Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006370">
                <pb pagenum="494" xlink:href="016/01/143.jpg"/>
              extende & ſuper ipſam roſas, aut vacin ia,
                <lb/>
              floreſve alios, aut herbas ſparge, inde ha­
                <lb/>
              beas patellam C, quæ vas integat, & ſu­
                <lb/>
              per fundum D ignem pone, diſtillatur odo­
                <lb/>
              ratiſſima non ſolùm, ſed etiam efficaciſſi­
                <lb/>
              ma aqua Roſacea in Sole concluſa poni
                <lb/>
              ſolet vt fumi odore priuetur, cùm tamen
                <lb/>
              odorem roſæ retineat. </s>
              <s id="s.006371">Conficitur & re­
                <lb/>
              pentè aqua, dum calefacto, aut feruente
                <lb/>
              ſucco cyathus ſuperponitur vitreus, in quo
                <lb/>
              fumus tranſit in guttas, guttæ inde collectæ
                <lb/>
              in aquam coguntur: ſic acetum in aquam
                <lb/>
              facilè vertitur. </s>
              <s id="s.006372">Vtilis hæc ad oculorum ma­
                <lb/>
              culas, & ſuffuſiones detergendas, maximè
                <lb/>
              ſi albo aceto ruta incoquatur. </s>
              <s id="s.006373">Sunt qui in
                <lb/>
              primo modo iuxta F moſchum ponunt, alia­
                <lb/>
              que precioſiora odoramenta, retinetque
                <lb/>
              aqua odores non ſolùm proprios, ſed
                <lb/>
              etiam moſchi, & aliorum quæ appo­
                <lb/>
              nuntur.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg915"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006374">
                <margin.target id="marg908"/>
              Modus quo
                <lb/>
              pinguedines
                <lb/>
              odoribus im­
                <lb/>
              buuntur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006375">
                <margin.target id="marg909"/>
              Humida in
                <lb/>
              miſtis qua­
                <lb/>
              tuor.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006376">
                <margin.target id="marg910"/>
              Carnes quo­
                <lb/>
              modo colli­
                <lb/>
              quentur.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006377">
                <margin.target id="marg911"/>
              Tartari o­
                <lb/>
              leum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006378">
                <margin.target id="marg912"/>
              Sulphuris
                <lb/>
              oleum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006379">
                <margin.target id="marg913"/>
              Oleorum
                <lb/>
              comparatio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006380">
                <margin.target id="marg914"/>
              Aqua odo-
                <lb/>
              rata.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006381">
                <margin.target id="marg915"/>
              Cur diſtilla
                <lb/>
              tione non
                <lb/>
              omnes odores
                <lb/>
              retineantur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006382">Sed cur odor florum quorundam non
                <lb/>
              retinetur in aquis, verùm vt in iaſemino
                <lb/>
              & garyophylo flore ac lilio, aqua euadit
                <lb/>
              odoris expers? </s>
              <s id="s.006383">Dictum eſt alibi, quoniam
                <lb/>
              tam tenui ſubſtantiæ nulla pars craſſior iun­
                <lb/>
              gitur. </s>
              <s id="s.006384">Ergo in his iuuabit, ſi foliis herba­
                <lb/>
              rum quæ odore careant alternatim poſitis,
                <lb/>
              materiæ craſſiori, non tamen quæ vratur,
                <lb/>
              adiungatur odor, inde diſtilletur: atque hæc
                <lb/>
              vnica ſpes proliciendi odoris, cùm aquis in­
                <lb/>
              fuſa non remittant odorem, ſed putreſcant. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006385">Ignis autem ſi non moderatè adhibea­
                <arrow.to.target n="marg916"/>
                <lb/>
              tur, exurit ea quæ terreæ ſunt naturæ: ſi
                <lb/>
              tamen moderatè, ſolùm exacuit. </s>
              <s id="s.006386">Vnde
                <lb/>
              aqua ex auena diſtillata vtuntur Moſcho­
                <lb/>
              uitæ, quòd vino careant: nec minus ex­
                <lb/>
              calefacit, aut inebriat quàm vinum. </s>
              <s id="s.006387">Cùm
                <lb/>
              enim auena craſſioris ſit ſubſtantiæ, neceſ­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg917"/>
                <lb/>
              ſe eſt vt ex diſtillatione incaleſcat, attenue­
                <lb/>
              tur ac exacuatur, & ad naturam aquæ ar­
                <lb/>
              dentis accedat. </s>
              <s id="s.006388">Canabis folia in farinam
                <lb/>
              verſa, quòd caput feriant, potum ſuauiter
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg918"/>
                <lb/>
              inebriantem efficiunt. </s>
              <s id="s.006389">Eadem ratione de­
                <lb/>
              cocta folia eius ac ſemina, quod etiam
                <lb/>
              de viridiore nucum cortice fertur, ſi ſu­
                <lb/>
              per terram effundatur aqua illa, vermes
                <lb/>
              ad terræ ſuperficiem trahit, ſeu odore
                <lb/>
              alliciat illos, ſeu expellat. </s>
              <s id="s.006390">Vnde piſcato­
                <lb/>
              res ea vti ſolent. </s>
              <s id="s.006391">Idem ſemen gallinas,
                <lb/>
              ſi ab his edatur, fœcundas hyeme reddit:
                <lb/>
              calefacit enim & attenuat. </s>
              <s id="s.006392">Sed ad rem re­
                <lb/>
              deo. </s>
              <s id="s.006393">Apud Tartaros referunt, aquam è
                <lb/>
              lacte diſtillato inebriare: oportet igitur
                <lb/>
              lac denſius eſſe, & moram apud ignem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg919"/>
                <lb/>
              contraxiſſe. </s>
              <s id="s.006394">Itaque ex lacte forſan equo­
                <lb/>
              rum id contingit. </s>
              <s id="s.006395">Cæterùm quid amplius
                <lb/>
              dubitandum? </s>
              <s id="s.006396">omnis aqua cùm ſæpiùs di­
                <lb/>
              ſtillatur, hoc poteſt efficere: nam incaleſ­
                <lb/>
              cit, attenuatur, & vim ignis magis reci­
                <lb/>
              pit: vnde ardens ſæpiùs diſtillata eò acui­
                <lb/>
              tatis deducitur, vt bibi non poſſit. </s>
              <s id="s.006397">Li­
                <lb/>
              quet igitur ex his manifeſtè, & quòd
                <lb/>
              vinum igneam vim habet, & quòd ex
                <lb/>
              omni fermè re, tum maximè denſa, po­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg920"/>
                <lb/>
              tus repetita diſtillatione fieri poteſt, qui
                <lb/>
              plus vino excalefaciet & inebriabit. </s>
              <s id="s.006398">Potus
                <lb/>
              enim ratio eſt, vt ſuauis ſit atque potens:
                <lb/>
              ſuauitate quidem guſtum, robore olfactum
                <lb/>
              delectat, & ventriculum confirmat. </s>
              <s id="s.006399">Quæ­
                <lb/>
              cunque verò diſtillantur, & iucunda, &
                <lb/>
              odorata euadunt: iucunda quidem, inſuaui
                <lb/>
              omni ſublata parte: odorata, ob vim ignis,
                <lb/>
              & acuitatem ſubſtantiæ. </s>
              <s id="s.006400">Quæ enim tenuium
                <lb/>
              ſunt partium, magis redolent: odor enim
                <lb/>
              eſt vaporis, vapor autem in tenui ſubſtan­
                <lb/>
              tia fundatur. </s>
              <s id="s.006401">Eadem verò ratio inuenta eſt
                <lb/>
              in potibus, qui abſque diſtillatione fiunt, &
                <lb/>
              tamen inebriant, vt Medo apud Moſcho­
                <lb/>
              uitas. </s>
              <s id="s.006402">Conſtat autem melle & lupuli ſemi­
                <lb/>
              ne, ſeruaturque in picatis vaſis, quum ta­
                <lb/>
              men nullum horum fermè ad inebriandum
                <lb/>
              ſufficeret. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006403">
                <margin.target id="marg916"/>
              Aqua ex a­
                <lb/>
              uena quæ in­
                <lb/>
              ebriat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006404">
                <margin.target id="marg917"/>
              Canabis vi­
                <lb/>
              res.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006405">
                <margin.target id="marg918"/>
              Vermes vt è
                <lb/>
              terra
                <expan abbr="exeãt">exeant</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006406">Galinæ vt
                <lb/>
              hyeme oua
                <lb/>
              edant.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006407">Aqua lactis
                <lb/>
              diſtillatione
                <lb/>
              excepta ine­
                <lb/>
              briare poteſt.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006408">
                <margin.target id="marg919"/>
              Potus ratio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006409">
                <margin.target id="marg920"/>
              Medo.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006410">Modus alius nobilioris potus, radioſque,
                <lb/>
              veluti
                <expan abbr="cãdens">candens</expan>
              ferrum emittentis. </s>
              <s id="s.006411">Zethi par­
                <lb/>
              tes quatuor, mellis vnam, ſeminum myrti
                <lb/>
              mediam: ſimul excoquuntur ac deſpuman­
                <lb/>
              tur, donec ſpuma eſſe deſierit: inde additur
                <lb/>
              zethi ſex, & quadraginta horis contecta
                <lb/>
              ſeruantur. </s>
              <s id="s.006412">In vulgari Medone, pro zetho
                <lb/>
              tantundem aquæ aſſumitur, cætera vt in
                <lb/>
              nobiliore. </s>
              <s id="s.006413">Sed & ſeminum myrti loco lupu­
                <lb/>
              li ſemina aſſumuntur: quæ & ſeorſum co­
                <lb/>
              quuntur, modus donec amaritas non inſua­
                <lb/>
              uis ſentiatur. </s>
              <s id="s.006414">Hic ſæpiùs repetitis iudicibus,
                <lb/>
              ſenſibus, ratione magiſtra, odor, vires, ac ſua­
                <lb/>
              uitas comparantur. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006415">Lupuli ſemen cum hordeo vel ſiligine
                <lb/>
              aut tritico, zethum aut zythum facit, quod
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg921"/>
                <lb/>
              vocatur apud Germanos birra. </s>
              <s id="s.006416">Modus hic
                <lb/>
              eſt, vt Nicolaus Poll. </s>
              <s id="s.006417">Cæſaris medicus ſcri­
                <lb/>
              ptum reliquit: Hordeum infundito in aquam
                <lb/>
              donec diſrumpatur, inde ſiccatur, teritur
                <lb/>
              tenuiter, imò molæ ſubiicitur. </s>
              <s id="s.006418">Alij, triduo
                <lb/>
              tantùm in cumulis madefaciunt: & vt ger­
                <lb/>
              minare cœperit, ſparſum alio triduo ſiccant:
                <lb/>
              poſtea linteis ſubſtratis, in clibano torrent.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006419">Incredibile dictu: referunt hoc torrendi mo­
                <lb/>
              do ſuauitatem ac dulcedinem melleam adi­
                <lb/>
              piſci. </s>
              <s id="s.006420">Huius partes duas, aquæ ſeptem ſumi­
                <lb/>
              to, coquuntur ſimul donec aqua tertia par­
                <lb/>
              te decedat: deinde ſumunt dimidium illius
                <lb/>
              aquæ, cui quadrageſimam partem ſeminis
                <lb/>
              lupulorum addunt, hordeique tantundem
                <lb/>
              quantum prius, coquuntur omnia horis cir­
                <lb/>
              citer tribus aut quatuor: inde reliquam me­
                <lb/>
              dietatem aquæ excolatam priori miſcent, ac
                <lb/>
              denuò coquunt donec ad dimidium rediga­
                <lb/>
              tur: vltimò proiectam in ligneum vas, ad­
                <lb/>
              dito modico fermento, diſtribuunt. </s>
              <s id="s.006421">Vt verò
                <lb/>
              neceſſariò, qui Boream inhabitant, zethum
                <lb/>
              ex hordeo, & ſiligine & tritico faciunt: ita
                <lb/>
              qui Auſtrum, cùm vino vti non liceat, legis
                <lb/>
              ſuperſtitione, conficiunt zethum ex oryza,
                <lb/>
              atque hi omnes potus inebriant: ſed mitior
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg922"/>
                <lb/>
              eſt qui fit ex oryza, non quòd oryza ſit hor­
                <lb/>
              deo frigidior, ſed quia lupulis caret zethi id
                <lb/>
              genus: nam hi haud mediocriter calidi ſunt
                <lb/>
              atque ſicci igitur nulli voluptas potus ne­
                <lb/>
              gata eſt: nam oryza nullibi non naſcitur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006422">Multò verò iucundius hoc vinum ex oryza,
                <lb/>
              atque ſalubrius alio zetho. </s>
              <s id="s.006423">Efficaciſſimum
                <lb/>
              in quo ſeminum copia myrti, aut lupulo­
                <lb/>
              rum. </s>
              <s id="s.006424">Ideo Daci ac Sarmatæ plus iniiciunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006425">Omnibus igitur mortalibus vinum atque
                <lb/>
              incundum conceſſum eſt imò duplex: nam
                <lb/>
              & mel vbique fit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006426">
                <margin.target id="marg921"/>
              Zethi confi­
                <lb/>
              ciendi ratio.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006427">
                <margin.target id="marg922"/>
              Zethum ex
                <lb/>
              oryza.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006428">Salubrius autem omni zetho eſſet anti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg923"/>
                <lb/>
              quum oxymel, quanquam paulò carius. </s>
              <s id="s.006429">
                <expan abbr="Cõ-ſtabat">Con­
                  <lb/>
                ſtabat</expan>
              ex mellis triginta, aceti
                <expan abbr="vigintiquinq;">vigintiquinque</expan>
                <lb/>
              aquæ nouemdecim, ſalis tribus thymbram </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>