Buonamici, Francesco, De motu libri X

Page concordance

< >
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="127"/>
                <arrow.to.target n="marg1005"/>
                <lb/>
              cuiuſque prædicamenti. </s>
              <s>hanc nos in præſentia perſequemur. </s>
              <s>Sed quemadmodum ea facien­
                <lb/>
              da ſit, licet ab Ariſtotele indicetur, non facile eſt explicare propter varietatem ſcripturæ quæ
                <lb/>
              item teſte Simplicio perpetuò vexat tertium phyſ. </s>
              <s>Videntur enim tres lectiones obſeruatæ ab an­
                <lb/>
              tiquis interpretibus. </s>
              <s>Prima quidem quæ ſic habet. </s>
              <s>Eſt aliquid quod eſt actu ſolùm (eſt verò actu
                <lb/>
              quod eſt nunc id quod eſt, vt ego qui nunc ſcribo) alterum quod poteſtate. </s>
              <s>hoc verò tale eſt:
                <lb/>
              quoniam etſi tum non eſt, erit fortè aliàs, vt quòd ego qui nunc ſum niger, aliquando ſim canus.
                <lb/>
              </s>
              <s>Deinde repetito eo quod eſt, ſecundam eius diſtributionem fieri in ſubſtantiam, quantum, qua­
                <lb/>
              le & reliqua; quæ certè, etſi rei naturæ conuenire prima facie videtur, tamen è verbis Græcis ex­
                <lb/>
              primi non poteſt. </s>
              <s>Siquidem vbi partes alicuius communis inter ſe confundantur
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              repetitio ſin­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1006"/>
                <lb/>
              gularum oppoſitionum per quas illud commune ſecatur, à communi facienda eſt. </s>
              <s>veluti quo­
                <lb/>
              niam ex mortalibus quædam ratione vtuntur, nonnulla ſunt rationis expertia; atque ex ratione
                <lb/>
              vtentibus aliqua mortalia ſunt, & alia perpetuò viuunt: idcircò non licet ita diuidere animal aut
                <lb/>
              mortale eſt, aut immortale. </s>
              <s>rurſus mortale aut ratione vtitur, aut caret. </s>
              <s>Neque etiam ſic animal
                <lb/>
              ratione vtitur aut caret. </s>
              <s>Deinde ratione vtens, aut eſt mortale, aut immortale: ſed bis animal re­
                <lb/>
              petere oportet; & bis diuidere per vtranque oppoſitionem; & bis ab eodem capite ſingularum
                <lb/>
              oppoſitionum membra arceſſere hoc modo. </s>
              <s>Animal aut ratione vtitur, aut caret. </s>
              <s>Iterum idem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1007"/>
                <lb/>
              animal aut mortale eſt, aut immortale. </s>
              <s>aliter generum diuerſorum & quorum vnum alteri genus
                <lb/>
              non eſt ſpecies & differentiæ forent eædem contra præcepta dialectica. </s>
              <s>ſic in re noſtra factum eſ­
                <lb/>
              ſet,
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>cum rerum natura fortè congruenter; ſed tamen, vti dictum eſt, è verbis Græcis elici
                <lb/>
              non poteſt ea diſtributio. </s>
              <s>Nanque apud interprætes Græcos, Alexandrum, Themiſtium, & Sim­
                <lb/>
              plicium ſic ſcriptum comperimus. [Hoc eſt actu ſolum, illud poteſtate & actu] quibus verbis
                <lb/>
              diſtinguitur primo loco id quod actu ſolum eſt, ab eo quod ſimul eſt poteſtate & actu. </s>
              <s>Deinceps
                <lb/>
              membri poſterioris partitio ſubſequitur in ſubſtantiam, quantum, quale, & reliqua genera com­
                <lb/>
              muniſsima. </s>
              <s>Apud Porphyrium verò ſic legitur. [Hoc eſt actu ſolùm, illud poteſtate] facta pri­
                <lb/>
              mùm diuiſione bimembri, deinde [& actu] quo diuidatur id quod eſt actu in ſubſtantiam, quan­
                <lb/>
              tum, quale, & quæ ſequuntur. </s>
              <s>In quibuſdam verò codicibus parùm differenter al
                <gap/>
              ſecunda,
                <lb/>
              dimiſſa illa particula [& actu;] veruntamen, vt eiuſdem poſterior diuiſio facta ſit, cuius facta eſt
                <lb/>
              apud Porphyrium. </s>
              <s>Cæterùm in primam illam lectionem inuehebatur Porphyrius; quia ſic di­
                <lb/>
              uideretur ſolùm in decem cathegorias id quod eſt actu, aut compoſitum ex actu & poteſtate: &
                <lb/>
              tamen non negat Ariſtoteles id etiam quod eſt poteſtate pertinere ad decem prædicamenta.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1008"/>
                <lb/>
              Contra Porphyrium Simplicius, quia redundaret ea vox ſolùm. </s>
              <s>quandò non modo id quod eſt
                <lb/>
              actu, diſiungitur ab eo quod eſt vtroque modo, verùm etiam id quod eſt poteſtate. </s>
              <s>Necnon ad­
                <lb/>
              uerſus illam tertiam lectionem facit imparilitas ſtructuræ. </s>
              <s>Nam ſecunda diuiſio in decem præ­
                <lb/>
              dicamenta præcipuè redundat in actum, mox in poteſtatem. </s>
              <s>Poteſt quoque Simplicius oppu­
                <lb/>
              gnari eo quòd illa quę actu ſolum exiſtunt, non ſunt actu propriè, ſed actus. </s>
              <s>Neque
                <expan abbr="quicquã">quicquam</expan>
              eſt,
                <lb/>
              quod ſit actu ſolùm beatis mentibus aut ad ſummum cęlo exceptis, de quibus agendum hoc
                <expan abbr="tẽ-pore">ten­
                  <lb/>
                pore</expan>
              non videbatur: quoniam ſubſtantiæ ſeparatæ à materia nondum ex vi noſtræ ex vi noſtræ methodi no­
                <lb/>
              tuerunt, vt pro compertis aſſumi debeant; aut non ſine præfatione loci, aut methodi in qua res
                <lb/>
              illa tractata ſit, accipi; & denique non citra hypotheſin, quemadmodum ſemel atque iterum de
                <lb/>
              eodem genere formarum & de actu & poteſtate factum eſt 1. Phyſ. Neque item cęlum. </s>
              <s>Nanque
                <lb/>
              etſi datur ipſum eſſe ſubſtantiam actu. (nihil enim, opinor, abſurdi conſequitur; ſi in genere ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ corporeæ ſtatuatur actus) at poteſtatem habet ad locum. </s>
              <s>Erit igitur cœlum ex his quæ
                <lb/>
              ſunt actu & poteſtate ſimul. </s>
              <s>præterquam quòd dubium adhuc eſt in hac methodo, ſit'ne
                <expan abbr="æternũ">æternum</expan>
                <lb/>
              cęlum, an aliquando interiturum, & ex motu & repugnantia probandum. </s>
              <s>Quamobrem inanis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1009"/>
                <lb/>
              demonſtratio foret remeans in ſeipſam; quæ ſanè, cùm perturbent & methodum & ſententias
                <lb/>
              Ariſtotelis, veterum viam libenter relinquimus, & aliam quæ multò planior futura ſit, ingredi
                <lb/>
              conſtituimus. </s>
              <s>Nos igitur Alexandri lectione recepta longè alio pacto, quàm vulgò conſuerit, in­
                <lb/>
              terprętanda exiſtimamus hæc verba. </s>
              <s>Scire ergo licet ens & actum & poteſtatem pluribus modis
                <lb/>
              accipi: ob
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>cauſſam recipere varias partitiones. </s>
              <s>Etenim accipitur ens communiſsimè & ita
                <lb/>
              complectitur eſſentiam & eſſe quod Græci dixere
                <foreign lang="grc">τὁ ὑπάρχεν</foreign>
              , cuicuimodi illa fuerint, vel in
                <lb/>
              materia, vel à materia ſeparata, vel ſubſtantiæ, vel accidentia, omnibus enim hiſce analogicè con­
                <lb/>
              ueniunt eſſe & eſſentia. </s>
              <s>& ſic acceptum diſtribuitur in tot parteis, actum, poteſtatem & compoſi­
                <lb/>
              tum ex actu & poteſtate; quæ ſanè omnia inter ſe ratione & eſſentia
                <expan abbr="ſeparãtur">ſeparantur</expan>
              . </s>
              <s>Nanque eſt actus
                <lb/>
              quidam ab omni poteſtate ſecretus, niſi poteſtatem ambiguè dixeris; cuiuſmodi Deus ipſe eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>Eſt & ex altera parte poteſtas ab omni actu diſiuncta, niſi actum quendam entitatiuum ipſi tri­
                <lb/>
              buamus de quo poſteà diſſeretur. </s>
              <s>ſed nos hîc accipimus eum qui conſequitur formam. </s>
              <s>diſiun­
                <lb/>
              cta verò ſic; non quia ſine omni actu ſimpliciter exiſtat: ſemper enim eſt cum altero è contrariis,
                <lb/>
              ſed ſecundum rationem propriam quæ mentis auxilio poteſt ab omni forma ſegregari; ſeu con­
                <lb/>
              cipi, vt res quædam, quæ ſit natura prior, quàm forma. </s>
              <s>Eſt & id quod eſt actu & poteſtate ſimul: </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>