Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006333">
                <pb pagenum="493" xlink:href="016/01/142.jpg"/>
              doque humido detrahatur, conſtat partem
                <lb/>
              & ipſam eſſe pinguioris ſucci, hoc ſolùm
                <lb/>
              ob oleo diſtantem, quòd terream partem ſe­
                <lb/>
              cum contineat: at pars hæc craſſa eſt ſi ad
                <lb/>
              oleum comparetur, in quo minimum eſt ter­
                <lb/>
              ræ. </s>
              <s id="s.006334">Propterea detracta parte hac, minus
                <lb/>
              continent olei ſemina ſeu radices. </s>
              <s id="s.006335">Radices
                <lb/>
              igitur & ipſæ oleum continent. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006336">Eſt & aliud diſcrimen, quòd mucoſus
                <lb/>
              ſuccus ſit frigidior & crudior oleo, ob id
                <lb/>
              copioſior in radicibus in quibus parum
                <lb/>
              eſt olei. </s>
              <s id="s.006337">Fit igitur oleum quaſi ex mu­
                <lb/>
              coſo ſucco, ſic vt quod in ſeminibus eſt,
                <lb/>
              iampridem fuerit in radicibus. </s>
              <s id="s.006338">Vnde li­
                <lb/>
              ni ſemen, quod hoc mucoſo abundet ſuc­
                <lb/>
              co, oleum etiam ſine aqua emittit, quòd
                <lb/>
              ſuccus in loco aquæ ei ſit: atque hoc oleo
                <lb/>
              ad dolores tanquam puriore vti ſolemus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006339">Eadem ratio, ſed non adeò tamen euidens,
                <lb/>
              in amygdalis: parum enim mucoſi conti­
                <lb/>
              nent humoris, ſed aqua addita ſemper ſi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg908"/>
                <lb/>
              non melius, ſaltem copioſius oleum excipi­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.006340">Horum memoria me reuocat ad ſcri­
                <lb/>
              bendum, quibus modis pinguedines im­
                <lb/>
              buantur odoribus, v iam deſueta multis ſe­
                <lb/>
              culis quod ſtudium nobis ſemper fuit, in
                <lb/>
              vtilem vſum reuocarentur. </s>
              <s id="s.006341">Igitur pingue­
                <lb/>
              dine à membranulis omnibus purgata ad­
                <lb/>
              dantur ſanſuci tantundem cum floribus con­
                <lb/>
              tuſi, ſerpillum, myrtus, cyperus, & aſpa­
                <lb/>
              lathum citrinum octaua ponderis: parte vi­
                <lb/>
              ni albi odorati & aquæ pro pondere om­
                <lb/>
              nium: ſimul hæc coquantur, ſed non diu:
                <lb/>
              inde maneant diei ſpacio, & defæcata pin­
                <lb/>
              guedine omnia percolentur: denuò eadem
                <lb/>
              addantur, aut duo triáve ex his, aut vnum
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg909"/>
                <lb/>
              pro odoris natura, additiſque vino & aqua
                <lb/>
              vt prius, eadem ratione ferueant, reſideant,
                <lb/>
              defæcentur ac percolentur: totieſque id fiat,
                <lb/>
              donec pinguedo odorem combiberit. </s>
              <s id="s.006342">Sic
                <lb/>
              aliis etiam odoribus imbuitur, ſeruatur­
                <lb/>
              que non ſolùm calore ignis, ſed expreſſa di­
                <lb/>
              ligenter aqua, ſiccataque in vmbra: nam
                <lb/>
              ( vt dixi ) humidum ſolum aqueum putreſ­
                <lb/>
              cit: quod verò corrumpitur pingue, pu­
                <lb/>
              treſcere neceſſe eſt. </s>
              <s id="s.006343">Sunt igitur humida
                <lb/>
              quæ in miſtis continentur quatuor gene­
                <lb/>
              rum: aut penitus cruda, vocanturque aquea:
                <lb/>
              vel concocta perfectè, vocanturque pinguia:
                <lb/>
              vel mediocriter concocta, hæc autem muco­
                <lb/>
              ſa dicuntur: aut præter modum, hanc par­
                <lb/>
              tem ignem alchymiſtæ vocant, præſertim ſi
                <lb/>
              dum extrahitur hæc pars, multo igne indi­
                <lb/>
              geat, velut in metallicis, dum igne reflexo
                <lb/>
              humidum acre excipitur. </s>
              <s id="s.006344">Manifeſtum eſt
                <lb/>
              igitur, quòd neque plura, neque pauciora
                <lb/>
              poſſunt eſſe humidorum genera. </s>
              <s id="s.006345">At in qui­
                <lb/>
              buſdam miſtis non omnia eſſe nihil prohi­
                <lb/>
              bet: ſed quæcunque miſta ſunt verè, tria
                <lb/>
              prima ſaltem habent. </s>
              <s id="s.006346">Latet autem in me­
                <lb/>
              tallicis pleriſque quod medium eſt ex illis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006347">Vltimum verò quoniam terreo iungitur, ex­
                <lb/>
              trahi non facilè poteſt: vnde ignibus adhi­
                <lb/>
              bitis incertum redditur an ſpontè acre ſit,
                <lb/>
              an ob vim ignis ſolam, an vtroque modo.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006348">Vt verò à primo humidi genere magis di­
                <lb/>
              ſtant, eò putredini etiam minus ſunt obno­
                <lb/>
              xia. </s>
              <s id="s.006349">Aquea igitur & celeriter & perfectè
                <lb/>
              putreſcunt: mucoſa perfectè, ſed ſerò: pin­
                <lb/>
              guia ſerò etiam ſed non perfectè: exuſta au­
                <lb/>
              tem nec perfectè, nec imperfectè. </s>
              <s id="s.006350">E carni­
                <lb/>
              bus quicquid eſt pingue, quo ego modo vti
                <lb/>
              ſoleo extrahitur, inciſis his in fruſta, & vaſe
                <lb/>
              vitreo concluſis: hoc contectum pergamena
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg910"/>
                <lb/>
              charta feruenti aquæ per ſex ſeptemve ho­
                <lb/>
              ras immittitur, totaque caro fermè in pin­
                <lb/>
              guedinem tranſit & colliquatur. </s>
              <s id="s.006351">Tartarum
                <lb/>
              verò humido colliquatur, ſeu in marmore
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg911"/>
                <lb/>
              ſub terra ſepultum, ſeu in vitro fumum fer­
                <lb/>
              uentis aquæ excipiens. </s>
              <s id="s.006352">Aliter, vt pater meus:
                <lb/>
              ollam cum tartaro accenſam in aquam in­
                <lb/>
              funde, ſtatimque oleum ſupernatabit: quibus
                <lb/>
              modis multa igne in calcem redacta mutan­
                <lb/>
              tur in oleum. </s>
              <s id="s.006353">Vnde incertum, an tartari ſuc­
                <lb/>
              cus ille oleum ſit, an potius aqua. </s>
              <s id="s.006354">Sulphur
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg912"/>
                <lb/>
              verò ardendo tranſit in oleum: fumus enim
                <lb/>
              qui colligitur dum refrigerantur, oleum ef­
                <lb/>
              ficitur, vt expertus ſum. </s>
              <s id="s.006355">Opus eſt autem va­
                <lb/>
              ſe vnico tantùm vitreo, quod nolam vocant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006356">Et vt ſenſim vratur, induſtria eſt. </s>
              <s id="s.006357">Sed cur
                <lb/>
              exuſta metallica faciliùs oleum reddunt, &
                <lb/>
              aquam etiam retinent? </s>
              <s id="s.006358">aqua autem acerrima
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s id="s.006359">An quia terreum admiſtum, vt prohibet
                <lb/>
              pingue humidum conſumi, ita etiam aquam
                <lb/>
              non totam? </s>
              <s id="s.006360">an verò quòd non exuruntur,
                <lb/>
              ſed potius torrentur? </s>
              <s id="s.006361">nam in cineres
                <expan abbr="redirẽt">redirent</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006362">Videtur ergo aqua ſublata, maxima ex par­
                <lb/>
              te celerior exitus olei: quod autem celerius
                <lb/>
              exit, non adeò vim patitur ignis, quia non
                <lb/>
              adeò incaleſcit, ob id faciliùs oleum extra­
                <lb/>
              hitur, ac copioſiùs. </s>
              <s id="s.006363">Modus autem horum ad
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg913"/>
                <lb/>
              librum Secretorum pertinet. </s>
              <s id="s.006364">Sunt & lachry­
                <lb/>
              mæ, & ligna quæ oleum mittunt abſque co­
                <lb/>
              ctione, atque illud efficaciſſimum eſt, vt te­
                <lb/>
              rebinthi, vel lentiſci. </s>
              <s id="s.006365">Cùm enim partes te­
                <lb/>
              nuiores ſolùm educantur, quòd exit, eſt im­
                <lb/>
              becille: nam neque abſque ſubſtantia perfe­
                <lb/>
              ctæ vires eſſe poſſunt, nec modus eſt vt ſcia­
                <lb/>
              mus cum perfectè eductę fuerint. </s>
              <s id="s.006366">Quod verò
                <lb/>
              ignibus extrahitur, non puras rei à qua ex­
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.142.1.jpg" xlink:href="016/01/142/1.jpg" number="73"/>
                <lb/>
              trahitur, nec incorruptas vires retinet. </s>
              <s id="s.006367">Op­
                <lb/>
              timum igitur cuius ſubſtantia abſque co­
                <lb/>
              ctione effluit: pòſt tutiſſimum quod per in­
                <lb/>
              fuſiones fit: efficaciſſimum quod per coctio­
                <lb/>
              nes: coctionem dico ſiccam, non in aqua,
                <lb/>
              ea enim ſecundo loco habenda eſt. </s>
              <s id="s.006368">Quarto
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg914"/>
                <lb/>
              igitur ordine quod amygdalis excipitur,
                <lb/>
              quinto antiquus, vltimò qui oleo & aqua
                <lb/>
              per coctiones fit. </s>
              <s id="s.006369">Aquarum verò diſtillatio
                <lb/>
              eodem modo fit: ſed longè melius odorem
                <lb/>
              retinet, ſi hac vtaris arte: nam roſacea, fra­
                <lb/>
              grans mirum in modum euadit. </s>
              <s id="s.006370">Accipe vas
                <lb/>
                <expan abbr="figulinũ">figulinum</expan>
              A, ſuper quod linteum
                <expan abbr="lineũ">lineum</expan>
              rarum B </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>