Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.006893">
                <pb pagenum="504" xlink:href="016/01/153.jpg"/>
              Venerem excitare? </s>
              <s id="s.006894">Itaque aliud meco­
                <lb/>
              nium ab amphiam eſſe exiſtimant. </s>
              <s id="s.006895">Sed &
                <lb/>
              amphiam venenum eſt apud Indos, atque
                <lb/>
              ex eorum genere, quæ abſque moleſtia oc­
                <lb/>
              cidunt: quod meconio proprium eſſe, ne­
                <lb/>
              mo ignorat. </s>
              <s id="s.006896">Sed forſan aliud eſt quippiam
                <lb/>
              quod & curas leuat, & Venerem ſti­
                <lb/>
              mulat, & ſomnum affert, quale amo­
                <lb/>
              mum & crocus. </s>
              <s id="s.006897">Ergo quòd ſint quædam,
                <lb/>
              quæ Venerem immodicam excitent, do­
                <lb/>
              cuimus: quænam autem ſint illa, per­
                <lb/>
              fecta plantarum hiſtoria etiam explica­
                <lb/>
              bimus.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1006"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006898">
                <margin.target id="marg1006"/>
              Flores cur
                <lb/>
              varij.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006899">Folia plan­
                <lb/>
              tarum cur
                <lb/>
              omnia viri­
                <lb/>
              dia.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006900">
                <expan abbr="Partiũ">Partium</expan>
              plan­
                <lb/>
              tarum
                <expan abbr="tẽpe-ramentum">tempe­
                  <lb/>
                ramentum</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006901">Nunc docere expedit cur floribus non
                <lb/>
              vnus eſt colos velut foliis: id contingit,
                <lb/>
              quoniam ſiccatur humidum, nec aliud ſup­
                <lb/>
              peditatur. </s>
              <s id="s.006902">Folia namque cùm humidum per­
                <lb/>
              petuum ſubminiſtretur, agente calore om­
                <lb/>
              nia neceſſariò ſunt viridia, qua de cauſa &
                <lb/>
              ſuprema ſuperficies ſtantium aquarum talis
                <lb/>
              eſt, & vda loca, quæ ſub ſtillis tectorum in
                <lb/>
              terra poſita ſunt, vbi Solis radij non ap­
                <lb/>
              parent. </s>
              <s id="s.006903">Igitur humidiſſima totius plantæ
                <lb/>
              ſemper, & plerunque frigidiſſima, fo­
                <lb/>
              lium: calidiſſima & ſicciſſima, ſemen: in
                <lb/>
              quarum medio flos eſt collocandus. </s>
              <s id="s.006904">Sunt
                <lb/>
              tamen & flores parte aliqua virides, cæ­
                <lb/>
              tera cærulea: calathi forma: & hyacintho­
                <lb/>
              rum genere eſſe aiebant. </s>
              <s id="s.006905">Parùm odorati,
                <lb/>
              atque humidiores. </s>
              <s id="s.006906">Frigidiſſima rurſus ac ſic­
                <lb/>
              ciſſima radix: vt calidiſſima, ac humidiſſi­
                <lb/>
              ma, fructus: in quorum medio truncus, pro­
                <lb/>
              pius tamen ad radicem accedens. </s>
              <s id="s.006907">Trunci
                <lb/>
              denuò calidiſſima ac ſicciſſima pars, cor­
                <lb/>
              tex: humidiſſima ac frigidiſſima, matrix:
                <lb/>
              lignum quaſi in horum medio collocatur:
                <lb/>
              totus tamen ( vt dixi
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              truncus frigidus ma­
                <lb/>
              nifeſtè ac ſiccus. </s>
              <s id="s.006908">Folia tegunt ſtipitem,
                <arrow.to.target n="marg1007"/>
                <lb/>
              flores, fructus, ſemen: lignum velut in
                <lb/>
              animalibus oſſa omnia ſuſtinet, integitur
                <lb/>
              à cortice defenſionis cauſa: at in quibuſ­
                <lb/>
              dam etiam cortex eſt, per quem defertur
                <lb/>
              alimentum: matrix & ipſa in quibuſdam eſt
                <lb/>
              nutrimenti cauſa: in omnibus humectat
                <lb/>
              lignum. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006909">
                <margin.target id="marg1007"/>
              Partium in
                <lb/>
              arboribus
                <lb/>
              vſus.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006910">Quamobrem quæ matrice carent omnia
                <lb/>
              lachryma abundant, vt lignum ſanctum: quæ
                <lb/>
              copioſam habent matricis ſubſtantiam, la­
                <lb/>
              chryma carent, vt ſambucus. </s>
              <s id="s.006911">Radix tra­
                <lb/>
              hendi gratia alimenti à terra: flores ob fru­
                <lb/>
              ctum, vel ſemen, nam in illa ſemper ver­
                <lb/>
              tuntur: fructus verò propter ſemen, nam in
                <lb/>
              omni fructu ſub pericarpio ſemen contine­
                <lb/>
              tur. </s>
              <s id="s.006912">Igitur fructus perfectio videtur plantæ,
                <lb/>
              ſemen verò ad propagandam ſpeciem. </s>
              <s id="s.006913">At in
                <lb/>
              quibus fructus non eſt, ſemen commoda &
                <lb/>
              vſus præſtat. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006914">In hoc videtur natura plantis inclemen­
                <lb/>
              tior fuiſſe quàm animalibus, cùm plantis
                <lb/>
              hyeme veſtes decidant, animalibus creſcant,
                <lb/>
              ſcilicet pili. </s>
              <s id="s.006915">Armauit & plantas velut &
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1008"/>
                <lb/>
              animalia, duritie, magnitudine, flectendi
                <lb/>
              facilitate, tum ſpinis. </s>
              <s id="s.006916">Muniuit enim qua­
                <lb/>
              drifariàm follia, ſpinis ( vt dixi
                <emph type="italics"/>
              )
                <emph.end type="italics"/>
              roſarum,
                <lb/>
              minoribus aculeis. </s>
              <s id="s.006917">vt boraginis: lanugine,
                <lb/>
              vt mentaſtri: pilis, vt violæ, & piloſellæ
                <lb/>
              vtriuſque. </s>
              <s id="s.006918">Lanugine denſior pilus, ideò ad
                <lb/>
              vulnera conſolidanda nil par. </s>
              <s id="s.006919">Sed & errores,
                <lb/>
              vt in animalibus, atque eò ftequentiores,
                <lb/>
              quò viliores. </s>
              <s id="s.006920">Inde fit vt etiam in paruis ani­
                <lb/>
              malibus, in his quæ à materia gignuntur
                <lb/>
              putrida, in piſcibus, in metallicis abundent,
                <lb/>
              velut in plantis. </s>
              <s id="s.006921">Sed in animalibus propriè
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1009"/>
                <lb/>
              perfectioribus monſtra ob raritatem, à mon­
                <lb/>
              ſtrando dicta ſunt: licet tamen & hoc no­
                <lb/>
              men etiam ad plantas transferre. </s>
              <s id="s.006922">Nam ſi
                <lb/>
              plantæ ſuum ſeruent ordinem, non ſolùm
                <lb/>
              partibus certis conſtant, ſed etiam numero
                <lb/>
              foliorum. </s>
              <s id="s.006923">Adeò ſolers etiam in minimis na­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1010"/>
                <lb/>
              tura fuit, cuius cauſam intellige: cùm motus
                <lb/>
              plantis deeſſet ad generationem, vtrunque
                <lb/>
              ſexum coëgiſſe neceſſe fuit, vnde plures per­
                <lb/>
              ſæpe in vnum coëunt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006924">
                <margin.target id="marg1008"/>
              Plantarum
                <lb/>
              arma.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006925">
                <margin.target id="marg1009"/>
              Plantarum
                <lb/>
              monſtra.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006926">
                <margin.target id="marg1010"/>
              Plantas om­
                <lb/>
              nes certo nu­
                <lb/>
              mero folio­
                <lb/>
              rum conſta­
                <lb/>
              re, & quo­
                <lb/>
              modo.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006927">Cùm igitur in animalibus velut in cari­
                <lb/>
              nis ſpina vna eſſet neceſſaria, in quam om­
                <lb/>
              nia oſſa implantarentur, atque in plantis
                <lb/>
              neruis vice ſpinæ fungerentur, neceſſe fuit,
                <lb/>
              vt & in neruo plantarum ſi vnus eſſet, aut
                <lb/>
              in ſingulis ſi plures folia altrinſecus dextra
                <lb/>
              ac ſiniſtra pari ratione, tum rami exoriren­
                <lb/>
              tur: nam & in animalibus omnia duplica­
                <lb/>
              ta, vt rectè Ariſtoteles dicit, videntur. </s>
              <s id="s.006928">Er­
                <lb/>
              gò cùm in ſummo cacuminis loco folium
                <lb/>
              eſſet neceſſarium, gemina verò hinc inde
                <lb/>
              in nodis cuilibet plantæ vnicam ſpinam ha­
                <lb/>
              benti, neceſſaria fuit ratio ordinis hu­
                <lb/>
              ius, vt in ſingulis nodis duo folia, in
                <lb/>
              ſummo tria haberet. </s>
              <s id="s.006929">Itaque cùm arida
                <lb/>
              fuerit planta, nec folia emittere poſſit iux­
                <lb/>
              ta nodos efficitur enophyllum, cuius eſt hæc
                <lb/>
              forma. </s>
            </p>
            <figure id="id.016.01.153.1.jpg" xlink:href="016/01/153/1.jpg" number="75"/>
            <p type="main">
              <s id="s.006930">Folium vnum breui ſtipiti
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1011"/>
                <lb/>
              adnaſcitur abſque venis, ner­
                <lb/>
              uiſque hederaceo molliori per­
                <lb/>
              ſimili tamen, vbi folium ſtipi­
                <lb/>
              ti iungitur, prodit ſimul vagi­
                <lb/>
              na criſpia tenuis ac viridis, fo­
                <lb/>
              lio procerior, in qua ſemina
                <lb/>
              parua continentur, viridis ad­
                <lb/>
              modum tota herba, radix vni­
                <lb/>
              ca forma capitis ſerpentis: cúmque Aprili
                <lb/>
              menſe in pratis oriatur, iuxta Papiam Ma­
                <lb/>
              io areſcit: odore nullo, ſaporeque Vul­
                <lb/>
              neribus prodeſſe creditur. </s>
              <s id="s.006931">Itaque cùm
                <lb/>
              hic non ſuppeditaret materia, è neruo
                <lb/>
              naſci oportuit folium, atque in cacu­
                <lb/>
              mine: nam aliter tota planta tegi non
                <lb/>
              poteſt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.006932">
                <margin.target id="marg1011"/>
              Enopyhlli
                <lb/>
              forma mira.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006933">Hac ratione pinguis, & pauca in eno­
                <lb/>
              phyllo, in trifolio mediocris, paucáque,
                <lb/>
              ſed pinguior in helleboro ( non enim ſi te­
                <lb/>
              nuis fuiſſet, tot folia neceſſarium fuiſſe fa­
                <lb/>
              cere ) in pentaphyllo verò tenuiſſima ac he­
                <lb/>
              ptaphyllo: nam in pauciora redacta fuiſ­
                <lb/>
              ſet pauca materia, ſi fuiſſet craſſa. </s>
              <s id="s.006934">Quar­
                <lb/>
              tò enim plura ſunt folia ſi ſtipes craſſus non
                <lb/>
              fuerit eò tenuiora eſſe neceſſe eſt: vbi
                <lb/>
              etiam materia ſicca pauca, pauci nerui,
                <lb/>
              aut nulli. </s>
              <s id="s.006935">vt in enophyllo, trifolio, pen­
                <lb/>
              taphyllo: vbi plurima, plures nerui, vt in
                <lb/>
              arboribus. </s>
              <s id="s.006936">Quilibet autem neruus ordinem
                <lb/>
              ſuum ſeruat: cùm plures fuerint, ordinem &
                <lb/>
              numerum foliorum confundere videntur.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.006937">Ita ſyderum motus cùm pluribus æqualibus
                <lb/>
              motibus conſtent, confuſi & inæquales ap­
                <lb/>
              parent. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.006938">Ergo quòd folia in ſummitate plantarum
                <lb/>
              imparia numero eſſe neceſſe ſit, iam manife­
                <lb/>
              ſtum eſt. </s>
              <s id="s.006939">Nam vel à ſolis neruis prodeunt,
                <lb/>
              & fit enophyllum: vel hinc inde, fiuntque </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>