Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
151
151
152
152
153
153
154
154
155
155
156
156
157
157
158
158
159
159
160
160
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="135"/>
                <arrow.to.target n="marg1044"/>
                <lb/>
              autem poſsint
                <expan abbr="idẽ">idem</expan>
              vtræque voces: quia tamen hanc
                <expan abbr="poſteriorẽ">poſteriorem</expan>
              vſurpat Ariſtoteles in definitione
                <lb/>
              motus; de ipſa nunc aliqua dicamus aliò reiectis iis quæ ad alterius
                <expan abbr="explicationẽ">explicationem</expan>
              quoquo pacto
                <lb/>
              pertineant. </s>
              <s>In ea tractanda laborauit M. Tullius, dum ſupra captum ſuum philoſophari voluit,
                <lb/>
              & plura
                <expan abbr="cõſcripſere">conſcripſere</expan>
              maiores noſtri qui politiores litteras cum philoſophica muſa
                <expan abbr="coniunxerũt">coniunxerunt</expan>
              ;
                <lb/>
              ita vt ſi vnquam ad rem attineret dictum illud, Quam quiſque norit artem, in hac ſe exerceat.
                <lb/>
              </s>
              <s>nunc mirum in modum congruere videatur cum ingenio M. Tullij, & eorum qui pro ipſo dice­
                <lb/>
              bant. </s>
              <s>Etenim ille nobis aliquando, ſic animi definitionem expreſsit, vt pro eo quod à nobis dici­
                <lb/>
              tur actus, & à Græcis entelechia, deceptus à ſimilitudine vocis promentiarit, endelechian, & ver­
                <lb/>
              terit perennem motionem, talis enim eſt vis
                <foreign lang="grc">ἐνδελεχείας</foreign>
              . </s>
              <s>Vnde tritum illud</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1044"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>
                <foreign lang="grc">Γέτρην χοιλαίνει ῥανις ὑδατος ἐνδελεχείῃ</foreign>
              , ideſt,</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Aſſiduo cotem diffringit guttula caſu
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Quam ex Ariſtotelis ſententia conſtare putauit è quinta quadam eſſentia ab omni mortali
                <expan abbr="cõ-cretione">con­
                  <lb/>
                cretione</expan>
              ſecreta. </s>
              <s>Vbi cùm in eius vocis importuna explicatione peccaſſe comperitur, tùm quòd
                <lb/>
              ſuam illam explicationem, ex Ariſtotelis decreto tribuerit animo. </s>
              <s>Nanque vt entelechia ſit pe­
                <lb/>
              rennis motio, & ab Ariſtotele tanquam noua vox in hoc ſignificatu accepta, quod aſſerebat M.
                <lb/>
              Tullius facilè demonſtrant loca quędam Ariſt. </s>
              <s>hic ſcilicet noſter, atque alter, quem habemus pri­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1045"/>
                <lb/>
              mo de ortu; proptereà quòd hîc patet quàm abſurdum ſit, motum eſſe perennem motionem:
                <lb/>
              quippe quòd, aut eo nomine ſignificetur æternum, hoc verò ſolum conuerſioni contigit, aut non
                <lb/>
              interruptum; qua ratione motus non continebit auctionem; quandò illa eſt inter cęteros motus
                <lb/>
              interrupta, neque parteis omneis habet
                <expan abbr="cõtinuatas">continuatas</expan>
              . </s>
              <s>Ibi verò ſeparauit cauſſas in vniuocas & en­
                <lb/>
              telechias. </s>
              <s>videtur autem id
                <expan abbr="nomẽ">nomen</expan>
              fuiſſe tranſumptum ad indicandum genus illud
                <expan abbr="cauſſarũ">cauſſarum</expan>
              quod
                <lb/>
              pręſtantiore modo continet effecta, neque formaliter, vt dici ſolet,
                <expan abbr="quemadmodũ">quemadmodum</expan>
                <expan abbr="pleręq́">pleręque</expan>
              . </s>
              <s>cauſſę,
                <lb/>
              ſed virtute tantum; quia ſcilicet aliquid pręſtare poſsint, cuius tamen appellationem non
                <expan abbr="habẽt">habent</expan>
              :
                <lb/>
              licet conſiderata ratione formali ſeorſum, tùm
                <expan abbr="effectuũ">effectuum</expan>
              , tùm
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              cauſſarum omnes ſint vniuocę.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quapropter & Ariſt. </s>
              <s>omne genus cauſſarum ſub vniuoco complexus eſt. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              Auerroës expreſſa vi
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1046"/>
                <lb/>
              græci nominis appellauit perfectionem. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              ita profeſſus eſt motum eſſe cauſſam caloris, quamuis
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1047"/>
                <lb/>
              non ſit calidus, quia ſit perfectio calidi, quaſi verò perfectiore, & eminentiore quodammodo
                <expan abbr="cõ-tineat">con­
                  <lb/>
                tineat</expan>
              calorem, quàm ipſe ſit, poſtquam erupit è ſinu ſuarum cauſſarum. </s>
              <s>quid ergo ſibi vellet hęc
                <lb/>
              diſtributio cauſſarum in eas quæ ſunt vniuocę, & alias quæ ſunt perennes motiones? </s>
              <s>certè nihil.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <expan abbr="eoq́">eoque</expan>
              . </s>
              <s>maximè quòd forma, per quam resipſa eſt, tali nomine inſignitur, cuius præſentiæ certè nil
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1048"/>
                <lb/>
              repugnat magis quàm motio. </s>
              <s>Habitibus enim (inquit Ariſt. 1. de Gen.) præſentibus in materia
                <lb/>
              ceſſat omnis motus. </s>
              <s>Peccatur item à M. Tullio quia reputer animam ab Ariſt. </s>
              <s>poſitam fuiſſe pe­
                <lb/>
              rennem motionem, quando perſpicuum eſt, ipſum, cùm entelechiam norit, eſſe primam quæ eſt
                <lb/>
              vt habitus: vel ſecundam quæ eſt vt actus & functio, ne dum ſtatuerit animam eſſe
                <expan abbr="perennẽ">perennem</expan>
              mo­
                <lb/>
              tionem, ſed voluerit planè eam eſſe actum illum primum qui per ſe otioſus eſſe poteſt. </s>
              <s>Nec
                <expan abbr="nouã">nouam</expan>
                <lb/>
              aut inauditam eſſe talem vocem ſatis perſuadeat nobis eius vſus apud Ariſt. </s>
              <s>frequentiſsimus, &
                <lb/>
              præſertim in definitionibus quæ ſolum recipiunt, aut plurimum voces vſitatas, & illuſtres, & ab
                <lb/>
              Ariſt. </s>
              <s>quidem reſtitutam potius quàm innouatam cum Simplicio fatebor, quanuis in ſchola ſua
                <lb/>
              tritam, & iam vſu approbatam. </s>
              <s>præſertim quòd eius conſuetudo ſolet eſſe, cum voces innouat
                <lb/>
              admonere lectorem conſimilibus vocibus dico, & dicimus. </s>
              <s>ſicut enim in omni arte, cuius vſus
                <lb/>
              vulgaris
                <expan abbr="cõmunisq́">communisque</expan>
              . </s>
              <s>non ſit, multa nominum nouitas eſſe ſolet, vt in primis
                <expan abbr="cõſtituenda">conſtituenda</expan>
              ſint
                <expan abbr="earũ">earum</expan>
                <lb/>
              rerum vocabula quę in quaque arte tractantur, & non modo Dialectici & Phyſici, ſed
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              Geo­
                <lb/>
              metræ, Muſici, & Grammatici verbis vtuntur vulgo ignotis, & ſuo quodam more loquuntur, ſic
                <lb/>
              & dicendi facultas quę popularis eſt, verba priuata vſurpat, vt ſua,
                <expan abbr="eodemq́ue">eodemque</expan>
              modo alij omnes
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1049"/>
                <lb/>
              opifices, qui abhorrent ab omni politiore elegantia, res in quibus ſunt, nominibus notant nouis,
                <lb/>
              quę ignorentur ab aliis, ſibi ſint vſitata tantummodo:
                <expan abbr="">non</expan>
              aliter in hanc vocem eueniſſe
                <expan abbr="credendũ">credendum</expan>
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s>Itaque teſtatur Sextus Empiricus
                <foreign lang="grc">ἐντελέχειαν, & οὐδὲν μᾶλλον</foreign>
              , eſſe ſcientia vocabula. </s>
              <s>At­
                <lb/>
              tigit hanc diſputationem quoque Budęus cuius dicta vberrimè
                <expan abbr="recẽſet">recenſet</expan>
              , & doctè examinat Vico­
                <lb/>
              mercatus, vt nihil amplius deſiderari poſsit. </s>
              <s>Quanquam & illud ego noto ob viri auctoritatem,
                <lb/>
              etiam ab eo tertij erroris inſimulatum fuiſſe M. Tullium quia ſtatuerit in diſciplina Peripatetica,
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1050"/>
                <lb/>
              animum è quinta quadam eſſentia conſtitutum quæ ab elementis diſcreta ſit,
                <expan abbr="tanquã">tanquam</expan>
              nullibi re­
                <lb/>
              periatur. </s>
              <s>Nos autem id optimè ex Ariſt. </s>
              <s>expreſſum dicimus, vbi è calore illo, non quidem igneo,
                <lb/>
              conflatum eſſe teſtatur animum ipſum, ſed ex eiuſmodi qui proportione ſtellarum elemento re­
                <lb/>
              ſpondeat. </s>
              <s>Ergo cùm Simplicio dicemus entelechiam ita
                <expan abbr="nuncupatã">nuncupatam</expan>
              , quod
                <foreign lang="grc">ἓντέλειον ἔχει</foreign>
              , ideſt,
                <lb/>
              vnum perfectum continet. </s>
              <s>vel quòd
                <foreign lang="grc">ἓχει τὸ ἐντελὲς</foreign>
              , ideſt, habet perfectionem. </s>
              <s>aut quia
                <expan abbr="quęq́">quęque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>res per actum conſecuta fuerit quòd vna ſit, atque illa quidem perfecta, aut continuatio perfe­
                <lb/>
              ctionis, ideſt, habitus ſecundum
                <expan abbr="perfectionẽ">perfectionem</expan>
              ſeu poſſeſsio finis. </s>
              <s>Quicquid ſit, iudicio noſtro no­
                <lb/>
              tat aliquid cuius ipſa ſit, non quidem vt pendeat ab illo, ſed alicuius, quod
                <expan abbr="cõtrà">contrà</expan>
              pendeat ab ipſa:
                <lb/>
              ita vt habitudo hæc ſit potius
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
              nos, quàm
                <expan abbr="ſecundũ">ſecundum</expan>
                <expan abbr="naturã">naturam</expan>
              ;
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
              natura, vt
                <expan abbr="dictũ">dictum</expan>
              eſt, or­
                <lb/>
              dinat
                <expan abbr="imperfectũ">imperfectum</expan>
              ad
                <expan abbr="perfectũ">perfectum</expan>
              , & vult
                <expan abbr="imperfectũ">imperfectum</expan>
              à perfecto pendere
                <expan abbr="tanquã">tanquam</expan>
              ſine ipſo
                <expan abbr="">non</expan>
              ſit, id
                <expan abbr="qd">quod</expan>
              </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>