Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006541">
                <pb pagenum="497" xlink:href="016/01/146.jpg"/>
              adeò relucent, vt tota ardere videantur. </s>
              <s id="s.006542">Eſt
                <lb/>
              enim laricis lignum rubicundum & perſpi­
                <lb/>
              cuum: propter id facilè fuit barbaris, & an­
                <lb/>
              tiquis his experimentis turbæ imponere,
                <lb/>
              nunc ſatis ſit ad ſcenas vti. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006543">
                <margin.target id="marg940"/>
              Tabernacu­
                <lb/>
              lum ardens.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006544">Pix autem Græca fit è piceæ lachryma,
                <lb/>
              & quam vocant colophoniam, apta ple­
                <lb/>
              ctris. </s>
              <s id="s.006545">Pinus igitur lachryma cruda colo­
                <lb/>
              phonia, excocta pix Græca: quod verò re­
                <lb/>
              ſudat è ligno in fornacibus excocto, pix
                <lb/>
              naualis. </s>
              <s id="s.006546">Reſtat igitur ſolùm vt doceamus,
                <lb/>
              cur pingue omne humidum ſit perſpicuum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006547">Eſt autem tale, quia in illo viget calor
                <lb/>
              cœleſtis, ab illo enim concoctio: calor au­
                <lb/>
              tem cœleſtis claritatem affert, vt de Sole,
                <lb/>
              Luna, ſtellis, earumque lumine conſtat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006548">Si igitur plurimum terræ miſceatur, ni­
                <lb/>
              tet: ſi parum, & nitet, & ſplendet, ac
                <lb/>
              perſpicuum eſt. </s>
              <s id="s.006549">Sed de his ſatis, ad propoſi­
                <lb/>
              tum redeamus. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006550">Eſt & fructus, quem Caſſiam vocant fi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg941"/>
                <lb/>
              ſtulam in illis regionibus, ſiliqua teres, fer­
                <lb/>
              ruginea, nigrave, pollicis magnitudine, cu­
                <lb/>
              bito nonnunquam longior, obliqua, ſucco
                <lb/>
              prædulci, ſed ingrato, nucleis paruis, lupi­
                <lb/>
              niſque ſimilibus, ſed longè durioribus: ar­
                <lb/>
              bor procera, folio fermè nucis, anguſtiore
                <lb/>
              tamen ac tenuiore: flore luteo, geniſtæ per­
                <lb/>
              ſimili, frigoris impatiens, humoris auidiſ­
                <lb/>
              ſima, vnde radices vſque in ſubiectam
                <lb/>
              aquam profert. </s>
              <s id="s.006551">Nec ob id naſcitur in no­
                <lb/>
              ſtris regionibus, quòd ab initio, cœli in­
                <lb/>
              clementia obſtet, creſcenti deſit humor:
                <lb/>
              nam in noſtris regionibus, profundiores
                <lb/>
              ſunt latices.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg942"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006552">
                <margin.target id="marg941"/>
              Caſſia fiſtula
                <lb/>
              cur in noſtris
                <lb/>
              regionibus
                <lb/>
              non creſcat.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006553">
                <margin.target id="marg942"/>
              Vmbræ quàm
                <lb/>
              ſalutares, &
                <lb/>
              quàm morti­
                <lb/>
              feræ. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006554">Sunt & arborum vires etiam ex vmbra
                <lb/>
              admirabiles: exitiales namque (vt diximus)
                <lb/>
              toxico, iuglandi, tithymalo, adultæ ficui,
                <lb/>
              ſorbo indicæ, aconito, taxo, rhododaphni:
                <lb/>
              hæc arbos apud nos frequens fructum,
                <lb/>
              caſſis nigræ, non amygdalæ ſimilem fert:
                <lb/>
              geniculis ſtipes abundat: quod cùm Dioſ­
                <lb/>
              corides prætermiſerit, in fructu verò de­
                <lb/>
              ceptus ſit, effecit, vt hanc quam habe­
                <lb/>
              mùs, rhododaphnen eſſe non exiſtimarem:
                <lb/>
              verùm ob fructus ſimilitudinem, caſſiam
                <lb/>
              nigram: at caſſiam non eſſe conſtat, ſed
                <lb/>
              cùm iumentis, ouibus, capris, ſuibus,
                <lb/>
              folio, ac flore exitialis ſit, cuperem de his
                <lb/>
              ſententiam eorum, qui in minimis adeò
                <lb/>
              ſunt curioſi, audire: nam & hominibus
                <lb/>
              ( vt dixi ) noxia eſt, licet haud exitialis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006555">Salutares verò loto, fago, & Indicæ ho­
                <lb/>
              bio. </s>
              <s id="s.006556">Quibus ob odorem vtilis, vt roſæ,
                <lb/>
              myrto, nardo, malo medico, iunipero, ve­
                <lb/>
              lut mala buxo. </s>
              <s id="s.006557">Certauit & in his colorum
                <lb/>
              varietate laudatiſſimum braſilium, alij ver­
                <lb/>
              zinum vocant. </s>
              <s id="s.006558">Prouincia eſt Braſilia, à
                <lb/>
              nemoribus, quæ hoc ligno conſtant, voca­
                <lb/>
              ta, arbos non magna, Enzinæ ſimilis, ſed
                <lb/>
              tenuior, & magis obliqua: folium querci­
                <arrow.to.target n="marg943"/>
                <lb/>
              num, non tamen aſperum: cortex ex arbo­
                <lb/>
              re potius propter ſiccitatem ſpontè excidit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg944"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006559">
                <margin.target id="marg943"/>
              Braſilium.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006560">
                <margin.target id="marg944"/>
              Enzina ar­
                <lb/>
              bor.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006561">At quia diximus Enzinæ ſimilem, eſt
                <lb/>
              enzina quercus in Hiſpania genus, minus,
                <lb/>
              & non adeò rectum, cuius glandes ob ſua­
                <lb/>
              uitatem eduntur: vetuſtate braſilium fit me­
                <lb/>
              lius, rubeſcitque magis, quo differt ab adul­
                <lb/>
              terino: leue eſt, ſubdulce, aſtringentiſque
                <lb/>
              ſaporis. </s>
              <s id="s.006562">Præclara vis ad tincturam, & ad
                <lb/>
              ſcribendum, multiſque modis hoc rubrum
                <lb/>
              atramentum paratur: alij lixiuio potenti, &
                <lb/>
              adhuc feruente illius ſcobem immittunt: de­
                <lb/>
              raſum vitro ſufficit ligni pars octaua, addi­
                <lb/>
              toque modico aluminis inter cineres cali­
                <lb/>
              dos, per horam excoquitur, protinuſque in
                <lb/>
              vſum admittitur, nec deſideratur lachryma
                <arrow.to.target n="marg945"/>
                <lb/>
              Arabica. </s>
              <s id="s.006563">Conſueui & aliter parare: lignum
                <lb/>
              in tenuiſſima fila deductum ſeco in fruſtula,
                <lb/>
              quæ aquæ decuplo pondere immitto, relin­
                <lb/>
              quens infuſum horis ſaltem ſex, inde exco­
                <lb/>
              quitur aqua cum ligno, donec tres è qua­
                <lb/>
              tuor partibus decedant, fitque colos ru­
                <lb/>
              beus, ſplendidus: ſi paulò plus exco­
                <lb/>
              quas, ſanguineus ruber: ſi adhuc diutiùs,
                <lb/>
              cæruleus. </s>
              <s id="s.006564">Neutro tamen modo, ni protinus
                <lb/>
              in vſum admittatur, diu ſeruari poteſt. </s>
              <s id="s.006565">Pro­
                <lb/>
              prium eſt enim omnibus coloribus, qui è
                <lb/>
              plantarum fiunt partibus, tempore muta­
                <lb/>
              ri, nec purum omninò eſſe, quòd materia
                <lb/>
              plantarum imbecillis ſit, & humoris plena.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006566">Vnde ex eadem planta, Indi omnes colores
                <lb/>
              coquendo diutiùs, aut breuiori tempore
                <lb/>
              excipiunt. </s>
              <s id="s.006567">Certior & viuacior ruber color,
                <lb/>
              qui ex cinnabare conficitur: diſſoluitur in
                <lb/>
              aqua Arabica iam lachryma imbuta, vel oui
                <lb/>
              candido longa agitatione ad aquæ ſpeciem
                <lb/>
              deducto. </s>
              <s id="s.006568">Sed & huic ſuum vitium: nam ſi
                <lb/>
              humoris plurimum miſceas, ſubſidente cin­
                <lb/>
              nabare colos dilutior redditur: ſi parum ce­
                <lb/>
              lerrimè abſumitur humor, quòd cinnabaris
                <lb/>
              immodicè ſiccet. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006569">
                <margin.target id="marg945"/>
              Atramenti
                <lb/>
              rubri deſcri­
                <lb/>
              ptio.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006570">Inter arborum genera quæ colorum va­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg946"/>
                <lb/>
              rietate præſtant, radix eſt vlmi, pòſt oleagi­
                <lb/>
              na. </s>
              <s id="s.006571">Ex his ob id vaſa & tabulæ gratiſſimi
                <lb/>
              vſus, non ſolùm ob colorem, ſed & ob
                <lb/>
              ſplendorem. </s>
              <s id="s.006572">Varietatis colorum cauſa, va­
                <lb/>
              rietas caloris & pars oleagina. </s>
              <s id="s.006573">Vt enim in
                <lb/>
              veſtibus, ſic & in his dum vitiat oleum,
                <lb/>
              priſtinos colores mutat. </s>
              <s id="s.006574">Sed in veſtibus ma­
                <lb/>
              cula dicitur, in his grata & varietas, quia
                <lb/>
              cum nitore coniuncta eſt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006575">
                <margin.target id="marg946"/>
              Vlmi radix
                <lb/>
              lignorum
                <lb/>
              pulcherri­
                <lb/>
              ma.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006576">Betullæ primus honos eſſet, ſi tam nobis
                <lb/>
              quàm Getis, ac Sarmatis communis foret.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006577">Depictas enim in radicibus imagines ha­
                <lb/>
              bet, plantarum, volucrum, quadrupedum:
                <lb/>
              ipſa arbos quaſi media inter populum ac
                <lb/>
              pinum, capreolos auellanarum inſtar edit:
                <lb/>
              fructum, ex quo panes conficiunt: ſub cor­
                <lb/>
              tice liquor latet ſuauis, qui ſitim leuat:
                <lb/>
              cortice domos tegunt. </s>
              <s id="s.006578">Virgæ contumaces,
                <lb/>
              ob id Romanorum lictoribus in vſu: lignum
                <lb/>
              & ipſum non facilè frangitur, ob id materia
                <lb/>
              ſcutorum? </s>
              <s id="s.006579">mirabili candore, ac quòd in fru­
                <lb/>
              ſta tenuiſſima pro tabulis ſcindi ſe patiatur:
                <lb/>
              virgis etiam pro vinculis ruſtici vtuntur:
                <lb/>
              adeò lenta ſubſtantia. </s>
              <s id="s.006580">Locis frigidiſſimis
                <lb/>
              gaudet: & amica ſerpentibus, quorum copia
                <lb/>
              in radicibus perſæpe inueniri ſolet. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006581">Sic ſuccus limunij colorem in coriis al­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg947"/>
                <lb/>
              terna varietate mutans commendat: nam
                <lb/>
              priorem dum vitiat, retento nitore, va­
                <lb/>
              rium dicitur reddere, non maculoſum. </s>
              <s id="s.006582">Sunt
                <lb/>
              & cannarum Indicarum radices varietate
                <lb/>
              coloris ac nitore gratæ. </s>
              <s id="s.006583">Atque in om­
                <lb/>
              nibus his præſtant arborum, quæ in mon­
                <lb/>
              tibus naſcuntur, his quæ in humiliori
                <lb/>
              bus locis. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>