1dentur autem omnes plantæ quæ aliis innaſ
cuntur, quippiam habere nobilioris natu
ræ, ac viribus præſtare: nam ſolet natura
ea nobiliora facere, quæ aliis indigent. Finis
enim rationem habet, quòd in altero & ex al
tero fit. Quæ verò celeriter pereunt, vt vene
ris labrum, licet aquam contineat & rorem,
nihil aliud generant. Obiter autem in om
nibus arboribus plantas generari commune
eſt, dum cortex dehiſcit, aut ſcinditur, aut
vetuſtate deficit, vel cum quomodolibet ob
planitiem ſuccus aliquis, vel aqua colligi
tur cum terra. Dico autem ſuccum, quia
perſæpe ex proprio plantæ humido nutriun
tur, vt hedera: vnde etiam illud, vt hede
ra ſerpens vires arbor eas necat, Comico
ſignificante, Adnatam plantam matri fore
pernicioſam. Definiunt igitur ortus plan
tarum genera certo modo, non tamen ne
que ſemper, neque exquiſitè. Cupreſſus
enim cùm magna arbor ſit valde, attamen
in Creta, aut ſpontè naſcitur, aut è ſemine
minimo, atque ob id triplex miraculum vi
deri poſſet, niſi ſuprà docuiſſemus, eadem
in plantis & ſpontè, & ex ſemine fieri. Sed
tantam arborem ex tam paruo naſci ſemine,
aut ſine ſemine, quid admirabilius ſit, non
ſat ſcio. Eſt autem ſicciſſima arborum, pin
guiſſimum habens humidum & maximè
concoctum: vnde odit fimum. ſtercora, &
iuxta aquas areſcit. Eſt lignum illius odora
tum, nec vetuſtate odorem amittit. nec
tineis eroditur, nec corrumpitur aliter.
Quinimò folia illius tuſa veſtibus, aut gra
nis permiſta, omnem ab animalibus his,
qualia ſunt tineæ, blattæque, iniuriam pro
hibeat. Illud tamen mirum, quòd ſemen
eius ametur à formicis. Lachrymam & hoc
ipſum lignum emittit, atque vt par eſt
acrem. Igitur non ſpeciem mutant planta
rum principia, ſed potiùs magnitudinem,
formam, viréſque augent, aut minuunt.
Sunt autem duo plantarum principia, locus
& ſolum: atque ob id alia aliis locis, vel
ſolo proueniunt, velut apud Ambroſſenſes
in Phocide coccus naſcebatur olim, quo
etiam nunc noſtra purpura tingitur. Frutex
eſt, vt Pauſanias veridicus vir refert, rham
ni magnitudine, iunco ſimilis, ſed mollio
ribus, ac nigrioribus foliis: fructus qualis
ſolano, magnitudine erui: cùm præmatu
rus eſt, naſcitur ex eo animal culici ſimile,
ſed minus, quòd euolat: ob hoc igitur col
ligi ſolet antequàm erumpat. Simile ratio
ne in campis Galliæ abundat herberis, ma
ximè Lugdunenſi Prouincia: & in monti
bus buxus: nam Gallia, vt dici ſolet, ma
ximè pars illa, ſaxoſa eſt & ventoſa & ri
xoſa. Buxus igitur ſolo lapidoſo, cœlo pau
lò frigidiore, ventiſque gaudet. Pinaſter
autem frigidioribus in vallibus, montibúſ
que naſci ſolet. Sic frumentum contraria
ratione in inſula B. Thomæ, quæ ſub æqui
noctij circulo poſita eſt, ob ſoli & cœli
temperiem in herbam tranſit fruſtratis agri
colis. Idem contingit in noſtris regionibus,
cùm nimis imbribus abundauerint. Et vi
tes eadem ratione ob nimias pluuias vuas
mutant in capreolos. Ergo cùm cœlum mu
tare non liceat, ſolum mutetur. Id fiet, ſi
certo cinere, aut terra effoſſa, aut fimo
pingueſcant arua. Vt enim fluuij omnes pe
culiares herbas alunt, aut arbores, ita &
putreſcentes materiæ, aut cineres alij aliis
conueniunt. Generaliter tamen omnes ſuis
ramentis plantæ haudent: quoniam dum
corrumpitur materia, aliquid prioris natu
ræ ſeruat, atque ob id ſimile manet. Tranſ
mutatio autem & nutritio melior, atque fa
cilior ex ſimilibus. Maximè autem hac ſimi
litudine gaudet ceraſus. Nec ſolùm plan
tis hæc ratio conuenit, ſed animalibus ple
riſque, quæ ex putrida materia ortum ha
bent. Vnde vermium cinis fomitem ver
mium retinet, atque alios generat vermes,
& ſcorpionum ſordes ſcorpiones: & gene
raliter ſimilia à ſui generis putredine gene
rantur, vt etiam ſuperiùs docuimus. Mu
tant igitur alimenta plantas, adeò vt ana
cardus fructum ferat exurentem rubeum,
fabæ ſimilem, ſeu paruæ amygdalæ, mel
intus continentem. Gignitur inter Siciliæ
incendia, & rarò alibi. Poterat forſan amyg
dalæ arbore comparari, nam præter mel nu
cleus in fructum paruæ amygdalæ ſimilis
continetur candidus. Nigreſcit totus vetu
ſtate, ita Solis & loci qualitate planta mi
tiſſima in venenum tranſit. Nec ſolùm re
gio, ſed ſitus multum facit: nam plantæ,
quæ exorientem excipiunt ſolem, celeriter
creſcunt: quæ occidentem, ſerò. Chryſo
comos quòd auream habeat comam, foliis
ac fructu caret, corymbis aureis, & radice
nigra: naſcitur locis aridis & opacis: frigi
da igitur & ſicca, & ob id foliis & fructu
carens. Videntur igitur in plantarum gene
re velut animalium, manca quædam atque
oblæſa: ſic igitur alimentum omnia mutat.
In Hiſpania lac ſerum, aut nullum habet,
aut perquàm exiguum. Vnde dum coagula
re ſtudent, etiam aquam addunt: ſunt enim
paſcua aridiora: ideò non vbique, neque
ſemper, quæ regula generaliter intelligen
da eſt, cùm de erroribus naturæ loquimur.
Aberrat autem natura non ſpontè quidem,
ſed materiæ vitio. Aſininum autem lac ob ani
malis naturam caſei habet minimum, at
que ob id egregiè purgat, & ſalutare eſt.
Sunt enim in lacte partes ſex, ſpuma, pin
guedo, butyrum, caſeus, coloſtra, ſerum.
Neque prohibet quicquam, quin etiam plu
res numero ſint. Serum eſt pars aquea, quæ
pingui omni extracta materia remanet. Co
loſtra alij vocant recoctam, quòd extracto
butyro, caſeóque coquendo ſerum colliga
tur, ſomnifera & vehementer humida, ac
frigida. Porrò ſpuma, butyrum, & pingue
do eadem conſtant materia, quamobrem de
tracto vno, reliqua eſſe deſinunt. Pinguedo
dulciſſima atque iucundiſſima: cùm verò
embola lac agitatur in modiolo inani pin
guedinis pars melior cogitur in butyrum.
Eadem agitata facit ſpumam. In vniuerſum
autem, quemadmodum & in vino & ſan
guine, lac partes tres continet: aqueam,
quæ eſt ſerum: terream, caſeum: aëream,
butyrum. Vnde etiam manifeſtum eſt,
quod aliàs ſæpe diximus, tria tantùm eſſe
elementa: nam plures his ſubſtantias, ne
que in oleo, neque melle, lacte, vino,
cuntur, quippiam habere nobilioris natu
ræ, ac viribus præſtare: nam ſolet natura
ea nobiliora facere, quæ aliis indigent. Finis
enim rationem habet, quòd in altero & ex al
tero fit. Quæ verò celeriter pereunt, vt vene
ris labrum, licet aquam contineat & rorem,
nihil aliud generant. Obiter autem in om
nibus arboribus plantas generari commune
eſt, dum cortex dehiſcit, aut ſcinditur, aut
vetuſtate deficit, vel cum quomodolibet ob
planitiem ſuccus aliquis, vel aqua colligi
tur cum terra. Dico autem ſuccum, quia
perſæpe ex proprio plantæ humido nutriun
tur, vt hedera: vnde etiam illud, vt hede
ra ſerpens vires arbor eas necat, Comico
ſignificante, Adnatam plantam matri fore
pernicioſam. Definiunt igitur ortus plan
tarum genera certo modo, non tamen ne
que ſemper, neque exquiſitè. Cupreſſus
enim cùm magna arbor ſit valde, attamen
in Creta, aut ſpontè naſcitur, aut è ſemine
minimo, atque ob id triplex miraculum vi
deri poſſet, niſi ſuprà docuiſſemus, eadem
in plantis & ſpontè, & ex ſemine fieri. Sed
tantam arborem ex tam paruo naſci ſemine,
aut ſine ſemine, quid admirabilius ſit, non
ſat ſcio. Eſt autem ſicciſſima arborum, pin
guiſſimum habens humidum & maximè
concoctum: vnde odit fimum. ſtercora, &
iuxta aquas areſcit. Eſt lignum illius odora
tum, nec vetuſtate odorem amittit. nec
tineis eroditur, nec corrumpitur aliter.
Quinimò folia illius tuſa veſtibus, aut gra
nis permiſta, omnem ab animalibus his,
qualia ſunt tineæ, blattæque, iniuriam pro
hibeat. Illud tamen mirum, quòd ſemen
eius ametur à formicis. Lachrymam & hoc
ipſum lignum emittit, atque vt par eſt
acrem. Igitur non ſpeciem mutant planta
rum principia, ſed potiùs magnitudinem,
formam, viréſque augent, aut minuunt.
Sunt autem duo plantarum principia, locus
& ſolum: atque ob id alia aliis locis, vel
ſolo proueniunt, velut apud Ambroſſenſes
in Phocide coccus naſcebatur olim, quo
etiam nunc noſtra purpura tingitur. Frutex
eſt, vt Pauſanias veridicus vir refert, rham
ni magnitudine, iunco ſimilis, ſed mollio
ribus, ac nigrioribus foliis: fructus qualis
ſolano, magnitudine erui: cùm præmatu
rus eſt, naſcitur ex eo animal culici ſimile,
ſed minus, quòd euolat: ob hoc igitur col
ligi ſolet antequàm erumpat. Simile ratio
ne in campis Galliæ abundat herberis, ma
ximè Lugdunenſi Prouincia: & in monti
bus buxus: nam Gallia, vt dici ſolet, ma
ximè pars illa, ſaxoſa eſt & ventoſa & ri
xoſa. Buxus igitur ſolo lapidoſo, cœlo pau
lò frigidiore, ventiſque gaudet. Pinaſter
autem frigidioribus in vallibus, montibúſ
que naſci ſolet. Sic frumentum contraria
ratione in inſula B. Thomæ, quæ ſub æqui
noctij circulo poſita eſt, ob ſoli & cœli
temperiem in herbam tranſit fruſtratis agri
colis. Idem contingit in noſtris regionibus,
cùm nimis imbribus abundauerint. Et vi
tes eadem ratione ob nimias pluuias vuas
mutant in capreolos. Ergo cùm cœlum mu
tare non liceat, ſolum mutetur. Id fiet, ſi
certo cinere, aut terra effoſſa, aut fimo
pingueſcant arua. Vt enim fluuij omnes pe
culiares herbas alunt, aut arbores, ita &
putreſcentes materiæ, aut cineres alij aliis
conueniunt. Generaliter tamen omnes ſuis
ramentis plantæ haudent: quoniam dum
corrumpitur materia, aliquid prioris natu
ræ ſeruat, atque ob id ſimile manet. Tranſ
mutatio autem & nutritio melior, atque fa
cilior ex ſimilibus. Maximè autem hac ſimi
litudine gaudet ceraſus. Nec ſolùm plan
tis hæc ratio conuenit, ſed animalibus ple
riſque, quæ ex putrida materia ortum ha
bent. Vnde vermium cinis fomitem ver
mium retinet, atque alios generat vermes,
& ſcorpionum ſordes ſcorpiones: & gene
raliter ſimilia à ſui generis putredine gene
rantur, vt etiam ſuperiùs docuimus. Mu
tant igitur alimenta plantas, adeò vt ana
cardus fructum ferat exurentem rubeum,
fabæ ſimilem, ſeu paruæ amygdalæ, mel
intus continentem. Gignitur inter Siciliæ
incendia, & rarò alibi. Poterat forſan amyg
dalæ arbore comparari, nam præter mel nu
cleus in fructum paruæ amygdalæ ſimilis
continetur candidus. Nigreſcit totus vetu
ſtate, ita Solis & loci qualitate planta mi
tiſſima in venenum tranſit. Nec ſolùm re
gio, ſed ſitus multum facit: nam plantæ,
quæ exorientem excipiunt ſolem, celeriter
creſcunt: quæ occidentem, ſerò. Chryſo
comos quòd auream habeat comam, foliis
ac fructu caret, corymbis aureis, & radice
nigra: naſcitur locis aridis & opacis: frigi
da igitur & ſicca, & ob id foliis & fructu
carens. Videntur igitur in plantarum gene
re velut animalium, manca quædam atque
oblæſa: ſic igitur alimentum omnia mutat.
In Hiſpania lac ſerum, aut nullum habet,
aut perquàm exiguum. Vnde dum coagula
re ſtudent, etiam aquam addunt: ſunt enim
paſcua aridiora: ideò non vbique, neque
ſemper, quæ regula generaliter intelligen
da eſt, cùm de erroribus naturæ loquimur.
Aberrat autem natura non ſpontè quidem,
ſed materiæ vitio. Aſininum autem lac ob ani
malis naturam caſei habet minimum, at
que ob id egregiè purgat, & ſalutare eſt.
Sunt enim in lacte partes ſex, ſpuma, pin
guedo, butyrum, caſeus, coloſtra, ſerum.
Neque prohibet quicquam, quin etiam plu
res numero ſint. Serum eſt pars aquea, quæ
pingui omni extracta materia remanet. Co
loſtra alij vocant recoctam, quòd extracto
butyro, caſeóque coquendo ſerum colliga
tur, ſomnifera & vehementer humida, ac
frigida. Porrò ſpuma, butyrum, & pingue
do eadem conſtant materia, quamobrem de
tracto vno, reliqua eſſe deſinunt. Pinguedo
dulciſſima atque iucundiſſima: cùm verò
embola lac agitatur in modiolo inani pin
guedinis pars melior cogitur in butyrum.
Eadem agitata facit ſpumam. In vniuerſum
autem, quemadmodum & in vino & ſan
guine, lac partes tres continet: aqueam,
quæ eſt ſerum: terream, caſeum: aëream,
butyrum. Vnde etiam manifeſtum eſt,
quod aliàs ſæpe diximus, tria tantùm eſſe
elementa: nam plures his ſubſtantias, ne
que in oleo, neque melle, lacte, vino,