Cardano, Girolamo
,
De subtilitate
,
1663
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Figures
Thumbnails
page
|<
<
of 403
>
>|
<
archimedes
>
<
text
>
<
body
>
<
chap
>
<
pb
pagenum
="
496
"
xlink:href
="
016/01/145.jpg
"/>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006489
">
<
margin.target
id
="
marg930
"/>
Palmæ de
<
lb
/>
cem vſus.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006490
">
<
margin.target
id
="
marg931
"/>
Palmæ for
<
lb
/>
ma.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006491
">
<
margin.target
id
="
marg932
"/>
Arborum
<
lb
/>
quæ tranſ-
<
lb
/>
feruntur
<
lb
/>
differentiæ
<
lb
/>
quatuor.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006492
">Melius igitur eſt cum Platone, ſenſum
<
lb
/>
quendam ineſſe plantis exiſtimare.
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg933
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006493
">
<
margin.target
id
="
marg933
"/>
Palmites
<
lb
/>
qui eduntur,
<
lb
/>
ſeu Chiphil
<
lb
/>
tum.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006494
">Palmites eundem guſtum referunt: ea
<
lb
/>
demque ſubſtantia carnea, candida, ſolida,
<
lb
/>
ſed illorum pars ima, quæ radici iungitur,
<
lb
/>
manditur ſolùm: ſurculi, qui palmæ folia
<
lb
/>
referunt, candidi & ipſi, ſed lignoſi, non
<
lb
/>
apti cibo. </
s
>
<
s
id
="
s.006495
">Sapor idem qui palmæ ſummo
<
lb
/>
caudici, ideoque cum ſale, pipere oleo edi
<
lb
/>
ſolet. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006496
">Differunt tamen plurimùm à palma Pal
<
lb
/>
mites: quemadmodum enim Palma procera
<
lb
/>
eſt arbor, & dactylos ferens, ſic illi race
<
lb
/>
mos: inſtar vuarum, edunt: cætera palmæ
<
lb
/>
ſimilia. </
s
>
<
s
id
="
s.006497
">Verùm, hoc vno illa præſtantior,
<
lb
/>
quòd Venerem mirum in modum, ac vehe
<
lb
/>
mentiùs omnibus aliis philtris, excitat. </
s
>
<
s
id
="
s.006498
">Nam
<
lb
/>
plurimùm excrementi in concoctione ter
<
lb
/>
tia, plurimumque flatus gignit, & mul
<
lb
/>
tùm ſtimulat, & diu manet in ventri
<
lb
/>
culo.
<
arrow.to.target
n
="
marg934
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006499
">
<
margin.target
id
="
marg934
"/>
Bdelium.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006500
">Sicilia hoc ſuffrutice abundat, è quo etiam
<
lb
/>
Bdelium excipitur, ſed ſubnigrum & mi
<
lb
/>
nus efficax: vim tamen habet iucundi odo
<
lb
/>
ris. </
s
>
<
s
id
="
s.006501
">Optimum adeò olim in precio erat, vt
<
lb
/>
Moſes plantam hanc in Geneſi inter præci
<
lb
/>
puas, auro illam iungens, collocarit: ſeu
<
lb
/>
lachrymæ excellentia ſolùm, ſed etiam vſu
<
lb
/>
plantæ. </
s
>
<
s
id
="
s.006502
">Viſum eſt profectò illi, vt planta
<
lb
/>
hæc tam egregia, & è cuius fructu thy
<
lb
/>
miama elegans effunderetur, iuxta hortum
<
lb
/>
deliciarum collocaretur. </
s
>
<
s
id
="
s.006503
">Sed videtur, Mo
<
lb
/>
ſes aliud genus plantæ intellexiſſe, atque
<
lb
/>
regionem Bactrianam: ſiquidem ibi Bde
<
lb
/>
lium ex arbore, non è frutice naſcitur. </
s
>
<
s
id
="
s.006504
">Hæc
<
lb
/>
oleæ magnitudine, nigraque folio, roboris
<
lb
/>
eſt, ac fructu caprifici: ex hoc inquam po
<
lb
/>
tius quàm ex palmite naſcitur Bdelium.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.006505
">Nam quod à Moſe laudatur, ſingularis fra
<
lb
/>
grantiæ erat: noſtrum hoc malè olet, ne
<
lb
/>
dum vt inter thymiamata poſſit numerari.
<
arrow.to.target
n
="
marg935
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006506
">
<
margin.target
id
="
marg935
"/>
Aloës hepati
<
lb
/>
ca cur pin
<
lb
/>
guibus fo
<
lb
/>
liis.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006507
">Cæterùm, vt palmites aridis ſurculis ſunt,
<
lb
/>
ita nonnullæ aliæ herbæ pinguibus admo
<
lb
/>
dum foliis, vt aloës & ſemperuiuum, &
<
lb
/>
arbor Indica folio admodum grandi, non
<
lb
/>
tamen adeò pingui vt aloës, ſed ſpinoſa in
<
lb
/>
dorſo, quod mirum eſt, paruis tamen ſpinis.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.006508
">Ergo vt pingues humoris multum conti
<
lb
/>
nent ſic aculeata olera, vt ſunt carduorum
<
lb
/>
genera omnia, vrinam prouocant, quòd
<
lb
/>
igneum humidum in eis neceſſariò abun
<
lb
/>
det. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006509
">Sed cur aloës cùm amariſſima ſit, folia ha
<
lb
/>
beat pinguiſſima? </
s
>
<
s
id
="
s.006510
">nam ſemperuiuo ſimilli
<
lb
/>
ma, ſed nigricanti, & cubiti magnitudine, vt
<
lb
/>
ſæpe vidi. </
s
>
<
s
id
="
s.006511
">Cauſa eſt, quòd cúm & ipſa
<
lb
/>
aculeata ſit in extremitate foliorum, neceſ
<
lb
/>
ſe eſt, vt in tam copioſo humido calor abun
<
lb
/>
det ac ſiccitas, quæ ſpinas efficere poſſit:
<
lb
/>
quamobrem cùm parum prodeant compa
<
lb
/>
ratione magnitudinis foliorum, exuſtum
<
lb
/>
oportet eſſe humidum quod intus eſt, ſuc
<
lb
/>
cumque reddi amariſſimum.
<
arrow.to.target
n
="
marg936
"/>
</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006512
">
<
margin.target
id
="
marg936
"/>
Ligni ſancti
<
lb
/>
deſcriptio.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006513
">Sed ad arbores reuertor, raras maximè, è
<
lb
/>
quibus eſt lignum ſanctum vocatum, quod
<
lb
/>
ex Indiæ occidentalis inſulis aduehitur, vn
<
lb
/>
de morbus etiam irrepſit. </
s
>
<
s
id
="
s.006514
">Et quamvis de
<
lb
/>
morbi illius natura libros octo ediderimus,
<
lb
/>
formam tamen hic arboris deſcribere pro
<
lb
/>
poſui. </
s
>
<
s
id
="
s.006515
">Naſcitur in Hiſpania, circumque ia
<
lb
/>
centibus inſulis noui orbis, iuglandæ pau
<
lb
/>
lò minor, cortice maculoſo alternantibus
<
lb
/>
viridi, ac cinereo, folio arbuti minore, ac
<
lb
/>
viridiore. </
s
>
<
s
id
="
s.006516
">Flos candidus, croceus fructus,
<
lb
/>
forma cuius ac magnitudo duobus iunctis
<
lb
/>
lupinis ſimilis eſt: arbor adeò frequens, vt
<
lb
/>
luci paſſim, vt apud nos quercea nemora
<
lb
/>
videantur. </
s
>
<
s
id
="
s.006517
">Extrahimus ex hoc non ſolùm,
<
lb
/>
ſed etiam quocunque alio ligno lachrymam,
<
lb
/>
quæ pretioſior eſt ipſo ligno, hoc modo
<
emph
type
="
italics
"/>
:
<
emph.end
type
="
italics
"/>
<
lb
/>
Secatur lignum in fruſta digiti craſſitudine,
<
lb
/>
exponunturque igni, inde colligitur quic
<
lb
/>
quid ineſt lachrymæ in ligno. </
s
>
<
s
id
="
s.006518
">Eſt autem
<
arrow.to.target
n
="
marg937
"/>
<
lb
/>
lachrymæ genus duplex, liquidum atque ſic
<
lb
/>
cum: & rurſus crudum, vt ceraſi ac pruni:
<
lb
/>
& pingue, vt tædarum omnium: ardet enim
<
lb
/>
Cur autem hæ ardeant, illæ non, dictum eſt
<
lb
/>
priùs. </
s
>
<
s
id
="
s.006519
">Sed cur hæ liqueſcant, aliæ rema
<
lb
/>
neant ſiccæ, nondum dictum. </
s
>
<
s
id
="
s.006520
">Liqueſcunt
<
lb
/>
quæ parum continent terrei: nam lateres,
<
lb
/>
quia plurimum habent terræ, non liqueſ
<
lb
/>
cunt. </
s
>
<
s
id
="
s.006521
">Igitur concocta magis tædarum la
<
lb
/>
chryma, & maturando aptior: non ta
<
lb
/>
men calidior, nam Euphorbij calidiſſi
<
lb
/>
ma, quamvis è lactis genere, non tædarum
<
lb
/>
lachryma. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006522
">
<
margin.target
id
="
marg937
"/>
Modus la
<
lb
/>
chrymam e
<
lb
/>
quocunque
<
lb
/>
ligno extra
<
lb
/>
hendi.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
id
="
s.006523
">Lachryma
<
lb
/>
ram arbo
<
lb
/>
rearum ge
<
lb
/>
nera.</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006524
">Eſt autem Euphorbium ſpinoſæ plantæ
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg938
"/>
<
lb
/>
lac, ſed non exquiſitè candidum, tempore
<
lb
/>
tamen quia ſiccatur, vt lentiſci lachryma,
<
lb
/>
& dentes flaueſcit: quòd etiam ſignum ve
<
lb
/>
tuſtatis. </
s
>
<
s
id
="
s.006525
">Simile quiddam habet cum barbara
<
lb
/>
radice dum colligitur, acris enim ſuccus,
<
lb
/>
tum quia lac, vt dictum eſt, omne planta
<
lb
/>
rum, aut ex putredine, aut ex frigiditate, vel
<
lb
/>
ſiccitate. </
s
>
<
s
id
="
s.006526
">Verùm cùm non exquiſitè ſit can
<
lb
/>
didus hic ſuccus, ſed ſubcroceus, non à fri
<
lb
/>
giditate ſit. </
s
>
<
s
id
="
s.006527
">Declarabimus autem inferiùs
<
lb
/>
omnem plantam aculeatam eſſe immodicè
<
lb
/>
ſiccam: ſicciſſimum igitur Euphorbium. </
s
>
<
s
id
="
s.006528
">Eſt
<
lb
/>
verò calidiſſimum, atque ob id ſuper impoſi
<
lb
/>
tum nudis oſſibus vna die, ea deſquamare
<
lb
/>
ſolet, tanta eſt ill ius vis. </
s
>
<
s
id
="
s.006529
">Eadem ratione &
<
lb
/>
lac tithymalorum dentes frangit. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006530
">
<
margin.target
id
="
marg938
"/>
Euphorbium</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006531
">Sed dices: Cùm quatuor ſint tantùm
<
lb
/>
humida in miſtis, lachryma ad quódnam
<
lb
/>
genus reducetur? </
s
>
<
s
id
="
s.006532
">Eſt autem lachryma in
<
lb
/>
arboribus, quòd mucoſus ſuccus in herbis:
<
lb
/>
nam hic in plantis vix eſt, rara quoque
<
lb
/>
in herbis lachryma. </
s
>
<
s
id
="
s.006533
">Mucoſus ſuccus im
<
lb
/>
perfectus eſt ad olei pinguedinem compa
<
lb
/>
ratus: lachryma verò pingue humidum
<
lb
/>
aqueo miſtum ac terreo. </
s
>
<
s
id
="
s.006534
">In omni igitur
<
lb
/>
lachryma oleum, ideoque facilè extrahi
<
lb
/>
tur. </
s
>
<
s
id
="
s.006535
">Siccæ autem lachrymæ, qualis ſtyrax
<
lb
/>
& pix Græca, naualiſque. </
s
>
<
s
id
="
s.006536
">Excipiuntur hæ
<
lb
/>
ex fruſtis pini in fornacem coniectis, dum
<
lb
/>
diutiùs ardent: diftillat enim pix, quam
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg939
"/>
<
lb
/>
vocant naualem, nigra lucidaque, con
<
lb
/>
ſumit oleum, & ab illo eluitur? </
s
>
<
s
id
="
s.006537
">lachry
<
lb
/>
mæ enim ab oleo, oleum à furfure de
<
lb
/>
tergitur. </
s
>
<
s
id
="
s.006538
">Picata igitur vaſa oleum ſi im
<
lb
/>
ponatur abſumunt, ob ſiccitatem cum
<
lb
/>
tenuitate iunctam. </
s
>
<
s
id
="
s.006539
">Quia verò omne gum
<
lb
/>
mi pingue eſt, atque ex aquea ſubſtan
<
lb
/>
tia, perſpicuum eſt etiam omne, & vbi
<
lb
/>
abundat. </
s
>
</
p
>
<
p
type
="
margin
">
<
s
id
="
s.006540
">
<
margin.target
id
="
marg939
"/>
Pix cur o
<
lb
/>
leum abſu
<
lb
/>
mal</
s
>
</
p
>
<
p
type
="
main
">
<
s
id
="
s.006541
">Vndæ larigneæ tabulæ tenues, ſi ex his ta
<
lb
/>
<
arrow.to.target
n
="
marg940
"/>
<
lb
/>
bernacula
<
expan
abbr
="
fiãt
">fiant</
expan
>
, impoſitis luminibus exteriùs </
s
>
</
p
>
</
chap
>
</
body
>
</
text
>
</
archimedes
>