1trifolium, pentaphyllon, heptaphyllon, hel
leborus qui nouem habet folia: nam ſi plura
ſint, melius eſt, vt per totam plantam iuxta
nodos bina ac bina digerantur, nec tantùm
oneris cacumen ſubeat. At contraria ratio
ne ſi pauca, melius fuit totam ad ſummum
plantæ traduci: nam folia ibi melius totam
plantam, atque ideò etiam flores & fructus
tegunt. Indicio eſt, folia propter flores, &
multò ante fructus naſcuntur: quibuſque
perpetua ſunt, his etiam toto tempore anni
fructus, aut flores: & quòd ſi folia ſeriùs
floribus naſcantur, his maxima pars fru
ctuum perit: hyeméque cum folia decidunt,
nulli flores, ac fructus naſcuntur, viden
turque ob id ſolum nata: nam cum hyeme
non pariat arbos, decidunt folia. Ergo im
paria ſunt folia plantarum, quoniam quæ
in cacumine ſunt, imparia eſſe neceſſe eſt,
inde hinc de alia prodire æqualiter dextra
ac ſiniſtra. Indicio primum eſt, quòd nul
la planta, quæ nudum habeat truncum, pa
ria habeat in vertice: deinde, quòd medium
folium ſemper ſit maius, pinguius ac ro
buſtius reliquis, tum illi proximiora remo
tioribus, quodque ex aduerſo nerui ſemper
cauitas in ſtipite adiacet, ipſeque truncus
faciliùs inflectitur in ipſam cauitatem, quàm
in neruum.
leborus qui nouem habet folia: nam ſi plura
ſint, melius eſt, vt per totam plantam iuxta
nodos bina ac bina digerantur, nec tantùm
oneris cacumen ſubeat. At contraria ratio
ne ſi pauca, melius fuit totam ad ſummum
plantæ traduci: nam folia ibi melius totam
plantam, atque ideò etiam flores & fructus
tegunt. Indicio eſt, folia propter flores, &
multò ante fructus naſcuntur: quibuſque
perpetua ſunt, his etiam toto tempore anni
fructus, aut flores: & quòd ſi folia ſeriùs
floribus naſcantur, his maxima pars fru
ctuum perit: hyeméque cum folia decidunt,
nulli flores, ac fructus naſcuntur, viden
turque ob id ſolum nata: nam cum hyeme
non pariat arbos, decidunt folia. Ergo im
paria ſunt folia plantarum, quoniam quæ
in cacumine ſunt, imparia eſſe neceſſe eſt,
inde hinc de alia prodire æqualiter dextra
ac ſiniſtra. Indicio primum eſt, quòd nul
la planta, quæ nudum habeat truncum, pa
ria habeat in vertice: deinde, quòd medium
folium ſemper ſit maius, pinguius ac ro
buſtius reliquis, tum illi proximiora remo
tioribus, quodque ex aduerſo nerui ſemper
cauitas in ſtipite adiacet, ipſeque truncus
faciliùs inflectitur in ipſam cauitatem, quàm
in neruum.
Folia pro
pter flores &
fructus facta
eſſe oſtendi
tur.
pter flores &
fructus facta
eſſe oſtendi
tur.
Nerui folio
rum cur
impares.
rum cur
impares.
Eadem ratione nerui foliorum etiam im
pares ſunt, vt in plantagine: nam vel qui
ni, vel ſepteni, vel etiam plures: nam præ
ter eos, qui bini à lateribus ſtant, medius
adiicitur. Sed ſi plantarum materia pro fo
liis abundauerit vnico cum neruo, adhuc
eadem ratione in cacumine imparia, per to
tam plantam bina ac bina in ſingulis no
dis. Quòd ſi plures nerui in trunco vt bini,
erunt quaterna folia in nodis: aut bina ac
bina, ſed non è regione: in cacumine verò
ſena vel dena. Eadem ratio in ramis, vnde
niſi quid oblæſum fuerit, aut monſtrificum
quod (vt dixi) frequenter contingit in plan
tis, foliorum numerum in omnibus certa
ratione colligere licet.
pares ſunt, vt in plantagine: nam vel qui
ni, vel ſepteni, vel etiam plures: nam præ
ter eos, qui bini à lateribus ſtant, medius
adiicitur. Sed ſi plantarum materia pro fo
liis abundauerit vnico cum neruo, adhuc
eadem ratione in cacumine imparia, per to
tam plantam bina ac bina in ſingulis no
dis. Quòd ſi plures nerui in trunco vt bini,
erunt quaterna folia in nodis: aut bina ac
bina, ſed non è regione: in cacumine verò
ſena vel dena. Eadem ratio in ramis, vnde
niſi quid oblæſum fuerit, aut monſtrificum
quod (vt dixi) frequenter contingit in plan
tis, foliorum numerum in omnibus certa
ratione colligere licet.
Mala omnia
certo grano
rum numero
conſtant.
certo grano
rum numero
conſtant.
Simili modo & in fructibus: atque vt à
difficiliori ſumam exemplum, mala punica
quæque pro ſuo genere, & quæ ex eadem
arbore naſcuntur, certum granorum nume
rum retinent, quædam nongenta quadra
gintaquatuor, alia centum viginocto, atque
alia alio numero, omnibus certo ordine ex
ambitu latiore corticis in anguſtum verſus
centrum tendentibus. Sic pyrorum ſemina,
ſic malorum, aut meſpilorum. Annectun
tur pediculis omnes, quia humidum, ſic
aqueum melius ab aëre diſſipatur, & fructus
etiam ob id melius nutriuntur. Semina ve
rò in his contenta, & quorum gratia fructus
facti ſunt, robuſtiora euadunt, & magis apta
generatio.
difficiliori ſumam exemplum, mala punica
quæque pro ſuo genere, & quæ ex eadem
arbore naſcuntur, certum granorum nume
rum retinent, quædam nongenta quadra
gintaquatuor, alia centum viginocto, atque
alia alio numero, omnibus certo ordine ex
ambitu latiore corticis in anguſtum verſus
centrum tendentibus. Sic pyrorum ſemina,
ſic malorum, aut meſpilorum. Annectun
tur pediculis omnes, quia humidum, ſic
aqueum melius ab aëre diſſipatur, & fructus
etiam ob id melius nutriuntur. Semina ve
rò in his contenta, & quorum gratia fructus
facti ſunt, robuſtiora euadunt, & magis apta
generatio.
Sycomori
fructus &
biferarum
plantarum
fructus &
biferarum
plantarum
Indicio eſt huic, quòd ſycomori fructus
abſque pediculo innaſcuntur trunco: nam
cùm hæc arbor valde pingue habeat (vt dixi)
humidum, non indiget, vt in pediculo hu
mor amplius ſiccetur. His de cauſis fructus
quater in anno edit, & quæ niſi ſaucietur
arbor non maturantur. Quòd iudicium in
ficu & vitibus, quæ ſæpius in anno fructifi
cant, facere debemus: abundant enim co
pia pinguis humidi, & ſerò vel vix matu
rantur, & ventriculo graues ſunt, velut &
ſycomori. Oportebat autem talem eſſe arbo
rem, quæ fructum adeò vberem ferret, vt
frumenti vice apud incolas haberetur, ſatiſ
facerétque hominum vitæ.
abſque pediculo innaſcuntur trunco: nam
cùm hæc arbor valde pingue habeat (vt dixi)
humidum, non indiget, vt in pediculo hu
mor amplius ſiccetur. His de cauſis fructus
quater in anno edit, & quæ niſi ſaucietur
arbor non maturantur. Quòd iudicium in
ficu & vitibus, quæ ſæpius in anno fructifi
cant, facere debemus: abundant enim co
pia pinguis humidi, & ſerò vel vix matu
rantur, & ventriculo graues ſunt, velut &
ſycomori. Oportebat autem talem eſſe arbo
rem, quæ fructum adeò vberem ferret, vt
frumenti vice apud incolas haberetur, ſatiſ
facerétque hominum vitæ.
Quæ igitur plantæ fructum vnicum edunt
& celeriter maturantur, parum habent pin
guis humidi, & adeò maturantur, vt facilè
putreſcant, vt ceraſa: quæ verò non matu
rantur, vnicum tamen habent fructum, fri
gida ſunt & ſicca, vt ſorba, ac meſpila: quæ
verò multiplicem edunt fructum, vt ficus,
vitis, ſycomorus, omnia difficulter ad ma
turitatem perducunt extremos fructus, ſunt
que humida valde, & humido quidem pin
gui, & multum nutriunt, & ſerò conco
quuntur.
& celeriter maturantur, parum habent pin
guis humidi, & adeò maturantur, vt facilè
putreſcant, vt ceraſa: quæ verò non matu
rantur, vnicum tamen habent fructum, fri
gida ſunt & ſicca, vt ſorba, ac meſpila: quæ
verò multiplicem edunt fructum, vt ficus,
vitis, ſycomorus, omnia difficulter ad ma
turitatem perducunt extremos fructus, ſunt
que humida valde, & humido quidem pin
gui, & multum nutriunt, & ſerò conco
quuntur.
Quidam verò fructus poſtquàm decerpti
defuerint ſeruantur & areſcunt, vt iuglan
des, auellanæque alij ſeruantur, nec areſ
cunt, vt punica: quidam non ſeruantur, vt
ceraſa. Reuireſcunt, qui ſeruantur aridi, vt
quaſi nuper decerpti è planta, ſi perforato
cortice in ſacculo per octo dies in puteum
demittantur, aut quindecim diebus ſub hu
mida terra ſepeliantur. Cato verò & hos, &
vuas nondum maturas vaſis vitreis ſub terra
reconditis ſeruari docuit.
defuerint ſeruantur & areſcunt, vt iuglan
des, auellanæque alij ſeruantur, nec areſ
cunt, vt punica: quidam non ſeruantur, vt
ceraſa. Reuireſcunt, qui ſeruantur aridi, vt
quaſi nuper decerpti è planta, ſi perforato
cortice in ſacculo per octo dies in puteum
demittantur, aut quindecim diebus ſub hu
mida terra ſepeliantur. Cato verò & hos, &
vuas nondum maturas vaſis vitreis ſub terra
reconditis ſeruari docuit.
Fructus du
ri corticis
quomodo re
uireſcant.
ri corticis
quomodo re
uireſcant.
Multa ſunt quæ ad hæc pertinent, non
tamen ſunt ex his de quibus, vt ſermo ſit
completus, nunc dicendum erit. Huiuſcemo
di ſunt, quomodo transferantur plantæ è
regione in regionem, vt ex India in Ita
liam: aliæ quidem ſemine tranſlatæque aliæ
in vaſis integræ, ac terra obſitæ, aliarum
ſurculi in melle ſepulti: quandoquidem mel
lis humidum, tenue eſt, dulce ac tempera
tum, non pingue, non putredini obnoxium
hoc autem alendis teneris germinibus com
modiſſimum. Quamobrem & iuglandes to
to anno virides in eo ſeruantur, fructus
verò & caro non paucis diebus abſque pu
tredine.
tamen ſunt ex his de quibus, vt ſermo ſit
completus, nunc dicendum erit. Huiuſcemo
di ſunt, quomodo transferantur plantæ è
regione in regionem, vt ex India in Ita
liam: aliæ quidem ſemine tranſlatæque aliæ
in vaſis integræ, ac terra obſitæ, aliarum
ſurculi in melle ſepulti: quandoquidem mel
lis humidum, tenue eſt, dulce ac tempera
tum, non pingue, non putredini obnoxium
hoc autem alendis teneris germinibus com
modiſſimum. Quamobrem & iuglandes to
to anno virides in eo ſeruantur, fructus
verò & caro non paucis diebus abſque pu
tredine.
Plantæ quo
modo tranſ
ferantur in
longinquas
regiones.
modo tranſ
ferantur in
longinquas
regiones.
Sed ſucci poſtquàm efferbuerint (ſic enim
humidum aqueum, quod eſt putredinis prin
cipium, reſoluitur ) ſuperiniecto oleo ſer
uantur. Fumi terræ ſuccus tamen, vel ſic
ex amaro in acerbum tranſit & acidum,
quoniam pars terrea, quæ cauſa eſt amari
tudinis, deſcendens ſuccum inſipidum relin
quit: hic cùm ab aere vitiatur, tranſit in
acidum, vt omnia dulcia, & inſipida. Præ
ſtat igitur & diu coxiſſe, & loco frigidiſſi
mo condidiſſe.
humidum aqueum, quod eſt putredinis prin
cipium, reſoluitur ) ſuperiniecto oleo ſer
uantur. Fumi terræ ſuccus tamen, vel ſic
ex amaro in acerbum tranſit & acidum,
quoniam pars terrea, quæ cauſa eſt amari
tudinis, deſcendens ſuccum inſipidum relin
quit: hic cùm ab aere vitiatur, tranſit in
acidum, vt omnia dulcia, & inſipida. Præ
ſtat igitur & diu coxiſſe, & loco frigidiſſi
mo condidiſſe.
Succi quo
modo ſer
uantur.
modo ſer
uantur.
Putredo etiam (vt dixi) omnis, calida eſt: ob
id tubera naſcentia, niues in directo ſuper
ſtantes colliquant: calor enim putridus dum
terreum humidum ſecernit, radices gignit
ſine germine, quæ tubera vocantur: contra
ria ratione cùm frigidam, & humidam, te
nuemque materiam concoquit, germina ſi
ne radicibus emittit, quę fungos appellamus.
Ideóque fungi humidiores, tubera ſecuriora.
id tubera naſcentia, niues in directo ſuper
ſtantes colliquant: calor enim putridus dum
terreum humidum ſecernit, radices gignit
ſine germine, quæ tubera vocantur: contra
ria ratione cùm frigidam, & humidam, te
nuemque materiam concoquit, germina ſi
ne radicibus emittit, quę fungos appellamus.
Ideóque fungi humidiores, tubera ſecuriora.
Tubera vbi
ſunt, niues
diſcutiunt.
ſunt, niues
diſcutiunt.
Generaliter autem conſeruamus, ne pu
treſcant, vel ſiccatis, vel refrigeratis, vel hu
mido pingui obratis. Quod enim putreſ
cit, vt humidum habeat, aqueum neceſſe
treſcant, vel ſiccatis, vel refrigeratis, vel hu
mido pingui obratis. Quod enim putreſ
cit, vt humidum habeat, aqueum neceſſe
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib