1pleraque tenui cortice, vt frumentum: quæ
verò in fructibus ſunt pericarpio continen
tur velut melonum, pomorumque, ac pyro
rum ſemina. Omne etiam ſemen, plantæ
ſuæ pars calidiſſima eſt, quod generationis
cauſa factum ſit, non tamen acerrima: ne
que enim tenuiſſimum, nec ſicciſſimum: nam
multorum radix, vt fœniculi? multarum lo
bus & cortex, vt vniadis, quo Indi incolæ
inſulæ ſancti Thomæ, zinziberis loco vtun
tur, acris vehementer eſt, cùm ſemen ſit in
ſipidum. Multitudine enim pinguis humidi
calor obtunditur: vnde ex illo copia olei
emanat. In cortice verò aduritur, vt in
diſtillatione, quoniam plus terrei ineſt, at
non ſimpliciter: nam Indici phaſelli cortex,
de quo inferiùs agimus, multo abundat oleo,
nucleus non ita: quoniam ob humidi abun
dantiam illud concoquere nequeat, nec in
olei formam cogere.
verò in fructibus ſunt pericarpio continen
tur velut melonum, pomorumque, ac pyro
rum ſemina. Omne etiam ſemen, plantæ
ſuæ pars calidiſſima eſt, quod generationis
cauſa factum ſit, non tamen acerrima: ne
que enim tenuiſſimum, nec ſicciſſimum: nam
multorum radix, vt fœniculi? multarum lo
bus & cortex, vt vniadis, quo Indi incolæ
inſulæ ſancti Thomæ, zinziberis loco vtun
tur, acris vehementer eſt, cùm ſemen ſit in
ſipidum. Multitudine enim pinguis humidi
calor obtunditur: vnde ex illo copia olei
emanat. In cortice verò aduritur, vt in
diſtillatione, quoniam plus terrei ineſt, at
non ſimpliciter: nam Indici phaſelli cortex,
de quo inferiùs agimus, multo abundat oleo,
nucleus non ita: quoniam ob humidi abun
dantiam illud concoquere nequeat, nec in
olei formam cogere.
Seminis ac
fructus diſ
crimen.
fructus diſ
crimen.
Seminum igitur quædam multum oleum
continent, vt nux & lini, ac heliotropij ac
rapæ. Nucem enim appello, partem quæ in
toto fructu continetur, quæ ( vt dictum eſt )
quod contineatur ſemen eſt: quamvis quo
niam edi ſoleat, à pleriſque fructus appelletur.
continent, vt nux & lini, ac heliotropij ac
rapæ. Nucem enim appello, partem quæ in
toto fructu continetur, quæ ( vt dictum eſt )
quod contineatur ſemen eſt: quamvis quo
niam edi ſoleat, à pleriſque fructus appelletur.
Fructum enim dicunt alij magnum ſe
men, alij quicquid vltimò à plantis produ
citur & editur, quod verò vltimò produci
tur, & non editur, ſemen. Verùm hæc ( vt di
xi ) non eſt ſeminum & fructuum propria
differentia. Rapæ igitur ſemen tantùm pro
ducit olei, vt in regionibus quibuſdam Ger
maniæ, non ſolùm indigenarum neceſſitati
ſatisfaciat, ſed mercis loco in finitimas vr
bes conuehatur. In Æthiopia, copia maxima
eſt herbæ Henæ, è cuius ſemine oleum non
ſolùm abundantiſſimum, ſed & optimum
elicitur. Ratio docet, ea quæ plurimum con
tinent oleum, optimum etiam continere.
Nam plurimùm calore bene temperato, &
humido etiam abundanti indiget à quibus
etiam optimum, non ſolùm copioſum gi
gnitur. In quibuſdam autem quæ paucum
continent, optimum eſſe poteſt, nihil pro
hibet tamen eſſe deterrimum. Optimum igi
tur, & cum abundantia & paucitate eſſe po
teſt, prauum autem cum ſola fermè pauci
tate: nam ( vt dixi ) in omnibus monſtra
quædam contingunt, quæ à natura fiunt. Ni
hil enim probet aliquid eſſe quod oleo abun
det plurimo, atque eodem prauo vel fœtido
vel inutili, quia non abſoluto. Abſoluitur
autem quicquid plenè concoquitur. Sed ad
rem redeo. Elicitur oleum vi torcularis: &
quamvis multiplex ſit hæc ratio, ſufficiat
tamen eam tribus exemplis declaraſſe. Pri
mum erit myriſticæ nucis, quæ in parua di
uiditur fruſta, diuiſa vino Crettico per tri
duum infunduntur, ſiccantur biduo in vm
bra, & in ſartagine caleſcunt, aquaque ro
ſacea conſperguntur & exprimuntur. Quòd
ſi copioſius oleum, ſed minus efficax atque
iucundum, extrahere velis, diuiſam contun
des, inſperſamque vino Cretico infundes, in
fuſam Soli exponito, donec contrahat cru
ſtam, iterum miſcebis non amplius infun
dens, ſed aſpergens Creticum, ac denuò ſic
cabis, idque toties repetes, donec quaſi pu
treſcat, tunc enim copioſum reddit oleum.
Atque hic modus etiam ſemini Apollinaris
herbæ, tum papaueri ſatisfaciet: ſed vini lo
co aquam adhibeto, & permittito, donec
putreſcat, tunc verò ſub torculari ponatur.
Licet autem putredinem expectare in his
quæ non bibuntur. Hocque ſecundum eſt
exemplum, quòd ſemen Apollinaris longè
ſit humidius myriſtica nuce, velut amygdala
pinguior eſt eo ſemine. Inde tertium exem
plum in amygdalis, quæ duplici purgatæ
cortice torrentur paululùm, inde quinta
aquæ parte perfunduntur, qui modus eſt
communis ſeminibus etiam, tum vini pro
nuce myriſtica, inde maſſa ab igne caleſcat,
& exprimatur ſtatim: nam quia bibitur,
ranceſcit dum moram patitur. Manifeſtum
eſt autem, quòd calore & aqua hi modi in
digent: nam oleum niſi liqueſcat, non fluit,
nam congelatum fluere non poteſt: quod
verò liqueſcit, calore indiget, calor autem
conſumit oleum, ob id aquam adiicere ne
ceſſe eſt, aliter oleum, & paucum, & toſtum
effluet. Hoc verò magis neceſſarium in ſic
cioribus corporibus, vt nuce myriſtica: ad
ditur ibi vinum, quod odorem exacuat po
tius, quàm obtundat: aliorum verò grauis
eſt odor. Sed & vinum magis ad intima pe
netrat, & diſſoluit, quod ignis calori com
mune eſt: verùm ignis etiam trahit ex in
timis partibus ad exteriores. Non igitur ex
aqua, aut vino oleum fit, ſed eius ſunt propu
gnacula. Vtrum verò pars aquæ, an vini, in
oleum tranſire poſſit, dignum dubitatione
eſt: nam oleum aqueo & aëreo humido con
ſtat: vbi efficax ſit humidum aëreum, facilè
aqua: faciliùs autem etiam vinum tranſit in
oleum, nam & vinum ardet. Sunt verò quæ
adeò oleoſa ſunt, vt tuſa & calore naturali
temperato fota, in oleum abſque expreſſio
ne tranſeant, quia præpinguia ſunt, & oleo
copioſo, ac non multum excrementi terrei
habente abundant. Velut ſambuci flores.
Oleum quoque quod ſine igne ex amydalis
extrahitur, multò ſuauius eſt, & pectori
vtilius.
men, alij quicquid vltimò à plantis produ
citur & editur, quod verò vltimò produci
tur, & non editur, ſemen. Verùm hæc ( vt di
xi ) non eſt ſeminum & fructuum propria
differentia. Rapæ igitur ſemen tantùm pro
ducit olei, vt in regionibus quibuſdam Ger
maniæ, non ſolùm indigenarum neceſſitati
ſatisfaciat, ſed mercis loco in finitimas vr
bes conuehatur. In Æthiopia, copia maxima
eſt herbæ Henæ, è cuius ſemine oleum non
ſolùm abundantiſſimum, ſed & optimum
elicitur. Ratio docet, ea quæ plurimum con
tinent oleum, optimum etiam continere.
Nam plurimùm calore bene temperato, &
humido etiam abundanti indiget à quibus
etiam optimum, non ſolùm copioſum gi
gnitur. In quibuſdam autem quæ paucum
continent, optimum eſſe poteſt, nihil pro
hibet tamen eſſe deterrimum. Optimum igi
tur, & cum abundantia & paucitate eſſe po
teſt, prauum autem cum ſola fermè pauci
tate: nam ( vt dixi ) in omnibus monſtra
quædam contingunt, quæ à natura fiunt. Ni
hil enim probet aliquid eſſe quod oleo abun
det plurimo, atque eodem prauo vel fœtido
vel inutili, quia non abſoluto. Abſoluitur
autem quicquid plenè concoquitur. Sed ad
rem redeo. Elicitur oleum vi torcularis: &
quamvis multiplex ſit hæc ratio, ſufficiat
tamen eam tribus exemplis declaraſſe. Pri
mum erit myriſticæ nucis, quæ in parua di
uiditur fruſta, diuiſa vino Crettico per tri
duum infunduntur, ſiccantur biduo in vm
bra, & in ſartagine caleſcunt, aquaque ro
ſacea conſperguntur & exprimuntur. Quòd
ſi copioſius oleum, ſed minus efficax atque
iucundum, extrahere velis, diuiſam contun
des, inſperſamque vino Cretico infundes, in
fuſam Soli exponito, donec contrahat cru
ſtam, iterum miſcebis non amplius infun
dens, ſed aſpergens Creticum, ac denuò ſic
cabis, idque toties repetes, donec quaſi pu
treſcat, tunc enim copioſum reddit oleum.
Atque hic modus etiam ſemini Apollinaris
herbæ, tum papaueri ſatisfaciet: ſed vini lo
co aquam adhibeto, & permittito, donec
putreſcat, tunc verò ſub torculari ponatur.
Licet autem putredinem expectare in his
quæ non bibuntur. Hocque ſecundum eſt
exemplum, quòd ſemen Apollinaris longè
ſit humidius myriſtica nuce, velut amygdala
pinguior eſt eo ſemine. Inde tertium exem
plum in amygdalis, quæ duplici purgatæ
cortice torrentur paululùm, inde quinta
aquæ parte perfunduntur, qui modus eſt
communis ſeminibus etiam, tum vini pro
nuce myriſtica, inde maſſa ab igne caleſcat,
& exprimatur ſtatim: nam quia bibitur,
ranceſcit dum moram patitur. Manifeſtum
eſt autem, quòd calore & aqua hi modi in
digent: nam oleum niſi liqueſcat, non fluit,
nam congelatum fluere non poteſt: quod
verò liqueſcit, calore indiget, calor autem
conſumit oleum, ob id aquam adiicere ne
ceſſe eſt, aliter oleum, & paucum, & toſtum
effluet. Hoc verò magis neceſſarium in ſic
cioribus corporibus, vt nuce myriſtica: ad
ditur ibi vinum, quod odorem exacuat po
tius, quàm obtundat: aliorum verò grauis
eſt odor. Sed & vinum magis ad intima pe
netrat, & diſſoluit, quod ignis calori com
mune eſt: verùm ignis etiam trahit ex in
timis partibus ad exteriores. Non igitur ex
aqua, aut vino oleum fit, ſed eius ſunt propu
gnacula. Vtrum verò pars aquæ, an vini, in
oleum tranſire poſſit, dignum dubitatione
eſt: nam oleum aqueo & aëreo humido con
ſtat: vbi efficax ſit humidum aëreum, facilè
aqua: faciliùs autem etiam vinum tranſit in
oleum, nam & vinum ardet. Sunt verò quæ
adeò oleoſa ſunt, vt tuſa & calore naturali
temperato fota, in oleum abſque expreſſio
ne tranſeant, quia præpinguia ſunt, & oleo
copioſo, ac non multum excrementi terrei
habente abundant. Velut ſambuci flores.
Oleum quoque quod ſine igne ex amydalis
extrahitur, multò ſuauius eſt, & pectori
vtilius.
Seminis rap &
oleum.
oleum.
Hena herba.
Nucis myri
ſtica oleum
quomodo
fiat.
ſtica oleum
quomodo
fiat.
Sed eſt alius humor mucoſus, in omnibus
radicibus fermè atque ſeminibus: quæ verò
inter hæc magis celebrantur, ſunt lini, al
theæ, pſilij, marrubij, cotoneorum, pyro
rum, pomorum, fœnugræcique ſemina: in
ter radices verò quæcunque magis mucoſæ,
vt altheæ atque ariſtolochiæ: ab his omni
bus hanc partem, tanquam illis naturaliter
inſitam detrahere licet. Mundata hæc repo
nuntur in vaſe, & quadruplum ponderis
aquæ calidæ iniicitur, manentque per no
ctem: inde reiecta aquâ radices, aut ſemi
na ſacculo ex canabe linóve rarò excipiun
tur, ligatoque ore ſuperiore & vaſe ſuppo
ſito, modò concutiendo cum baculo, modò
exprimendo manu, ſuccus mucoſus colligi
tur: vt collectum fuerit quicquid ex eo tum
effluxit, faciliùs arctiùs conſtringitur, atque
eadem ratione exprimitur ſenſim, ac denuò
arctiùs religatur, donec ipſum ſemen ſolum
relinquatur. Præſtat igitur conſiderare, quæ
nam ſit hæc materia, quæ ſic effluit. Atque
illud à viribus ac ſubſtantia, tum modo ex
trahendi, coniectari licet.
radicibus fermè atque ſeminibus: quæ verò
inter hæc magis celebrantur, ſunt lini, al
theæ, pſilij, marrubij, cotoneorum, pyro
rum, pomorum, fœnugræcique ſemina: in
ter radices verò quæcunque magis mucoſæ,
vt altheæ atque ariſtolochiæ: ab his omni
bus hanc partem, tanquam illis naturaliter
inſitam detrahere licet. Mundata hæc repo
nuntur in vaſe, & quadruplum ponderis
aquæ calidæ iniicitur, manentque per no
ctem: inde reiecta aquâ radices, aut ſemi
na ſacculo ex canabe linóve rarò excipiun
tur, ligatoque ore ſuperiore & vaſe ſuppo
ſito, modò concutiendo cum baculo, modò
exprimendo manu, ſuccus mucoſus colligi
tur: vt collectum fuerit quicquid ex eo tum
effluxit, faciliùs arctiùs conſtringitur, atque
eadem ratione exprimitur ſenſim, ac denuò
arctiùs religatur, donec ipſum ſemen ſolum
relinquatur. Præſtat igitur conſiderare, quæ
nam ſit hæc materia, quæ ſic effluit. Atque
illud à viribus ac ſubſtantia, tum modo ex
trahendi, coniectari licet.
Mucoſi hu
moris ratio
& modus
detrahendi.
moris ratio
& modus
detrahendi.
Cùm enim emolliat & glutinoſa ſit, cali
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib