Clavius, Christoph, In Sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentarius

Table of figures

< >
< >
page |< < (115) of 525 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div293" type="section" level="1" n="100">
          <pb o="115" file="151" n="152" rhead="Ioan. de Sacro Boſco."/>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div297" type="section" level="1" n="101">
          <head xml:id="echoid-head105" xml:space="preserve">COMMENTARIVS.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5435" xml:space="preserve">
              <emph style="sc">Confirmat</emph>
            hoc loco poſteriorem partem propoſitæ tertiæ conclu-
              <lb/>
            ſionis; </s>
            <s xml:id="echoid-s5436" xml:space="preserve">aquam uidelicet eſſe quoque rotundam, duplici ratione. </s>
            <s xml:id="echoid-s5437" xml:space="preserve">Prima eſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s5438" xml:space="preserve">Si
              <lb/>
            in litore maris ponatur aliquod ſignum notabile, nempe turris aliqua, aut do-
              <lb/>
            mus notetur, exeatq́ue a portu nauis, poſt aliquam diſtantiam nauis a litore,
              <lb/>
            illi, qui ſunt in naui i
              <unsure/>
            uxta pedem mali, non uide-
              <lb/>
              <figure xlink:label="fig-151-01" xlink:href="fig-151-01a" number="45">
                <image file="151-01" xlink:href="http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/zogilib?fn=/permanent/library/xxxxxxxx/figures/151-01"/>
              </figure>
            bunt amplius ſignũ illud notatũ; </s>
            <s xml:id="echoid-s5439" xml:space="preserve">ſi uero quiſpiam
              <lb/>
            e
              <unsure/>
            onſcendat tunc ſummitatem mali, illud adhuc
              <lb/>
            uidebit ſignum, atque hoc contingit, ſecluſis
              <lb/>
            e
              <unsure/>
            tiam omnibus aliis impedimentis, ut ſunt nebu-
              <lb/>
            læ, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5440" xml:space="preserve">uapores. </s>
            <s xml:id="echoid-s5441" xml:space="preserve">Igitur manifeſte ſequitur, huiu-
              <lb/>
            ſee rei cauſam ſuiſſe tumorem duntaxat aquæ in-
              <lb/>
            @eriectum inter nauem, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5442" xml:space="preserve">ſignum illud in litore.
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s5443" xml:space="preserve">Nam niſi tumor aquæ eſſet impedimento, nimirũ
              <lb/>
            ſi aqua plana exiſteret, melius deberent ſignum ui-
              <lb/>
            dere illi, qui ſunt ad pedem mali, quàm is, qui eſt in
              <lb/>
            ſummitate mali, cum illi ſint hoc propinquiores, ut patet per lineas rectas à ſi-
              <lb/>
            gno ad pedem mali, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5444" xml:space="preserve">ad ſum mitatem eiuſdem ductas. </s>
            <s xml:id="echoid-s5445" xml:space="preserve">Eſſet enim illa, quæ du-
              <lb/>
            citur ad ſummitatem mali, longior ea, quæ ad pedem mali extenditur, cum
              <lb/>
            opponatur maiori angulo, ut in appoſita figura apparet.</s>
            <s xml:id="echoid-s5446" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5447" xml:space="preserve">
              <emph style="sc">Qvamvis</emph>
            vero hæc ratio, quæ eſt omninm Aſtronomorum, optime de-
              <lb/>
            monſtret
              <unsure/>
            , aquam habere ſiguram rotundam, ſecluſis nebulis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5448" xml:space="preserve">vaporibus vis ũ
              <lb/>
              <note position="right" xlink:label="note-151-01" xlink:href="note-151-01a" xml:space="preserve">19. primi</note>
            noſtrum impedientibus: </s>
            <s xml:id="echoid-s5449" xml:space="preserve">tamen quoniam vix, aut nunquam tempus adeo ſere-
              <lb/>
            nũ exiſtit, vt nulliſint uapores eleuati ex mari; </s>
            <s xml:id="echoid-s5450" xml:space="preserve">immo ſolũ ex ea concluditur,
              <lb/>
            terrã eſſe aliquo modo rotundã, id eſt, non planã, nõ autem, eã eſſe ſphęricam;
              <lb/>
            </s>
            <s xml:id="echoid-s5451" xml:space="preserve">idcirco melius, ac efficacius probare poterimus, aquam eſſe rotundã, ac ſphærĩ
              <lb/>
            cam, ijſdem medijs, quibus auctor collegitterræ rotunditatem, cõferendo ſcili
              <lb/>
            @et inſulas magis orientales cũ minus orientalibus, ſi nimirũ nauigetur ex Sy-
              <lb/>
            ria in Hiſpaniã, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5452" xml:space="preserve">hinc verſus eã partẽ Hiſpaniæ nouæ, ſiue Americæ, quæ Flo
              <lb/>
            rida nuncupatur, vel contra. </s>
            <s xml:id="echoid-s5453" xml:space="preserve">Conferendo item inſulas ſeptentrionaliores cum
              <lb/>
            minus ſeptentrionalibus, ſi nimirum nauigatio inſtituatur ex Luſitania Flan-
              <lb/>
            driã uerſus, uel contra; </s>
            <s xml:id="echoid-s5454" xml:space="preserve">& </s>
            <s xml:id="echoid-s5455" xml:space="preserve">ex Luſitan a per Inſulas Fortunatas uerſus caput ui-
              <lb/>
            ride. </s>
            <s xml:id="echoid-s5456" xml:space="preserve">Omnes etenim experientię ſupra allatę ad comprobandam terrę rotun-
              <lb/>
            ditatem, anticipatio uidelicet ortus, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5457" xml:space="preserve">occaſus ſtellarum, item variatio altitu-
              <lb/>
            dinis poli, eadem proportione cõpertæ ſunt à nautis in Oceano, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5458" xml:space="preserve">mari. </s>
            <s xml:id="echoid-s5459" xml:space="preserve">Quare
              <lb/>
            neceſse eſt, aquam quoque rotundam eſse, ac ſphæricam.</s>
            <s xml:id="echoid-s5460" xml:space="preserve"/>
          </p>
          <p style="it">
            <s xml:id="echoid-s5461" xml:space="preserve">
              <emph style="sc">Item</emph>
            cum aqua ſit corpus homogeneum, totum cũ partibus eiuſdem
              <lb/>
            erit rationis: </s>
            <s xml:id="echoid-s5462" xml:space="preserve">ſed partes aquæ (ſicut in guttulis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5463" xml:space="preserve">roribus herbarũ accidit)
              <lb/>
            rotundam natur aliter appetunt formam. </s>
            <s xml:id="echoid-s5464" xml:space="preserve">ergo & </s>
            <s xml:id="echoid-s5465" xml:space="preserve">totum, cuius ſunt partes.</s>
            <s xml:id="echoid-s5466" xml:space="preserve"/>
          </p>
        </div>
        <div xml:id="echoid-div300" type="section" level="1" n="102">
          <head xml:id="echoid-head106" xml:space="preserve">COMMENTARIVS.</head>
          <p>
            <s xml:id="echoid-s5467" xml:space="preserve">
              <emph style="sc">Secvnda</emph>
            ratio eſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s5468" xml:space="preserve">Partes aquæ naturaliter appetunt figuram rotun-
              <lb/>
            dam, ut uidemus in guttulis, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5469" xml:space="preserve">rore ſuper folia herbarũ: </s>
            <s xml:id="echoid-s5470" xml:space="preserve">cũ igitur aqua ſit cor-
              <lb/>
            pus homogeneũ, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5471" xml:space="preserve">conſequenter totũ cum partibus eiuſdẽ ſit rationis, erit & </s>
            <s xml:id="echoid-s5472" xml:space="preserve">
              <lb/>
            tota aqua figuræ rotundæ. </s>
            <s xml:id="echoid-s5473" xml:space="preserve">Verũ hæc ratio non multũ efficax eſt. </s>
            <s xml:id="echoid-s5474" xml:space="preserve">Guttulæ enim
              <lb/>
            illæ fugiẽtes ſiccitatẽ ſibi inimicam, ex naturali, & </s>
            <s xml:id="echoid-s5475" xml:space="preserve">uniuerſali propenſione ada-
              <lb/>
            mant rotundam figurã, ut uidelicet diurius ſe cõſeruent. </s>
            <s xml:id="echoid-s5476" xml:space="preserve">Eſt enim figura ſphæ-
              <lb/>
            rica ad id commodiſſima, cum eius partes ſint magis unitæ, quàm aliarũ </s>
          </p>
        </div>
      </text>
    </echo>