Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006583">
                <pb pagenum="498" xlink:href="016/01/147.jpg"/>
                <arrow.to.target n="marg948"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006584">
                <margin.target id="marg947"/>
              Coria vt va­
                <lb/>
              rium color­
                <lb/>
              recipiant.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006585">
                <margin.target id="marg948"/>
              Naxus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006586">Numerantur inter pulchra ligna Naxi
                <lb/>
              arboris, ex quo arcus fiunt: roſeus in illis
                <arrow.to.target n="marg949"/>
                <lb/>
              colos ac ſplendens. </s>
              <s id="s.006587">Sed Fraxini truncus om­
                <lb/>
              nium eſt pulcherrimus: ſecatur in tenues
                <lb/>
              bracteas, fiunt ex eo tabulæ, ac menſæ pre­
                <lb/>
              cioſi vſus: natiuum decorem, qui vndarum
                <lb/>
              varietate ſubtili conſtat, illito oleo è lini ſe­
                <lb/>
              mine adeò augent, vt aureæ videantur. </s>
              <s id="s.006588">Com­
                <lb/>
              bibunt ipſum intus ob calorem, & tenuita­
                <lb/>
              tem illarum, ſubſtantiæque olei ſubtilita­
                <lb/>
              tem: quod vt combiberint, ſplendor & colos
                <lb/>
              additur non deciduus, ſed æternus: omne
                <lb/>
              enim oleum ( vt dixi ) ſplendet, ſed hoc
                <lb/>
              maximè, vnde etiam ligna alia pulchriora
                <lb/>
              reddit. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006589">
                <margin.target id="marg949"/>
              Fraxinus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006590">Fraxinus è Germania eligitur, vt naxus
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg950"/>
                <lb/>
              è Medera inſula Occidentis. </s>
              <s id="s.006591">Verùm, vt hæ
                <lb/>
              ligna pulcherrima edunt, ita arborum pul­
                <lb/>
              cherrima platanus eſt. </s>
              <s id="s.006592">Hæc aliquando re­
                <lb/>
              gum regem Xerxem meruit amatorem. </s>
              <s id="s.006593">Pri­
                <lb/>
              mùm enim admiratus eam eſt: deinde ada­
                <lb/>
              mauit ita, vt in expeditione proficiſcens diem
                <lb/>
              vnam integram ſub illa conſumpſerit: inde
                <lb/>
              diſcedens, cuſtodes amaſiæ reliquit, & do­
                <lb/>
              na: etenim armillas, torques, chlamy­
                <lb/>
              des, cæteraque nobilitatis ornamenta,
                <lb/>
              in amoris ſui teſtimonium ramis illius ap­
                <lb/>
              pendit.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg951"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006594">
                <margin.target id="marg950"/>
              Platanus
                <lb/>
              arborum
                <lb/>
              pulcherri­
                <lb/>
              ma.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006595">Xerxes rex
                <lb/>
              amauit pla­
                <lb/>
              tanum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006596">
                <margin.target id="marg951"/>
              Plantarum
                <lb/>
              pulchritudo
                <lb/>
              quibus con­
                <lb/>
              ſtet.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006597">Quæres forſan, Vnde plantis tanta pul­
                <lb/>
              chritudo? </s>
              <s id="s.006598">Hæc conſtat fronde denſa, ſem­
                <lb/>
              perque virente, ramis patulis atque robu­
                <lb/>
              ſtis, vmbra ſalubri, copioſaque trunco te­
                <lb/>
              rete, craſſo ac firmo, profundis radicibus,
                <lb/>
              quas limpidus fons perpetuò irriget, læta
                <lb/>
              viriditatis ſpecies, concutienteſque aſſiduè
                <lb/>
              venti. </s>
              <s id="s.006599">Hæc inquam, potuerunt maximum
                <lb/>
              regem in ſui amorem trahere. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006600">Ob quæ, loto arbori ſecundus pulchritu­
                <lb/>
              dinis honos debetur. </s>
              <s id="s.006601">Non eſt hæc adeò in
                <lb/>
              Italia frequens: exoritur tamen & in illa,
                <arrow.to.target n="marg952"/>
                <lb/>
              omnium bonorum ſimul atque malorum
                <lb/>
              parente. </s>
              <s id="s.006602">Eſt lotos arbor procera, patula, am­
                <lb/>
              pla, cortice leni cæruleo, fructu ceraſij
                <lb/>
              parui, dulci & odorato. </s>
              <s id="s.006603">Gratia tanta ar­
                <lb/>
              bori, vt etiam ad nomen vſque peruenerit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006604">Nam herba eſt eiuſdem nominis, de qua
                <lb/>
              fabulantur Poëtæ, eos qui ederint, tanta af­
                <lb/>
              fici voluptate, vt è loco illo vbi abundet,
                <lb/>
              diſcedere nequeant. </s>
              <s id="s.006605">Sed non eſt hîc locus
                <lb/>
              fabulis, hiſtoria peragatur. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006606">
                <margin.target id="marg952"/>
              Lotos arbor.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006607">Diximus itaque, colores omnes plantas
                <lb/>
              excipere, non ita ſapores, nam ſalſo carere
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg953"/>
                <lb/>
              videntur: reliquos habent, amarum, dulcem,
                <lb/>
              acrem, acidum. </s>
              <s id="s.006608">Amaræ, gentiana, aloës, ſan­
                <lb/>
              tonicum abſynthij genus dulces, glycyrrhi­
                <lb/>
              za, ſaccharum, polypodium: acres, ſiliqua­
                <lb/>
              ſtrum, piper, naſturtium, allia, cepe: acidæ, vt
                <lb/>
              oxalis, oxyla pathum: inſipidæ, vt rapæ, mal­
                <lb/>
              ue, betæ: at ſalſi ſaporis nullas eſſe Theo­
                <lb/>
              phraſtus putat, quanquam muſcus ſalſus ſit,
                <lb/>
              ſed non admodum. </s>
              <s id="s.006609">Cauſam huius eſſe dicit,
                <lb/>
              quòd alimentum ipſum plantarum ne­
                <lb/>
              quaquam ſalſum eſſe poſſit. </s>
              <s id="s.006610">At cùm plures
                <lb/>
              ſint terræ ſalſæ, nec quæ naſcuntur herbæ
                <lb/>
              in maris littore tamen ſalſæ ſint, exiſti­
                <lb/>
              mandum non eſt, cauſam eſſe inopiam ſal­
                <lb/>
              ſi alimenti. </s>
              <s id="s.006611">Ergo plures plantas ſalſas eſſe
                <lb/>
              dicimus, non tamen tot quot amaræ, vel
                <lb/>
              dulces: nec tam euidenter. </s>
              <s id="s.006612">Cùm verò ſal­
                <lb/>
              ſus ſapor ſolus erodat, plantæ verò tardè
                <lb/>
              eiiciant excrementa, ob id vix fieri po­
                <lb/>
              teſt, vt planta egregiè ſalſa ſit: humida enim
                <lb/>
              eſt, & ſalſum erodit humida, vt etiam
                <lb/>
              in animalibus videmus, quæ à ſolo humo­
                <lb/>
              re ſaporem hunc præferente eroduntur &
                <lb/>
              exeduntur. </s>
              <s id="s.006613">Quædam verò plantæ cùm non
                <lb/>
              vehementer ſalſam ferant terram, vt ci­
                <lb/>
              trangula, limunia, mala medica, ſi non
                <lb/>
              ſæpiùs aqua perfundantur, areſcunt ſta­
                <lb/>
              tim, quoniam non miteſcens ſalſugo plan­
                <lb/>
              tam illicò perimit. </s>
              <s id="s.006614">Accedit quòd cùm om­
                <lb/>
              nes ſapores in tenui poſſint eſſe ſubſtan­
                <lb/>
              tia, præter ſalſum, tenue alimentum ſo­
                <lb/>
              lùm trahente planta, omnes ſapores
                <lb/>
              etiam trahere poterit, præter ſalſum. </s>
              <s id="s.006615">Sal­
                <lb/>
              ſugo etiam imbecillima eſt ſaporum:
                <lb/>
              nam multa quantitas ſalis, vt aqua ſalſa
                <lb/>
              reddatur, eſt neceſſaria: cùm igitur & pa­
                <lb/>
              rum nutriat quod ſalſum eſt, & diffici­
                <lb/>
              lè trahatur, quia craſſum, & multum
                <lb/>
              offendat, & parum guſtum afficiat, ne­
                <lb/>
              ceſſe eſt paucas plantas, ac quæ tales ſit,
                <lb/>
              tenuiter ſalſas videri. </s>
              <s id="s.006616">Nutrit tamen Indi­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg954"/>
                <lb/>
              cum mare ſalſam herbam, quam vocant
                <lb/>
              ſalgazum, quæ in eius ſuperficie perpe­
                <lb/>
              tuò natat, adeoque copioſam, vt floren­
                <lb/>
              tia prata referat: nam viridis partim eſt,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg955"/>
                <lb/>
              partim crocea: alitur tamen non ſalſo, ſed
                <lb/>
              ( vt dixi ) gingni humido, quod ſali con­
                <lb/>
              iunctum eſt. </s>
              <s id="s.006617">Noſtrum quoque mare mol­
                <lb/>
              liſſimum herbæ genus alit, algam voca­
                <lb/>
              tum, quæ ſimili ratione relicta ſalſugi­
                <lb/>
              ne, nutritur ex pingui, quare & vere
                <lb/>
              pullulat, & æſtate viret, & hyeme emo­
                <lb/>
              ritur, ob id etiam quòd ex pingui alatur
                <lb/>
              ferendis vrceis accommodata, vnde in
                <lb/>
              illa ſepulta vaſa vitrea Veneti ad nos
                <lb/>
              tranſmittunt. </s>
              <s id="s.006618">Eſt & coralina, muſci ma­
                <lb/>
              rini genus, egregiè ſalſa, ſed in exte­
                <lb/>
              riore ſuperficie tantùm: vnde cùm manſa
                <lb/>
              fuerit, aſtringens ſolùm ſapor apparet in
                <lb/>
              fine. </s>
              <s id="s.006619">Herba eſt exili caule, minuto folio:
                <lb/>
              optima punicea, purpureáve ac ſplen­
                <lb/>
              dens. </s>
              <s id="s.006620">Contra vermes maximo præſidio,
                <lb/>
              maximè cum lacte. </s>
              <s id="s.006621">Itaque ſalſus ſapor ei
                <lb/>
              inhæret, potiùs quàm inſitus eſt. </s>
              <s id="s.006622">Sed
                <lb/>
              vnde origo plantarum in aquis? </s>
              <s id="s.006623">Inquit A­
                <lb/>
              riſtoteles, & rectè, quòd quieſcente aqua,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg956"/>
                <lb/>
              ſumma pars à calore aëris corrumpitur,
                <lb/>
              atque putreſcit, atque ſic vitam recipit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006624">Sed quia contingit, aquam moueri, herba
                <lb/>
              ſine foliis, ac radice generatur. </s>
              <s id="s.006625">Indicio
                <lb/>
              eſt, ob quietem herbas generari, quòd in
                <lb/>
              fluminibus aqua perpetuò fluit, herba nul­
                <lb/>
              la generatur. </s>
              <s id="s.006626">Quum igitur herbam vide­
                <lb/>
              ris in aquis naſcentem, indicium ti­
                <lb/>
              bi erit aquas illas quieſcere & putreſ­
                <lb/>
              cere. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006627">
                <margin.target id="marg953"/>
              Omnia ſapo­
                <lb/>
              rum genera
                <lb/>
              in plantis,
                <lb/>
              præter ſal­
                <lb/>
              ſum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006628">
                <margin.target id="marg954"/>
              Salgazus
                <lb/>
              herba maris.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006629">
                <margin.target id="marg955"/>
              Alga maris
                <lb/>
              herba.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006630">
                <margin.target id="marg956"/>
              Origo plan­
                <lb/>
              tarum in
                <lb/>
              aquis.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006631">Rurſus quia ſuperſtare aquis abſque fo­
                <lb/>
              liis herba non poteſt, diximus autem ca­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg957"/>
                <lb/>
              rere illam foliis, ipſa planta foliorum
                <lb/>
              conſitorum inſtar erit. </s>
              <s id="s.006632">Carere verò foliis,
                <lb/>
              indicio eſt herbas, quæ aquis inaſcun­
                <lb/>
              tur: quoniam iunci fronde carent, quam­
                <lb/>
              vis non aquæ: ſed aquarum alueis tum ri­
                <lb/>
              pis inaſcantur: ob fluctus enim neceſſe eſ
                <lb/>
              ſet, vt frondes, foliave, ſi qua eſſent ex­
                <lb/>
              ciderent. </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>