Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
161
161
162
162
163
163
164
164
165
165
166
166
167
167
168
168
169
169
170
170
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="132"/>
              quod in compoſitione poſtmodò exprimitur. </s>
              <s>itaque non repetitur; ſed quod virtute contine­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1029"/>
                <lb/>
              batur, patefit, & quod continebat, euoluitur in parteis quæ continebantur: & ibi continuò na­
                <lb/>
              ſcitur ratio prædicati & ſubiecti, veluti ſimitas eſt depreſsio narium, & ſimum ſignificat nares
                <lb/>
              depreſſas: antequàm demonſtratio fiat, depreſsio non extra nares, ſed ſine naribus concipitur,
                <lb/>
              vt cauitas; non dico ſine ſubſtantia prorſus, eiuſmodi tamen, vt non generatim depreſsio, ſed
                <lb/>
              vt ſubiecti conditiones referens, vt puta carnis, vt dictum eſt,
                <expan abbr="eaq́ue">eaque</expan>
              ponitur in naribus ab enun­
                <lb/>
              ciante & demonſtrante. </s>
              <s>& quamuis non ſine ſubſtantia comprehendatur, non eſt compoſitio
                <lb/>
              quæ multiplicet res, ideſt, terminos enunciationis, ſicuti neque multiplicantur res, ſi dicamus ho­
                <lb/>
              minem album eſſe ſubſtantiam albam, verùm adhuc eſt vnum prędicatum & vnum ſubiectum.
                <lb/>
              </s>
              <s>Sicut ergo ſimum, quod eſt affectio narium, vbi ſic concipitur, vt depreſsio, non affert repetitio­
                <lb/>
              nem, quia nares abſtrahuntur in illa notione, ſed determinationem prædicati; ſic quamuis præ­
                <lb/>
              notio comprehendat ſubiectum, non idcirco naſcitur in demonſtratione repetitio, quia
                <expan abbr="">non</expan>
              illud
                <lb/>
              neceſſariò comprehenditur, cui primò ineſt: & eſto quòd comprehendatur, vt confusè compre­
                <lb/>
              henditur & in definitione diſtinguitur. </s>
              <s>Denique dicemus non omnem ſubiecti comprehenſio­
                <lb/>
              nem eſſe vt prædicati in ſubiecto & enunciationem continere; ſed tum eſſe vt prædicatum in
                <lb/>
              ſubiecto. </s>
              <s>poſtquàm totum quod ab
                <expan abbr="accidẽtis">accidentis</expan>
              nomine ſignificatur, in ſuas parteis diuiſum fuerit,
                <lb/>
              & vt aliud in alio cogitatum; ſiquidem enunciatio ſit non naturæ opus, ſed mentis, & quod
                <expan abbr="vnũ">vnum</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1030"/>
                <lb/>
              fecit quomodocunque natura; mens, cùm antè ſecreuerit, poſteà copularit, enunciat. </s>
              <s>Proinde
                <lb/>
              non efficitur quicquam. </s>
              <s>Subiectum comprehenditur. </s>
              <s>Ergo notitia complexa. </s>
              <s>Nanque addere
                <lb/>
              oportet. </s>
              <s>Comprehenditur ſubiectum, vt quomodocunque diuerſum ab eo cum quo
                <expan abbr="comprehẽ-ditur">comprehen­
                  <lb/>
                ditur</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="Cumq́ue">Cumque</expan>
              actu ſubiectum in affectionis prænotione comprehendatur, dabimus ante de­
                <lb/>
              monſtrationem poſſe cognoſci, quòd eſt, vt in eo demonſtrationum genere quæ cauſſam
                <expan abbr="tantũ-modo">tantun­
                  <lb/>
                modo</expan>
              continent. </s>
              <s>Et ſi etiam placeat affectionem eſſe ignotam, ſit, nec'ne, & omnem demon­
                <lb/>
              ſtrationem quæ continet cauſſam, docere quoque, vt res ſit, alio modo accipe notum eſſe, ſit'ne
                <lb/>
              affectio pòſt, atque antè demonſtrationem, vt quòd in hoc ita ſit, vt non in alio, quod propter hęc
                <lb/>
              principia & cęteris modis quibus res eſſe diſtinctè cognoſci poteſt. </s>
              <s>Sed cùm ſegregatio prædica­
                <lb/>
              ti à ſubiecto ſubiecti conditiones quoquopacto referat, inde effici puto, vt in demonſtratione de­
                <lb/>
              preſsio narium, aut ſonus in nube non accipiatur veluti genus, ſed vt proprium, & quod adhuc
                <lb/>
              cum ſubiecto conuerti poſsit. </s>
              <s>quanquam poſteà, cùm definitio ex demonſtratione conuerſa de­
                <lb/>
              ducitur; ſi tanquam genus accipiatur, nihil repugno. </s>
              <s>Nam definitio debet omnes definiti par­
                <lb/>
              teis euoluere & proponere; ſed propter orationis continuitatem & connexionem generis & dif­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1031"/>
                <lb/>
              ferentiarum quæ in eadem & continuata oratione ſubiunguntur, vna affectio atque illa quidem
                <lb/>
              propria notatur. </s>
              <s>Hæc oratio quæ notionem complet affectionis, & in ipſa definitione non prę­
                <lb/>
              termittitur, in demonſtratione variis modis vſurpari ſolet. </s>
              <s>vel enim relinquitur, vt nota, vel pro
                <lb/>
              nomine ſumitur, & ſubit locum concluſionis, vt apparet in eclypſi: nihil enim eſt aliud eclypſis
                <lb/>
              quàm priuatio luminis. </s>
              <s>Obſeruaui quoque in mathematicis eam, ſicuti medium in demonſtra­
                <lb/>
              tione collocari: quia tamen ſolam exiſtentiam, ſeu naturam confusè rei demonſtrabilis indicat,
                <lb/>
              eſſe videtur eius ingenij, vt ex aliis cauſsis concludi debeat, neque eſſe medium primum; ſed
                <lb/>
              quod reſolui queat vlterius in alias cauſſas longè priores. </s>
              <s>In mathematicis fortè, quia rationem
                <lb/>
              formalem plerunque conſectantur, ſufficere pro medio poterit. </s>
              <s>In motu demonſtrando, cuius
                <lb/>
              rei gratia longius prolocuti ſumus; ratio formalis pro medio videtur accepta, quæ profectò in
                <lb/>
              alias multò priores cauſſas reſoluitur, efficiens nimirùm & finem. </s>
              <s>Aſſumuntur etiam non rarò
                <lb/>
              pro genere ea quæ ſunt ad vnum, vt in definitione naturæ principium, in coctionis definitione
                <lb/>
              perfectio, ſic & hoc loco in definitione motus actus accipietur, vt genus quod eſt commune ad
                <lb/>
              vnum, adiicietur ſubiectum, atque illud quidem duplex, quod & per quod: mox reliquæ cauſſę
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1032"/>
                <lb/>
              inſerentur efficiens, ſcilicet, & finis. </s>
              <s>Itaque cùm in hac definitione quæ eſt: Actus eius quod eſt
                <lb/>
              in potentia, quatenus in potentia; genus, aut ſimile generi comprehendatur & ſubiectum quod
                <lb/>
              duplex eſt, cui, vt dici ſolet, denominatiuè inhæret prædicatum, & alterum ſubiectum, per quod
                <lb/>
              contrahitur in certum genus, nec aliud quicquam exprimatur; planum eſt, hanc non eſſe ſuis
                <lb/>
              partibus abſolutam definitionem motus, & ex reliquis cauſsis eſſe complendam. </s>
              <s>Niſi quis eas
                <lb/>
              cauſſas prætermiſſas eſſe putet, vel vt ſuperiore libro expreſſas. </s>
              <s>ibi enim didicimus quod' nam ſit
                <lb/>
              efficientis munus,
                <expan abbr="idq́ue">idque</expan>
              ſemper intueri finem, vel etiam quòd in illo termino potentiæ ſignificen­
                <lb/>
              tur vnà finis & efficiens, ſicut in vno eorum quæ ſunt ad aliquid, alterum quoque comprehendi
                <lb/>
              ſolet. </s>
              <s>terminus enim poteſtatis actus eſt, & poteſtas ad actum promouetur ab actu. </s>
              <s>nihil enim
                <lb/>
              moror. </s>
              <s>
                <expan abbr="nihilq́">nihilque</expan>
              . </s>
              <s>ſat eſt, ſi definitio peruulgata motus habeatur ſolùm, vt ratio formalis ipſius, &
                <lb/>
              vt concluſio quæ cęterarum cauſſarum adiunctione ſupplenda ſit, ſi rei eſſentiam exactè ponere
                <lb/>
              debeat ante oculos. </s>
              <s>Quacunque de cauſſa talia cauſſarum genera ſuppreſſa ſint, ea certè ſubin­
                <lb/>
              telligere oportet. </s>
              <s>Sed prætereà, cùm motus ſit commune ad vnum, id quod modò explicatum
                <lb/>
              eſt generatim, ad ſingula prædicamenta transferendum eſt ſecundum quæ fit motus, ſicut etiam </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>