Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
111
111
112
112
113
113
114
114
115
115
116
116
117
117
118
118
119
119
120
120
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006541">
                <pb pagenum="497" xlink:href="016/01/146.jpg"/>
              adeò relucent, vt tota ardere videantur. </s>
              <s id="s.006542">Eſt
                <lb/>
              enim laricis lignum rubicundum & perſpi­
                <lb/>
              cuum: propter id facilè fuit barbaris, & an­
                <lb/>
              tiquis his experimentis turbæ imponere,
                <lb/>
              nunc ſatis ſit ad ſcenas vti. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006543">
                <margin.target id="marg940"/>
              Tabernacu­
                <lb/>
              lum ardens.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006544">Pix autem Græca fit è piceæ lachryma,
                <lb/>
              & quam vocant colophoniam, apta ple­
                <lb/>
              ctris. </s>
              <s id="s.006545">Pinus igitur lachryma cruda colo­
                <lb/>
              phonia, excocta pix Græca: quod verò re­
                <lb/>
              ſudat è ligno in fornacibus excocto, pix
                <lb/>
              naualis. </s>
              <s id="s.006546">Reſtat igitur ſolùm vt doceamus,
                <lb/>
              cur pingue omne humidum ſit perſpicuum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006547">Eſt autem tale, quia in illo viget calor
                <lb/>
              cœleſtis, ab illo enim concoctio: calor au­
                <lb/>
              tem cœleſtis claritatem affert, vt de Sole,
                <lb/>
              Luna, ſtellis, earumque lumine conſtat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006548">Si igitur plurimum terræ miſceatur, ni­
                <lb/>
              tet: ſi parum, & nitet, & ſplendet, ac
                <lb/>
              perſpicuum eſt. </s>
              <s id="s.006549">Sed de his ſatis, ad propoſi­
                <lb/>
              tum redeamus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006550">Eſt & fructus, quem Caſſiam vocant fi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg941"/>
                <lb/>
              ſtulam in illis regionibus, ſiliqua teres, fer­
                <lb/>
              ruginea, nigrave, pollicis magnitudine, cu­
                <lb/>
              bito nonnunquam longior, obliqua, ſucco
                <lb/>
              prædulci, ſed ingrato, nucleis paruis, lupi­
                <lb/>
              niſque ſimilibus, ſed longè durioribus: ar­
                <lb/>
              bor procera, folio fermè nucis, anguſtiore
                <lb/>
              tamen ac tenuiore: flore luteo, geniſtæ per­
                <lb/>
              ſimili, frigoris impatiens, humoris auidiſ­
                <lb/>
              ſima, vnde radices vſque in ſubiectam
                <lb/>
              aquam profert. </s>
              <s id="s.006551">Nec ob id naſcitur in no­
                <lb/>
              ſtris regionibus, quòd ab initio, cœli in­
                <lb/>
              clementia obſtet, creſcenti deſit humor:
                <lb/>
              nam in noſtris regionibus, profundiores
                <lb/>
              ſunt latices.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg942"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006552">
                <margin.target id="marg941"/>
              Caſſia fiſtula
                <lb/>
              cur in noſtris
                <lb/>
              regionibus
                <lb/>
              non creſcat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006553">
                <margin.target id="marg942"/>
              Vmbræ quàm
                <lb/>
              ſalutares, &
                <lb/>
              quàm morti­
                <lb/>
              feræ. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006554">Sunt & arborum vires etiam ex vmbra
                <lb/>
              admirabiles: exitiales namque (vt diximus)
                <lb/>
              toxico, iuglandi, tithymalo, adultæ ficui,
                <lb/>
              ſorbo indicæ, aconito, taxo, rhododaphni:
                <lb/>
              hæc arbos apud nos frequens fructum,
                <lb/>
              caſſis nigræ, non amygdalæ ſimilem fert:
                <lb/>
              geniculis ſtipes abundat: quod cùm Dioſ­
                <lb/>
              corides prætermiſerit, in fructu verò de­
                <lb/>
              ceptus ſit, effecit, vt hanc quam habe­
                <lb/>
              mùs, rhododaphnen eſſe non exiſtimarem:
                <lb/>
              verùm ob fructus ſimilitudinem, caſſiam
                <lb/>
              nigram: at caſſiam non eſſe conſtat, ſed
                <lb/>
              cùm iumentis, ouibus, capris, ſuibus,
                <lb/>
              folio, ac flore exitialis ſit, cuperem de his
                <lb/>
              ſententiam eorum, qui in minimis adeò
                <lb/>
              ſunt curioſi, audire: nam & hominibus
                <lb/>
              ( vt dixi ) noxia eſt, licet haud exitialis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006555">Salutares verò loto, fago, & Indicæ ho­
                <lb/>
              bio. </s>
              <s id="s.006556">Quibus ob odorem vtilis, vt roſæ,
                <lb/>
              myrto, nardo, malo medico, iunipero, ve­
                <lb/>
              lut mala buxo. </s>
              <s id="s.006557">Certauit & in his colorum
                <lb/>
              varietate laudatiſſimum braſilium, alij ver­
                <lb/>
              zinum vocant. </s>
              <s id="s.006558">Prouincia eſt Braſilia, à
                <lb/>
              nemoribus, quæ hoc ligno conſtant, voca­
                <lb/>
              ta, arbos non magna, Enzinæ ſimilis, ſed
                <lb/>
              tenuior, & magis obliqua: folium querci­
                <arrow.to.target n="marg943"/>
                <lb/>
              num, non tamen aſperum: cortex ex arbo­
                <lb/>
              re potius propter ſiccitatem ſpontè excidit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg944"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006559">
                <margin.target id="marg943"/>
              Braſilium.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006560">
                <margin.target id="marg944"/>
              Enzina ar­
                <lb/>
              bor.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006561">At quia diximus Enzinæ ſimilem, eſt
                <lb/>
              enzina quercus in Hiſpania genus, minus,
                <lb/>
              & non adeò rectum, cuius glandes ob ſua­
                <lb/>
              uitatem eduntur: vetuſtate braſilium fit me­
                <lb/>
              lius, rubeſcitque magis, quo differt ab adul­
                <lb/>
              terino: leue eſt, ſubdulce, aſtringentiſque
                <lb/>
              ſaporis. </s>
              <s id="s.006562">Præclara vis ad tincturam, & ad
                <lb/>
              ſcribendum, multiſque modis hoc rubrum
                <lb/>
              atramentum paratur: alij lixiuio potenti, &
                <lb/>
              adhuc feruente illius ſcobem immittunt: de­
                <lb/>
              raſum vitro ſufficit ligni pars octaua, addi­
                <lb/>
              toque modico aluminis inter cineres cali­
                <lb/>
              dos, per horam excoquitur, protinuſque in
                <lb/>
              vſum admittitur, nec deſideratur lachryma
                <arrow.to.target n="marg945"/>
                <lb/>
              Arabica. </s>
              <s id="s.006563">Conſueui & aliter parare: lignum
                <lb/>
              in tenuiſſima fila deductum ſeco in fruſtula,
                <lb/>
              quæ aquæ decuplo pondere immitto, relin­
                <lb/>
              quens infuſum horis ſaltem ſex, inde exco­
                <lb/>
              quitur aqua cum ligno, donec tres è qua­
                <lb/>
              tuor partibus decedant, fitque colos ru­
                <lb/>
              beus, ſplendidus: ſi paulò plus exco­
                <lb/>
              quas, ſanguineus ruber: ſi adhuc diutiùs,
                <lb/>
              cæruleus. </s>
              <s id="s.006564">Neutro tamen modo, ni protinus
                <lb/>
              in vſum admittatur, diu ſeruari poteſt. </s>
              <s id="s.006565">Pro­
                <lb/>
              prium eſt enim omnibus coloribus, qui è
                <lb/>
              plantarum fiunt partibus, tempore muta­
                <lb/>
              ri, nec purum omninò eſſe, quòd materia
                <lb/>
              plantarum imbecillis ſit, & humoris plena.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006566">Vnde ex eadem planta, Indi omnes colores
                <lb/>
              coquendo diutiùs, aut breuiori tempore
                <lb/>
              excipiunt. </s>
              <s id="s.006567">Certior & viuacior ruber color,
                <lb/>
              qui ex cinnabare conficitur: diſſoluitur in
                <lb/>
              aqua Arabica iam lachryma imbuta, vel oui
                <lb/>
              candido longa agitatione ad aquæ ſpeciem
                <lb/>
              deducto. </s>
              <s id="s.006568">Sed & huic ſuum vitium: nam ſi
                <lb/>
              humoris plurimum miſceas, ſubſidente cin­
                <lb/>
              nabare colos dilutior redditur: ſi parum ce­
                <lb/>
              lerrimè abſumitur humor, quòd cinnabaris
                <lb/>
              immodicè ſiccet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006569">
                <margin.target id="marg945"/>
              Atramenti
                <lb/>
              rubri deſcri­
                <lb/>
              ptio.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006570">Inter arborum genera quæ colorum va­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg946"/>
                <lb/>
              rietate præſtant, radix eſt vlmi, pòſt oleagi­
                <lb/>
              na. </s>
              <s id="s.006571">Ex his ob id vaſa & tabulæ gratiſſimi
                <lb/>
              vſus, non ſolùm ob colorem, ſed & ob
                <lb/>
              ſplendorem. </s>
              <s id="s.006572">Varietatis colorum cauſa, va­
                <lb/>
              rietas caloris & pars oleagina. </s>
              <s id="s.006573">Vt enim in
                <lb/>
              veſtibus, ſic & in his dum vitiat oleum,
                <lb/>
              priſtinos colores mutat. </s>
              <s id="s.006574">Sed in veſtibus ma­
                <lb/>
              cula dicitur, in his grata & varietas, quia
                <lb/>
              cum nitore coniuncta eſt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006575">
                <margin.target id="marg946"/>
              Vlmi radix
                <lb/>
              lignorum
                <lb/>
              pulcherri­
                <lb/>
              ma.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006576">Betullæ primus honos eſſet, ſi tam nobis
                <lb/>
              quàm Getis, ac Sarmatis communis foret.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006577">Depictas enim in radicibus imagines ha­
                <lb/>
              bet, plantarum, volucrum, quadrupedum:
                <lb/>
              ipſa arbos quaſi media inter populum ac
                <lb/>
              pinum, capreolos auellanarum inſtar edit:
                <lb/>
              fructum, ex quo panes conficiunt: ſub cor­
                <lb/>
              tice liquor latet ſuauis, qui ſitim leuat:
                <lb/>
              cortice domos tegunt. </s>
              <s id="s.006578">Virgæ contumaces,
                <lb/>
              ob id Romanorum lictoribus in vſu: lignum
                <lb/>
              & ipſum non facilè frangitur, ob id materia
                <lb/>
              ſcutorum? </s>
              <s id="s.006579">mirabili candore, ac quòd in fru­
                <lb/>
              ſta tenuiſſima pro tabulis ſcindi ſe patiatur:
                <lb/>
              virgis etiam pro vinculis ruſtici vtuntur:
                <lb/>
              adeò lenta ſubſtantia. </s>
              <s id="s.006580">Locis frigidiſſimis
                <lb/>
              gaudet: & amica ſerpentibus, quorum copia
                <lb/>
              in radicibus perſæpe inueniri ſolet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006581">Sic ſuccus limunij colorem in coriis al­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg947"/>
                <lb/>
              terna varietate mutans commendat: nam
                <lb/>
              priorem dum vitiat, retento nitore, va­
                <lb/>
              rium dicitur reddere, non maculoſum. </s>
              <s id="s.006582">Sunt
                <lb/>
              & cannarum Indicarum radices varietate
                <lb/>
              coloris ac nitore gratæ. </s>
              <s id="s.006583">Atque in om­
                <lb/>
              nibus his præſtant arborum, quæ in mon­
                <lb/>
              tibus naſcuntur, his quæ in humiliori
                <lb/>
              bus locis. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>