1niculiſque Fera autem omnia, & quæ car
veſcuntur, dentibus, & præacutis armauit,
præter aues: in his verò roſtrum fecit adun
cum. Sed vniuerſis fermè quibus aut den
tes non dedit, vt auibus: aut minùs firmos,
vt felibus, ac his, quæ ſimilia illis ſunt, vn
gubus curuos & robuſtos largita eſt. Carni
uora igitur dentibus, & vnguibus mitia cor
nibus, aut vngulis, ſi magna erant parua
celeritate ſola muniuit. Reliquum eſt igitur
his intellectis, vt doceamus, cur quædam
animalia è putredine generentur, alia per
propagationem. Cauſa igitur huius diffe
rentiæ eſt, quia natura generationem pau
ciſſimis indigere voluit: ob id principaliter
generationem ex putrida materia in omni
bus animalibus quæſiſſet: ſed quoniam per
fecta, vt abſoluerentur, longo tempore in
digebant, non potuiſſet materia tamdiu
abſque motu conſeruari, maximè ob tem
porum viciſſitudines abſque conceptaculo:
itaque neceſſarius fuit vterus, vel oui cor
tex, in quo ſeruaretur fœtus, donec perfi
ceretur: atque ideò etiam generatio ex ſe
mine. Itaque manifeſtum eſt, ſolam gene
rationem ex putredine intentam eſſe à na
tura, eamque exiguo tempore abſolui: reli
quam coactam eſſe, nec primò à natura in
tentam, atque tardiorem. In quibus igitur
liberum fuit generare abſque auxilio vllo
nihil exegit, vt in fructuum vermibus: in
aliis vtitur colluuie abſque certa materia, vt
in muſcis. Perfectiora his generantur cer
ta materia, quam animal ipſum coinqui
nat, vt apes ex melle, quod proluunt ſorte
ſua: & crabones ſimiliter agreſti melle,
Alia indigent ouo. Perfectiſſima autem
ſunt, quæ in vtero generantur. Atque his
quinque ordinibus natura ad ſummum per
fectionis acceſſit. An verò eorum, quæ ex
putri generantur materia, generatio perpe
tua ſit, & an vnquam deficiant, ad libros
de Arcanis æternitatis inquirere pertinet.
Libri enim dum leguntur, aut ſcribuntur,
mens ſunt: hæc autem æterna. Hoc igitur
differunt, generationes ex ſemine, & putri
materia, quia in ſemine eſt materia, quæ
calorem excipit ſemper ſimilem ei, ex quo
ſemen generatur: in aliis calor quidam eſt,
ſed materiam contingit hîc vel illic eſſe, vt
ſit generatio talium fortuita: ob id ergo
pleraque horum puſilla ſunt, & impercta:
puſilla quidem, quia parum materiæ adeſt
generationi aptæ cùm fortuitò collecta ſit,
imperfecta autem, quia paruam habet quie
tem talis generatio, & ob id breui perfici
tur. Quod verò breui perficitur, vt in ope
ribus etiam artis perfectum eſſe nequit.
Ob id nullum penitùs animal ex putredine
genitum, quamuis omnes habeat ſenſus,
poteſt illos habere perfectos, & abſolu
tos. Sed in omnibus exterioribus ſenſibus
deficiunt, & multò magis in interioribus,
imò etiam carent prudentia penitùs, & ſtu
pida ſunt. Apes verò prudentes: nam ex
certa materia generantur, nec ſine paren
te. Aut ſi ex vitulo generantur, non eſt
opus earum proprium, ſed naturæ: vt pi
ctura florum hyacinthi, quam nemo men
te ſanus prudentiæ, plantæ tribuet, ſed na
turæ. Formicæ autem prudentes videntur,
ſed ex ſemine, & ouis fiunt. Itaque ob eas
cauſas nullum animal è putri materia ge
nitum, diſciplinæ capax eſt, neque manſueſ
cit. Principium enim cognitionis non eſt
intus. Magnitudines verò alia ratio, incer
táque meta, & ſi pleraque ( vt dixi ) parua
ſint. Etenim ea animalium genere debetur,
non generationi. Sed generare animalia talia
negat Philoſophus, & rectè: verùm non quia
animal alterius generis naſcatur, materiæ
ratione. Sed huius cauſam propriam do
cebo.
veſcuntur, dentibus, & præacutis armauit,
præter aues: in his verò roſtrum fecit adun
cum. Sed vniuerſis fermè quibus aut den
tes non dedit, vt auibus: aut minùs firmos,
vt felibus, ac his, quæ ſimilia illis ſunt, vn
gubus curuos & robuſtos largita eſt. Carni
uora igitur dentibus, & vnguibus mitia cor
nibus, aut vngulis, ſi magna erant parua
celeritate ſola muniuit. Reliquum eſt igitur
his intellectis, vt doceamus, cur quædam
animalia è putredine generentur, alia per
propagationem. Cauſa igitur huius diffe
rentiæ eſt, quia natura generationem pau
ciſſimis indigere voluit: ob id principaliter
generationem ex putrida materia in omni
bus animalibus quæſiſſet: ſed quoniam per
fecta, vt abſoluerentur, longo tempore in
digebant, non potuiſſet materia tamdiu
abſque motu conſeruari, maximè ob tem
porum viciſſitudines abſque conceptaculo:
itaque neceſſarius fuit vterus, vel oui cor
tex, in quo ſeruaretur fœtus, donec perfi
ceretur: atque ideò etiam generatio ex ſe
mine. Itaque manifeſtum eſt, ſolam gene
rationem ex putredine intentam eſſe à na
tura, eamque exiguo tempore abſolui: reli
quam coactam eſſe, nec primò à natura in
tentam, atque tardiorem. In quibus igitur
liberum fuit generare abſque auxilio vllo
nihil exegit, vt in fructuum vermibus: in
aliis vtitur colluuie abſque certa materia, vt
in muſcis. Perfectiora his generantur cer
ta materia, quam animal ipſum coinqui
nat, vt apes ex melle, quod proluunt ſorte
ſua: & crabones ſimiliter agreſti melle,
Alia indigent ouo. Perfectiſſima autem
ſunt, quæ in vtero generantur. Atque his
quinque ordinibus natura ad ſummum per
fectionis acceſſit. An verò eorum, quæ ex
putri generantur materia, generatio perpe
tua ſit, & an vnquam deficiant, ad libros
de Arcanis æternitatis inquirere pertinet.
Libri enim dum leguntur, aut ſcribuntur,
mens ſunt: hæc autem æterna. Hoc igitur
differunt, generationes ex ſemine, & putri
materia, quia in ſemine eſt materia, quæ
calorem excipit ſemper ſimilem ei, ex quo
ſemen generatur: in aliis calor quidam eſt,
ſed materiam contingit hîc vel illic eſſe, vt
ſit generatio talium fortuita: ob id ergo
pleraque horum puſilla ſunt, & impercta:
puſilla quidem, quia parum materiæ adeſt
generationi aptæ cùm fortuitò collecta ſit,
imperfecta autem, quia paruam habet quie
tem talis generatio, & ob id breui perfici
tur. Quod verò breui perficitur, vt in ope
ribus etiam artis perfectum eſſe nequit.
Ob id nullum penitùs animal ex putredine
genitum, quamuis omnes habeat ſenſus,
poteſt illos habere perfectos, & abſolu
tos. Sed in omnibus exterioribus ſenſibus
deficiunt, & multò magis in interioribus,
imò etiam carent prudentia penitùs, & ſtu
pida ſunt. Apes verò prudentes: nam ex
certa materia generantur, nec ſine paren
te. Aut ſi ex vitulo generantur, non eſt
opus earum proprium, ſed naturæ: vt pi
ctura florum hyacinthi, quam nemo men
te ſanus prudentiæ, plantæ tribuet, ſed na
turæ. Formicæ autem prudentes videntur,
ſed ex ſemine, & ouis fiunt. Itaque ob eas
cauſas nullum animal è putri materia ge
nitum, diſciplinæ capax eſt, neque manſueſ
cit. Principium enim cognitionis non eſt
intus. Magnitudines verò alia ratio, incer
táque meta, & ſi pleraque ( vt dixi ) parua
ſint. Etenim ea animalium genere debetur,
non generationi. Sed generare animalia talia
negat Philoſophus, & rectè: verùm non quia
animal alterius generis naſcatur, materiæ
ratione. Sed huius cauſam propriam do
cebo.
Plantæ cur
in longum
creſcant ma
gis anima
vndequa
que.
in longum
creſcant ma
gis anima
vndequa
que.
Animalium
cur diuerſus
cibus.
cur diuerſus
cibus.
Animalium
arma.
arma.
Animalia
ex putrida
materia cur
facta.
ex putrida
materia cur
facta.
Animalia è
putredine
genita ſem
per ſunt de
bilibus ſen
ſibus & ple
rumque par
ua.
putredine
genita ſem
per ſunt de
bilibus ſen
ſibus & ple
rumque par
ua.
Vermis auel
lanæ nucis.
lanæ nucis.
Virtus generandi robuſtis, & perfectis
animalibus debetur. Indicio eſt, quòd mu
tila, & læſa, & valdè parua non generant,
aut rarò, nec ſibi ſimilia. Ex imperfectis,
quæ ſenio aut morbo debilitata ſunt, aut ad
huc non adoleuerint, generare non poſſunt.
Igitur animalia è putrida materia genita,
quum plerumque ſunt imbecillia, non gene
rant, aut ſi generant, debilius parente ge
nerant, vt pediculi, lendes, & mures alios
mures, in quibus ceſſat vis generandi quo
niam imbecilliora ſunt parentibus, in qui
bus vis generandi adeò debilis erat, vt non
poſſent ſibi ſimile generare.
animalibus debetur. Indicio eſt, quòd mu
tila, & læſa, & valdè parua non generant,
aut rarò, nec ſibi ſimilia. Ex imperfectis,
quæ ſenio aut morbo debilitata ſunt, aut ad
huc non adoleuerint, generare non poſſunt.
Igitur animalia è putrida materia genita,
quum plerumque ſunt imbecillia, non gene
rant, aut ſi generant, debilius parente ge
nerant, vt pediculi, lendes, & mures alios
mures, in quibus ceſſat vis generandi quo
niam imbecilliora ſunt parentibus, in qui
bus vis generandi adeò debilis erat, vt non
poſſent ſibi ſimile generare.
Animalia è
putredine
genita an
generent &
on eiuſdem
ſpecisi.
putredine
genita an
generent &
on eiuſdem
ſpecisi.
Relinquitur igitur, vt animalia è putre
dine genita, vt plurimùm non generent
penitùs: quædam verò generant, at imbe
cilliùs, nec ſibi ſimile: pauca verò calore
regionis, vt in Ægypto, vel bona fortuna,
robuſta in ſpeciem continuam tranſeunt,
propaganturque vt reliqua animalia.
dine genita, vt plurimùm non generent
penitùs: quædam verò generant, at imbe
cilliùs, nec ſibi ſimile: pauca verò calore
regionis, vt in Ægypto, vel bona fortuna,
robuſta in ſpeciem continuam tranſeunt,
propaganturque vt reliqua animalia.
Quæ igitur non generant, non ideò ſunt
ſterilia, quia è putri materia ſint genita:
ſed quia ex illa genita, à perfectione pro
priæ ſpeciei deficiunt: plerumque & ob id
monſtra ſunt. Ob id quæſtio illa ceſſat, an
mures è putrida materia geniti, alterius ſint
ſpeciei, ab his, qui ſucceſſione ſunt gene
rati: certè non, forma enim eadem, & ope
rationes, ſed ſolùm differunt, vt mon
ſtrum ab animali ſuæ ſpeciei integro. Ne
que enim dicet quiſpiam hominem vnocu
lum, aut ſedigitum, aut ex cuius vtero in
fantis poſtrema pars promineret, eſſe al
terius ſpeciei animal ab homine, ſed ho
minem monſtroſum. Ita murem illum è pu
tri materia genitum, murem dicemus de
bilem atque monſtroſum. Ita lendes ſunt
monſtra pediculorum, & quæcunque talia
monſtra enim non conſtituunt ſpeciem. De
mirorque ſatis de Ariſtotele, quòd cùm in
omnibus tantùm formæ tribuat, tam parùm
verò materiæ, hæc in cauſa formæ mate
riam prætulerit, cum manifeſtum ſit in hac
animalium differentia nihil ad plenam for
mam atque figuram, tum mores deficere,
præter quàm vim generandi, quæ etiam de
ficit in caſtratis animalibus, debilibus, ſen
ſibus, nimiumque iuuenculis.
ſterilia, quia è putri materia ſint genita:
ſed quia ex illa genita, à perfectione pro
priæ ſpeciei deficiunt: plerumque & ob id
monſtra ſunt. Ob id quæſtio illa ceſſat, an
mures è putrida materia geniti, alterius ſint
ſpeciei, ab his, qui ſucceſſione ſunt gene
rati: certè non, forma enim eadem, & ope
rationes, ſed ſolùm differunt, vt mon
ſtrum ab animali ſuæ ſpeciei integro. Ne
que enim dicet quiſpiam hominem vnocu
lum, aut ſedigitum, aut ex cuius vtero in
fantis poſtrema pars promineret, eſſe al
terius ſpeciei animal ab homine, ſed ho
minem monſtroſum. Ita murem illum è pu
tri materia genitum, murem dicemus de
bilem atque monſtroſum. Ita lendes ſunt
monſtra pediculorum, & quæcunque talia
monſtra enim non conſtituunt ſpeciem. De
mirorque ſatis de Ariſtotele, quòd cùm in
omnibus tantùm formæ tribuat, tam parùm
verò materiæ, hæc in cauſa formæ mate
riam prætulerit, cum manifeſtum ſit in hac
animalium differentia nihil ad plenam for
mam atque figuram, tum mores deficere,
præter quàm vim generandi, quæ etiam de
ficit in caſtratis animalibus, debilibus, ſen
ſibus, nimiumque iuuenculis.
Sed ſi modò fuit Ariſtotelis error, & non
aliquid in eius contextu deficiat, vt ſit potiùs
argumentum aliorum, certè hunc errorem emen
dauit Theophraſtus, vir ſanè qui à Galeno
iudicio præfertur Ariſtoteli, & meritò, ſi ſo
lum ad ſcripta, quæ habemus, reſpicimus. Nam
aliquid in eius contextu deficiat, vt ſit potiùs
argumentum aliorum, certè hunc errorem emen
dauit Theophraſtus, vir ſanè qui à Galeno
iudicio præfertur Ariſtoteli, & meritò, ſi ſo
lum ad ſcripta, quæ habemus, reſpicimus. Nam