Palmæ de
cem vſus.
cem vſus.
Palmæ for
ma.
ma.
Arborum
quæ tranſ-
feruntur
differentiæ
quatuor.
quæ tranſ-
feruntur
differentiæ
quatuor.
Melius igitur eſt cum Platone, ſenſum
quendam ineſſe plantis exiſtimare.
quendam ineſſe plantis exiſtimare.
Palmites
qui eduntur,
ſeu Chiphil
tum.
qui eduntur,
ſeu Chiphil
tum.
Palmites eundem guſtum referunt: ea
demque ſubſtantia carnea, candida, ſolida,
ſed illorum pars ima, quæ radici iungitur,
manditur ſolùm: ſurculi, qui palmæ folia
referunt, candidi & ipſi, ſed lignoſi, non
apti cibo. Sapor idem qui palmæ ſummo
caudici, ideoque cum ſale, pipere oleo edi
ſolet.
demque ſubſtantia carnea, candida, ſolida,
ſed illorum pars ima, quæ radici iungitur,
manditur ſolùm: ſurculi, qui palmæ folia
referunt, candidi & ipſi, ſed lignoſi, non
apti cibo. Sapor idem qui palmæ ſummo
caudici, ideoque cum ſale, pipere oleo edi
ſolet.
Differunt tamen plurimùm à palma Pal
mites: quemadmodum enim Palma procera
eſt arbor, & dactylos ferens, ſic illi race
mos: inſtar vuarum, edunt: cætera palmæ
ſimilia. Verùm, hoc vno illa præſtantior,
quòd Venerem mirum in modum, ac vehe
mentiùs omnibus aliis philtris, excitat. Nam
plurimùm excrementi in concoctione ter
tia, plurimumque flatus gignit, & mul
tùm ſtimulat, & diu manet in ventri
culo.
mites: quemadmodum enim Palma procera
eſt arbor, & dactylos ferens, ſic illi race
mos: inſtar vuarum, edunt: cætera palmæ
ſimilia. Verùm, hoc vno illa præſtantior,
quòd Venerem mirum in modum, ac vehe
mentiùs omnibus aliis philtris, excitat. Nam
plurimùm excrementi in concoctione ter
tia, plurimumque flatus gignit, & mul
tùm ſtimulat, & diu manet in ventri
culo.
Bdelium.
Sicilia hoc ſuffrutice abundat, è quo etiam
Bdelium excipitur, ſed ſubnigrum & mi
nus efficax: vim tamen habet iucundi odo
ris. Optimum adeò olim in precio erat, vt
Moſes plantam hanc in Geneſi inter præci
puas, auro illam iungens, collocarit: ſeu
lachrymæ excellentia ſolùm, ſed etiam vſu
plantæ. Viſum eſt profectò illi, vt planta
hæc tam egregia, & è cuius fructu thy
miama elegans effunderetur, iuxta hortum
deliciarum collocaretur. Sed videtur, Mo
ſes aliud genus plantæ intellexiſſe, atque
regionem Bactrianam: ſiquidem ibi Bde
lium ex arbore, non è frutice naſcitur. Hæc
oleæ magnitudine, nigraque folio, roboris
eſt, ac fructu caprifici: ex hoc inquam po
tius quàm ex palmite naſcitur Bdelium.
Nam quod à Moſe laudatur, ſingularis fra
grantiæ erat: noſtrum hoc malè olet, ne
dum vt inter thymiamata poſſit numerari.
Bdelium excipitur, ſed ſubnigrum & mi
nus efficax: vim tamen habet iucundi odo
ris. Optimum adeò olim in precio erat, vt
Moſes plantam hanc in Geneſi inter præci
puas, auro illam iungens, collocarit: ſeu
lachrymæ excellentia ſolùm, ſed etiam vſu
plantæ. Viſum eſt profectò illi, vt planta
hæc tam egregia, & è cuius fructu thy
miama elegans effunderetur, iuxta hortum
deliciarum collocaretur. Sed videtur, Mo
ſes aliud genus plantæ intellexiſſe, atque
regionem Bactrianam: ſiquidem ibi Bde
lium ex arbore, non è frutice naſcitur. Hæc
oleæ magnitudine, nigraque folio, roboris
eſt, ac fructu caprifici: ex hoc inquam po
tius quàm ex palmite naſcitur Bdelium.
Nam quod à Moſe laudatur, ſingularis fra
grantiæ erat: noſtrum hoc malè olet, ne
dum vt inter thymiamata poſſit numerari.
Aloës hepati
ca cur pin
guibus fo
liis.
ca cur pin
guibus fo
liis.
Cæterùm, vt palmites aridis ſurculis ſunt,
ita nonnullæ aliæ herbæ pinguibus admo
dum foliis, vt aloës & ſemperuiuum, &
arbor Indica folio admodum grandi, non
tamen adeò pingui vt aloës, ſed ſpinoſa in
dorſo, quod mirum eſt, paruis tamen ſpinis.
Ergo vt pingues humoris multum conti
nent ſic aculeata olera, vt ſunt carduorum
genera omnia, vrinam prouocant, quòd
igneum humidum in eis neceſſariò abun
det.
ita nonnullæ aliæ herbæ pinguibus admo
dum foliis, vt aloës & ſemperuiuum, &
arbor Indica folio admodum grandi, non
tamen adeò pingui vt aloës, ſed ſpinoſa in
dorſo, quod mirum eſt, paruis tamen ſpinis.
Ergo vt pingues humoris multum conti
nent ſic aculeata olera, vt ſunt carduorum
genera omnia, vrinam prouocant, quòd
igneum humidum in eis neceſſariò abun
det.
Sed cur aloës cùm amariſſima ſit, folia ha
beat pinguiſſima? nam ſemperuiuo ſimilli
ma, ſed nigricanti, & cubiti magnitudine, vt
ſæpe vidi. Cauſa eſt, quòd cúm & ipſa
aculeata ſit in extremitate foliorum, neceſ
ſe eſt, vt in tam copioſo humido calor abun
det ac ſiccitas, quæ ſpinas efficere poſſit:
quamobrem cùm parum prodeant compa
ratione magnitudinis foliorum, exuſtum
oportet eſſe humidum quod intus eſt, ſuc
cumque reddi amariſſimum.
beat pinguiſſima? nam ſemperuiuo ſimilli
ma, ſed nigricanti, & cubiti magnitudine, vt
ſæpe vidi. Cauſa eſt, quòd cúm & ipſa
aculeata ſit in extremitate foliorum, neceſ
ſe eſt, vt in tam copioſo humido calor abun
det ac ſiccitas, quæ ſpinas efficere poſſit:
quamobrem cùm parum prodeant compa
ratione magnitudinis foliorum, exuſtum
oportet eſſe humidum quod intus eſt, ſuc
cumque reddi amariſſimum.
Ligni ſancti
deſcriptio.
deſcriptio.
Sed ad arbores reuertor, raras maximè, è
quibus eſt lignum ſanctum vocatum, quod
ex Indiæ occidentalis inſulis aduehitur, vn
de morbus etiam irrepſit. Et quamvis de
morbi illius natura libros octo ediderimus,
formam tamen hic arboris deſcribere pro
poſui. Naſcitur in Hiſpania, circumque ia
centibus inſulis noui orbis, iuglandæ pau
lò minor, cortice maculoſo alternantibus
viridi, ac cinereo, folio arbuti minore, ac
viridiore. Flos candidus, croceus fructus,
forma cuius ac magnitudo duobus iunctis
lupinis ſimilis eſt: arbor adeò frequens, vt
luci paſſim, vt apud nos quercea nemora
videantur. Extrahimus ex hoc non ſolùm,
ſed etiam quocunque alio ligno lachrymam,
quæ pretioſior eſt ipſo ligno, hoc modo:
Secatur lignum in fruſta digiti craſſitudine,
exponunturque igni, inde colligitur quic
quid ineſt lachrymæ in ligno. Eſt autem
lachrymæ genus duplex, liquidum atque ſic
cum: & rurſus crudum, vt ceraſi ac pruni:
& pingue, vt tædarum omnium: ardet enim
Cur autem hæ ardeant, illæ non, dictum eſt
priùs. Sed cur hæ liqueſcant, aliæ rema
neant ſiccæ, nondum dictum. Liqueſcunt
quæ parum continent terrei: nam lateres,
quia plurimum habent terræ, non liqueſ
cunt. Igitur concocta magis tædarum la
chryma, & maturando aptior: non ta
men calidior, nam Euphorbij calidiſſi
ma, quamvis è lactis genere, non tædarum
lachryma.
quibus eſt lignum ſanctum vocatum, quod
ex Indiæ occidentalis inſulis aduehitur, vn
de morbus etiam irrepſit. Et quamvis de
morbi illius natura libros octo ediderimus,
formam tamen hic arboris deſcribere pro
poſui. Naſcitur in Hiſpania, circumque ia
centibus inſulis noui orbis, iuglandæ pau
lò minor, cortice maculoſo alternantibus
viridi, ac cinereo, folio arbuti minore, ac
viridiore. Flos candidus, croceus fructus,
forma cuius ac magnitudo duobus iunctis
lupinis ſimilis eſt: arbor adeò frequens, vt
luci paſſim, vt apud nos quercea nemora
videantur. Extrahimus ex hoc non ſolùm,
ſed etiam quocunque alio ligno lachrymam,
quæ pretioſior eſt ipſo ligno, hoc modo:
Secatur lignum in fruſta digiti craſſitudine,
exponunturque igni, inde colligitur quic
quid ineſt lachrymæ in ligno. Eſt autem
lachrymæ genus duplex, liquidum atque ſic
cum: & rurſus crudum, vt ceraſi ac pruni:
& pingue, vt tædarum omnium: ardet enim
Cur autem hæ ardeant, illæ non, dictum eſt
priùs. Sed cur hæ liqueſcant, aliæ rema
neant ſiccæ, nondum dictum. Liqueſcunt
quæ parum continent terrei: nam lateres,
quia plurimum habent terræ, non liqueſ
cunt. Igitur concocta magis tædarum la
chryma, & maturando aptior: non ta
men calidior, nam Euphorbij calidiſſi
ma, quamvis è lactis genere, non tædarum
lachryma.
Modus la
chrymam e
quocunque
ligno extra
hendi.
Lachryma
ram arbo
rearum ge
nera.
chrymam e
quocunque
ligno extra
hendi.
Lachryma
ram arbo
rearum ge
nera.
Eſt autem Euphorbium ſpinoſæ plantæ
lac, ſed non exquiſitè candidum, tempore
tamen quia ſiccatur, vt lentiſci lachryma,
& dentes flaueſcit: quòd etiam ſignum ve
tuſtatis. Simile quiddam habet cum barbara
radice dum colligitur, acris enim ſuccus,
tum quia lac, vt dictum eſt, omne planta
rum, aut ex putredine, aut ex frigiditate, vel
ſiccitate. Verùm cùm non exquiſitè ſit can
didus hic ſuccus, ſed ſubcroceus, non à fri
giditate ſit. Declarabimus autem inferiùs
omnem plantam aculeatam eſſe immodicè
ſiccam: ſicciſſimum igitur Euphorbium. Eſt
verò calidiſſimum, atque ob id ſuper impoſi
tum nudis oſſibus vna die, ea deſquamare
ſolet, tanta eſt ill ius vis. Eadem ratione &
lac tithymalorum dentes frangit.
lac, ſed non exquiſitè candidum, tempore
tamen quia ſiccatur, vt lentiſci lachryma,
& dentes flaueſcit: quòd etiam ſignum ve
tuſtatis. Simile quiddam habet cum barbara
radice dum colligitur, acris enim ſuccus,
tum quia lac, vt dictum eſt, omne planta
rum, aut ex putredine, aut ex frigiditate, vel
ſiccitate. Verùm cùm non exquiſitè ſit can
didus hic ſuccus, ſed ſubcroceus, non à fri
giditate ſit. Declarabimus autem inferiùs
omnem plantam aculeatam eſſe immodicè
ſiccam: ſicciſſimum igitur Euphorbium. Eſt
verò calidiſſimum, atque ob id ſuper impoſi
tum nudis oſſibus vna die, ea deſquamare
ſolet, tanta eſt ill ius vis. Eadem ratione &
lac tithymalorum dentes frangit.
Euphorbium
Sed dices: Cùm quatuor ſint tantùm
humida in miſtis, lachryma ad quódnam
genus reducetur? Eſt autem lachryma in
arboribus, quòd mucoſus ſuccus in herbis:
nam hic in plantis vix eſt, rara quoque
in herbis lachryma. Mucoſus ſuccus im
perfectus eſt ad olei pinguedinem compa
ratus: lachryma verò pingue humidum
aqueo miſtum ac terreo. In omni igitur
lachryma oleum, ideoque facilè extrahi
tur. Siccæ autem lachrymæ, qualis ſtyrax
& pix Græca, naualiſque. Excipiuntur hæ
ex fruſtis pini in fornacem coniectis, dum
diutiùs ardent: diftillat enim pix, quam
vocant naualem, nigra lucidaque, con
ſumit oleum, & ab illo eluitur? lachry
mæ enim ab oleo, oleum à furfure de
tergitur. Picata igitur vaſa oleum ſi im
ponatur abſumunt, ob ſiccitatem cum
tenuitate iunctam. Quia verò omne gum
mi pingue eſt, atque ex aquea ſubſtan
tia, perſpicuum eſt etiam omne, & vbi
abundat.
humida in miſtis, lachryma ad quódnam
genus reducetur? Eſt autem lachryma in
arboribus, quòd mucoſus ſuccus in herbis:
nam hic in plantis vix eſt, rara quoque
in herbis lachryma. Mucoſus ſuccus im
perfectus eſt ad olei pinguedinem compa
ratus: lachryma verò pingue humidum
aqueo miſtum ac terreo. In omni igitur
lachryma oleum, ideoque facilè extrahi
tur. Siccæ autem lachrymæ, qualis ſtyrax
& pix Græca, naualiſque. Excipiuntur hæ
ex fruſtis pini in fornacem coniectis, dum
diutiùs ardent: diftillat enim pix, quam
vocant naualem, nigra lucidaque, con
ſumit oleum, & ab illo eluitur? lachry
mæ enim ab oleo, oleum à furfure de
tergitur. Picata igitur vaſa oleum ſi im
ponatur abſumunt, ob ſiccitatem cum
tenuitate iunctam. Quia verò omne gum
mi pingue eſt, atque ex aquea ſubſtan
tia, perſpicuum eſt etiam omne, & vbi
abundat.
Pix cur o
leum abſu
mal
leum abſu
mal
Vndæ larigneæ tabulæ tenues, ſi ex his ta
bernacula fiant, impoſitis luminibus exteriùs
bernacula fiant, impoſitis luminibus exteriùs
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib