Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
101
101
102
102
103
103
104
104
105
105
106
106
107
107
108
108
109
109
110
110
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="123"/>
                <arrow.to.target n="marg991"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg986"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg987"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg988"/>
              a Lib. de
                <lb/>
              nat. </s>
              <s>an.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg989"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg990"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg991"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Eadem methodo motum naturalem eſſe demonſtratur. </s>
              <s>Cap. </s>
              <s>XXX
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>CÆTERVM vt perſpicuum eſt motum eſſe, ita dubitatum fuit ab antiquis philoſophis
                <lb/>
              eſſe motum quempiam naturalem; quare etiam, poſtquam viſum eſt hactenus eſſe
                <expan abbr="motũ">motum</expan>
              ,
                <lb/>
              eodem exemplo diſſeramus de motu naturali,
                <expan abbr="eoq́">eoque</expan>
              . </s>
              <s>potiſsimum, quod ipſius cauſſæ præcipuè no­
                <lb/>
              bis indagandæ ſunt; ita enim poſtulat bene inſtituta methodus in qua ſemper exordiendum eſt
                <lb/>
              à notioribus nobis: huiuſmodi autem eſt motus naturalis, ſi cum cæteris conferatur. </s>
              <s>Et quan­
                <lb/>
              quam id eadem via conſtare poteſt qua monſtrauimus eſſe motum ſimpliciter: nanque & eui­
                <lb/>
              dens eſt aliqua ſuopte impulſu moueri, ſiue ad locum, ſiue etiam ad quantum, aut quale; nan­
                <lb/>
              que eò pertinaciter vergunt, quò concitantur, nec ab eo ſeſe continere poſſunt, & ex eiuſmodi
                <lb/>
              progreſſu perficiuntur, neque violentiam vllam adhibet motor ad id, vt ea propellat, quod qui­
                <lb/>
              dem naturalem motum, à non naturali ſeiungit, & id ſine aliqua probatione ſumpſit ſæpiſsimè
                <lb/>
              Ariſtoteles,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              quaſi nobis perſpicuum ſit: interturbant tamen nos antiqui philoſophi Democri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg992"/>
                <lb/>
              tus & Empedocles qui tametſi motum agnouerunt, & conceſſere quietem; nihilominus quietis,
                <lb/>
              & motus quę nos naturalia facimus, talia principia ſtatuerunt quę longiſsimè diſtarent à natura,
                <lb/>
              vnde motus hic naturalis appellatur, vt vim & caſum:
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>Ariſtoteles in illos inuehitur, &
                <lb/>
              inanem illam opinionem funditus tollit, ac monſtrat eſſe motum naturalem, licet dubium ſit de
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg993"/>
                <lb/>
              progreſſu Ariſtotelico, quantum pertinet ad huiuſmodi theorema nonnullis exiſtimantibus hoc
                <lb/>
              bis ab Ariſtotele fuiſſe tractatum, cum 1. tum etiam 3. de cœlo, atque item à priori, vt aiunt,
                <lb/>
              & ex cauſſa fuiſſe concluſum. </s>
              <s>Quanuis etiam non mediocrem ſcrupulum per ſeipſum inij­
                <lb/>
              cere debebat, quòd concluſum aliquando fuiſſet in phyſica methodo, cùm ſit racio & forma ſtra­
                <lb/>
              ti phyſici; ita vt magnam efficere poſſet admirationem in Ariſtotele, ne fortè ſuum teneret inſti­
                <lb/>
              tutum, niſi diceremus, aut ipſum obliquè concludi, vt ita dicam, quia ſcilicet diluamus rationes
                <lb/>
              contra ipſum allatas, aut per redargutionem, licet enim vtroque modo exagitare illos qui prin­
                <lb/>
              cipia ſcientiarum oppugnant, & dialecticè diſputationem inire, & ad obiecta reſpondere, modò
                <lb/>
              ex eiuſdem ſcientiæ principiis originem trahant; aut etiam ſi oſtendatur eſſe coniunctum, non
                <lb/>
              autem ſeparatum. </s>
              <s>verbigratia, quando conſidero motum naturalem, ipſum bipartitò concipere
                <lb/>
              poſſum; ſimpliciter quidem, & vt ſeparatum, veluti aſcenſum ignis qui ſanè naturalis eſt, ſed non
                <lb/>
              conſidero ipſum cum hoc attributo. </s>
              <s>poſſum etiam conſiderare motum illum ipſum, quatenus
                <lb/>
              eſt naturalis; ac priore quidem modo dubium non eſt motum à phyſico non poſſe tractari. </s>
              <s>quid
                <lb/>
              enim aſſumeret quod ipſo notius eſſet? </s>
              <s>cur etiam non periclitaretur, ne fortè ſtratum ſibi conſta­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg994"/>
                <lb/>
              ret quod ſine vlla ambiguitate ponendum eſt? </s>
              <s>tanto minus exiſtimandum eſt motum naturalem
                <lb/>
              à priori poſſe monſtrari: reſtat igitur, vt ſolum coniunctum concludi queat, & ita etiam dicimus
                <lb/>
              1. Phyſic. </s>
              <s>concluſum fuiſſe, non quidem eſſe principia ſeparatè, nec materiam, aut formam eſſe
                <lb/>
              ſeorſum, ſed totum hoc, materiam & formam eſſe principia. </s>
              <s>Sed veniamus ad ipſum
                <expan abbr="Ariſtotelẽ">Ariſtotelem</expan>
                <lb/>
              qui illo nomine vexat antiquos, quòd varia motionum principia ponant, atque diuerſas à natu­
                <lb/>
              ra cauſſas reddant motus & quietis quam nos dicimus naturalem: hi quidem aut quietis terræ
                <lb/>
              motum cœleſtem cauſſam facientes, aut infinitas radices quibus ipſa innitatur, aut reliquorum:
                <lb/>
              corporum auctorem caſum & fortunam, vel etiam animum mundi, & omnino cauſſas præter
                <lb/>
              naturam & per accidens. </s>
              <s>Ideò & particulatim & vniuersè huiuſmodi ſententiæ confuratæ ſunt
                <lb/>
              ab Ariſtotele. </s>
              <s>Quoniam verò de hiſce cauſsis aliàs agendum eſt ſigillatim, de ipſis generatim
                <lb/>
              nunc pauca quædam diſſeramus, & quantum ſufficit ad id cognoſcendum, quòd ſit motus qui­
                <lb/>
              dam editus à natura. </s>
              <s>Etenim ſi eſt cauſſa præter naturam, aut per accidens, etiam neceſſe eſt ali­
                <lb/>
              quam eſſe cauſſam per ſe & naturam, præterquam ea ſit cauſſa quæ præter naturam nuncupatur.
                <lb/>
              </s>
              <s>ita cùm caſus & fortuna ſint errores naturæ, etiam naturam præceſsiſſe oportet à qua excidat
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg995"/>
                <lb/>
              agens id quod agendo peccat: atque hoc tantò credibilius eſt, quantò etiam res omnes ad id quod
                <lb/>
              præſtabilius eſt, ab agente certo dirigi, & per ſeipſas tendere videbuntur. </s>
              <s>Nam & id quod mouet
                <lb/>
              per ſe, bonum appetit quod alij communicet, & quod per ſe mouetur bonum ſibi ipſi cupit:
                <lb/>
              hoc autem eſt natura quæ perpetuum ordinem obſeruat, niſi quippiam obſtet, vel extrinſecum
                <lb/>
              quod naturæ curſum impediat, vel materia quæ non poſsit capere tantam perfectionem, quan­
                <lb/>
              tam ipſa forma, ſiue agens tribuere poſſet: ex quo conſtituitur ab ordine: atque adeò, vt ordo
                <lb/>
              rerum ſit natura ipſa:
                <expan abbr="eaq́ue">eaque</expan>
              ſit cauſſa motuum quorundam qui naturales ab ipſa dicantur: ex
                <lb/>
              quibus concluditur eſſe motum naturalem, quia ſit cauſſa quædam illius motus quem
                <expan abbr="naturalẽ">naturalem</expan>
                <lb/>
              vocamus. </s>
              <s>ea verò cauſſa vocetur natura. </s>
              <s>Sed etiam multò ante ſic argumentatus fuerat Ariſto­
                <lb/>
              teles auctoribus. </s>
              <s>quibuſdam. </s>
              <s>Natura eſt principium & origo motus, & ſtatus eius in quo eſt per
                <lb/>
              ſe. </s>
              <s>Corpora naturalia naturam habent, Ergo habent principium motus per ſe qui cùm ſit à na­
                <lb/>
              tura; iure optimo erit naturalis:
                <expan abbr="eoq́">eoque</expan>
              . </s>
              <s>ſigno probetur id quod propoſitum eſt, quòd vtitur Ari­
                <lb/>
              ſtoteles particula quæ notat cauſſæ redditionem. </s>
              <s>Vnde ex his atque aliis huiuſmodi perſuaderi
                <lb/>
              poſsit quiſpiam ab Ariſtotele concluſum fuiſſe, motum naturalem eſſe qui eſt ſcopus methodi
                <lb/>
              naturalis: neque id ſolùm communiter, verumetiam à priori & ex cauſſa, poſtquam ordinis </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>