in his
                <lb/>
              quæ non bibuntur. </s>
              <s id="s.006315">Hocque ſecundum eſt
                <lb/>
              exemplum, quòd ſemen Apollinaris longè
                <lb/>
              ſit humidius myriſtica nuce, velut amygdala
                <lb/>
              pinguior eſt eo ſemine. </s>
              <s id="s.006316">Inde tertium exem­
                <lb/>
              plum in amygdalis, quæ duplici purgatæ
                <lb/>
              cortice torrentur paululùm, inde quinta
                <lb/>
              aquæ parte perfunduntur, qui modus eſt
                <lb/>
              communis ſeminibus etiam, tum vini pro
                <lb/>
              nuce myriſtica, inde maſſa ab igne caleſcat,
                <lb/>
              & exprimatur ſtatim: nam quia bibitur,
                <lb/>
              ranceſcit dum moram patitur. </s>
              <s id="s.006317">Manifeſtum
                <lb/>
              eſt autem, quòd calore & aqua hi modi in­
                <lb/>
              digent: nam oleum niſi liqueſcat, non fluit,
                <lb/>
              nam congelatum fluere non poteſt: quod
                <lb/>
              verò liqueſcit, calore indiget, calor autem
                <lb/>
              conſumit oleum, ob id aquam adiicere ne­
                <lb/>
              ceſſe eſt, aliter oleum, & paucum, & toſtum
                <lb/>
              effluet. </s>
              <s id="s.006318">Hoc verò magis neceſſarium in ſic­
                <lb/>
              cioribus corporibus, vt nuce myriſtica: ad­
                <lb/>
              ditur ibi vinum, quod odorem exacuat po­
                <lb/>
              tius, quàm obtundat: aliorum verò grauis
                <lb/>
              eſt odor. </s>
              <s id="s.006319">Sed & vinum magis ad intima pe­
                <lb/>
              netrat, & diſſoluit, quod ignis calori com­
                <lb/>
              mune eſt: verùm ignis etiam trahit ex in­
                <lb/>
              timis partibus ad exteriores. </s>
              <s id="s.006320">Non igitur ex
                <lb/>
              aqua, aut vino oleum fit, ſed eius ſunt propu­
                <lb/>
              gnacula. </s>
              <s id="s.006321">Vtrum verò pars aquæ, an vini, in
                <lb/>
              oleum tranſire poſſit, dignum dubitatione
                <lb/>
              eſt: nam oleum aqueo & aëreo humido con­
                <lb/>
              ſtat: vbi efficax ſit humidum aëreum, facilè
                <lb/>
              aqua: faciliùs autem etiam vinum tranſit in
                <lb/>
              oleum, nam & vinum ardet. </s>
              <s id="s.006322">Sunt verò quæ
                <lb/>
              adeò oleoſa ſunt, vt tuſa & calore naturali
                <lb/>
              temperato fota, in oleum abſque expreſſio­
                <lb/>
              ne tranſeant, quia præpinguia ſunt, & oleo
                <lb/>
              copioſo, ac non multum excrementi terrei
                <lb/>
              habente abundant. </s>
              <s id="s.006323">Velut ſambuci flores.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006324">Oleum quoque quod ſine igne ex amydalis
                <lb/>
              extrahitur, multò ſuauius eſt, & pectori
                <lb/>
              vtilius. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006325">
                <margin.target id="marg904"/>
              Seminis rap &
                <lb/>
              oleum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006326">
                <margin.target id="marg905"/>
              Hena herba.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006327">
                <margin.target id="marg906"/>
              Nucis myri­
                <lb/>
              ſtica oleum
                <lb/>
              quomodo
                <lb/>
              fiat.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006328">Sed eſt alius humor mucoſus, in omnibus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg907"/>
                <lb/>
              radicibus fermè atque ſeminibus: quæ verò
                <lb/>
              inter hæc magis celebrantur, ſunt lini, al­
                <lb/>
              theæ, pſilij, marrubij, cotoneorum, pyro­
                <lb/>
              rum, pomorum, fœnugræcique ſemina: in­
                <lb/>
              ter radices verò quæcunque magis mucoſæ,
                <lb/>
              vt altheæ atque ariſtolochiæ: ab his omni­
                <lb/>
              bus hanc partem, tanquam illis naturaliter
                <lb/>
              inſitam detrahere licet. </s>
              <s id="s.006329">Mundata hæc repo­
                <lb/>
              nuntur in vaſe, & quadruplum ponderis
                <lb/>
              aquæ calidæ iniicitur, manentque per no­
                <lb/>
              ctem: inde reiecta aquâ radices, aut ſemi­
                <lb/>
              na ſacculo ex canabe linóve rarò excipiun­
                <lb/>
              tur, ligatoque ore ſuperiore & vaſe ſuppo­
                <lb/>
              ſito, modò concutiendo cum baculo, modò
                <lb/>
              exprimendo manu, ſuccus mucoſus colligi­
                <lb/>
              tur: vt collectum fuerit quicquid ex eo tum
                <lb/>
              effluxit, faciliùs arctiùs conſtringitur, atque
                <lb/>
              eadem ratione exprimitur ſenſim, ac denuò
                <lb/>
              arctiùs religatur, donec ipſum ſemen ſolum
                <lb/>
              relinquatur. </s>
              <s id="s.006330">Præſtat igitur conſiderare, quæ­
                <lb/>
              nam ſit hæc materia, quæ ſic effluit. </s>
              <s id="s.006331">Atque
                <lb/>
              illud à viribus ac ſubſtantia, tum modo ex­
                <lb/>
              trahendi, coniectari licet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006332">
                <margin.target id="marg907"/>
              Mucoſi hu­
                <lb/>
              moris ratio
                <lb/>
              & modus
                <lb/>
              detrahendi.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006333">Cùm enim emolliat & glutinoſa ſit, cali</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>