Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
121
121
122
122
123
123
124
124
125
125
126
126
127
127
128
128
129
129
130
130
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="138"/>
              qualitatis ſignificetur quiddam in quo ſit ſucceſsio: quandò paſsio & diſpoſitio quæ re vera
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1062"/>
                <lb/>
              nondum abſolutæ res ſunt, qualitates quodammodo appellentur. </s>
              <s>& quoniam, ſicut ea quæ ge­
                <lb/>
              neratur, eſt ſubſtantia, nec quidem ſimpliciter; verùm fiens: ſic etiam id per quod fit quantum
                <lb/>
              & quale, quantitas eſt & qualitas, non ſanè abſoluta & facta, ſed imperfecta, & quæ fiat. </s>
              <s>Atta­
                <lb/>
              men, etſi omnia ab Alexandro cum aliqua ratione dicta ſunt, nihilominus acerrimos oppugna­
                <lb/>
              tores habuerunt, & qui his commoti quæ ſubſcribemus, ab Alexandro defecerint, iure'ne an in­
                <lb/>
              iuria poſteà videbimus. </s>
              <s>Opponitur primum. </s>
              <s>Si motus eſſet ad aliquid, haberet alterum com­
                <lb/>
              par ſibi reſpondens, id verò eſſet aut mouens, aut mobile. </s>
              <s>Sed neutrum ex his eſſe poteſt, mul­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1063"/>
                <lb/>
                <expan abbr="toq́">toque</expan>
              . </s>
              <s>minus ex vtriſque coniunctum. </s>
              <s>Nullo igitur pacto videtur motus eſſe ad aliquid. </s>
              <s>Veritas
                <lb/>
              connexi perſpicitur ex his quæ docet Ariſtoteles de habitudine motus. </s>
              <s>Aſſumptum verò ſic ap­
                <lb/>
              probamus; ſiquidem habitudo motus ad mobile ſit tanquam accidentis ad ſubſtantiam; atqui
                <lb/>
              ea non eſt vera habitudo: aliter omnia accidentia forent ad aliquid, & eſſet vnum commune ge­
                <lb/>
              nus, & vniuocum omnium accidentium, nempe eſſe ad aliquid. </s>
              <s>Neque item motus eſt ad aliud
                <lb/>
              propter ipſum mouens, quia ſic ſe habet vt effectus ad cauſſam. </s>
              <s>neque item hæc eſt veta habitu­
                <lb/>
              do. </s>
              <s>nam ſi minus: ſic omnia referrentur ad Deum qui eſt omnium cauſſa:
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>eſſent in
                <expan abbr="eorũ">eorum</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1064"/>
                <lb/>
              prædicamento quæ ſeſe viciſsim reſpiciunt, non minus ſubſtantiæ, quàm accidentia. </s>
              <s>Deinde, ſi
                <lb/>
              motum habitudo abſolueret; cùm ea pariter ad patiens
                <expan abbr="agensq́">agensque</expan>
              . </s>
              <s>pertineat; efficeret vt motus ex
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1065"/>
                <lb/>
              æquo agens
                <expan abbr="patiensq́">patiensque</expan>
              . </s>
              <s>reſpiceret. </s>
              <s>At non ita eſt tùm quia per ſubiectum exiſtit, &
                <expan abbr="perſpicuũ">perſpicuum</expan>
              eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1066"/>
                <lb/>
              tùm quòd ab agente ſeparatur, & ſæpiſsimè latet agens. </s>
              <s>Tùm etiam poterit inſtare quiſpiam.
                <lb/>
              </s>
              <s>Si motus eſt ad aliquid beneficio qualitatis, aut ita refertur ad illud prædicamentum, quantum
                <lb/>
              præſefert ſpecialem rationem motus, aut ob aliam quampiam rationem. </s>
              <s>Si ſecundum dederit, vt
                <lb/>
              ipſe dare cogitur, ſi ſibi conſtare voluerit: ergo, dicet quiſpiam, erit aliud
                <expan abbr="prædicamentũ">prædicamentum</expan>
              , ad quod
                <lb/>
              pertinebit motus, quatenus pręſefert ſpecialem illam rationem qua eſt motus. </s>
              <s>Perſpicuum verò
                <lb/>
              eſt id conſequi, proptereà quòd veriſimile eſt aliquod eſſe genus ad quod pertineat, quatenus
                <lb/>
              ipſe motus eſt. </s>
              <s>Cæterùm valeant hęc, quantum poſſunt. </s>
              <s>nobis enim facilis patebit exitus ad hęc
                <lb/>
              omnia è noſtris decretis. </s>
              <s>ad eadem quoque facilè reſpondere poſſet Alexander. </s>
              <s>Sed quoniam
                <lb/>
              inuenère fidem apud
                <expan abbr="nõnullos">nonnullos</expan>
              , & ob eam cauſſam repudiata eſt aliquando eius ſententia, viſum
                <lb/>
              eſt illa in medio ponere. </s>
              <s>Quanquam mihi obſtare Alexandri ſententiæ videbatur, quòd ſi per
                <lb/>
              qualitatem referretur motus ad ea quæ ſunt ad aliquid; neceſſe erat exponere, quod' nam genus
                <lb/>
              eſſet qualitatis. </s>
              <s>neque enim pariter omnia eſſe poterant; quandò aliqua ſunt quibus cum motu
                <lb/>
              nulla affinitas intercedit, vt docebimus de primo, ſecundo, & quarto genere qualitatis; ſed perti­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1067"/>
                <lb/>
              net ſolum motus ad tertiam eius ſpeciem. </s>
              <s>quòd ſi hanc acceperis, etiam motus, aut erit ipſamet
                <lb/>
              paſsio: & ſic motus, cùm fiat ſecundum paſsionem; fiet quoque motus ſecundum motum,
                <expan abbr="idq́">idque</expan>
              .
                <lb/>
              </s>
              <s>non minus erit abſurdum, quàm ſi motum moueri ponatur: aut cum motus in eo genere ſit al­
                <lb/>
              teratio, vt aiunt, omnis motus erit alteratio. </s>
              <s>Conferamus igitur nos ad ea quæ illi profecti ſunt
                <lb/>
              qui Alexandro ſucceſſerunt. </s>
              <s>Philoponus ergo quem Auicennam imitatum eſſe video, motum
                <lb/>
              quidem vniuocum eſſe conceſsit, tamen prædicamento excluſit: cùm ea crederet in prædicamen­
                <lb/>
              to contineri quæ abſoluta
                <expan abbr="perfectaq́">perfectaque</expan>
              . </s>
              <s>forent: motus autem quid imperfectum eſſet. </s>
              <s>Sed mirum,
                <lb/>
              mea quidem ſententia, quædam eſſe vniuoca, quæ tamen
                <expan abbr="">non</expan>
              ſint in prędicamento, & Ariſtoteles,
                <lb/>
              vt viſum eſt ſuprà, quà de communi ad vnum, ea quæ ſunt extra prædicamenta etiam ab vniuo­
                <lb/>
              catione reiiciebat, ac ſi vniuoca ſunt, in materia conueniunt; ob rationem communem quam
                <lb/>
              habent. </s>
              <s>ſi conueniunt in materia, & in genere igitur. </s>
              <s>Ergo & in prædicamento. </s>
              <s>Nam quòd vni­
                <lb/>
              uoca ſint in materia, ſic concluditur. </s>
              <s>Vniuoca ſunt multa. </s>
              <s>In ſeparatis non eſt multitudo. </s>
              <s>ergo
                <lb/>
              neque ſeparata ſunt vniuoca. </s>
              <s>Tùm ſic conſtruo rationem. </s>
              <s>ſeparata non ſunt vniuoca. </s>
              <s>ab oppo­
                <lb/>
              ſita igitur. </s>
              <s>Vniuoca non ſunt ſeparata. </s>
              <s>Et accepimus entium partitionem in parteis, hæc verò ſunt
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1068"/>
                <lb/>
              decem prædicamenta, aut principia, aut affectiones entium, atque hæc, vel ſingulorum prædica­
                <lb/>
              mentorum, vt punctum & vnitas quanti, vel plurium, ſicuti contingens & neceſſarium, àc ſi fue­
                <lb/>
              rint ſingulorum, quid prohibet illa eſſe vniuoca? </s>
              <s>quòd ſi fuerint plurium, neceſſariò ſe habent ad
                <lb/>
              vnum, ſicut illa ad quę referuntur. </s>
              <s>Sic enim contraria prima ad ſubſtantiam ſolam pertinere do­
                <lb/>
              cebat Ariſtoteles, quòd ea quæ ad alia prædicamenta referrentur, prima non eſſent, ſicuti neque
                <lb/>
              etiam prima eſſent reliqua prædicamenta, ſed vna ſubſtantia. </s>
              <s>Motus igitur, cùm plura prædica­
                <lb/>
              menta peruagetur, vniuocum quid eſſe non poteſt. </s>
              <s>Præterquam quòd omnino falſum eſt im­
                <lb/>
              perfecta arceri à prædicamento. </s>
              <s>Nam quid aliud obſecro ſunt diſpoſitio & affectio, quàm im­
                <lb/>
              perfectæ quædam qualitates? </s>
              <s>& tamen in genere qualitatis ab Ariſtotele collocantur? </s>
              <s>Potuit il­
                <lb/>
              lud rectè dici ea generis illius appellationem non impetraſſe. </s>
              <s>neque enim paſsio qualitas eſt, aut
                <lb/>
              diſpoſitio: quandò à qualitate quales appellantur, à diſpoſitione verò & paſsione quales nomi­
                <lb/>
              nari non poſſumus: ſed hæc de prędicamento expungere, magna nimium petitio videtur. </s>
              <s>Quid?
                <lb/>
              </s>
              <s>non'ne poteſtas eſt ſua quoque in ſingulis prædicamentis? </s>
              <s>Poſt hos igitur Auerroës & D. Tho­
                <lb/>
              mas hunc nodum aliter diſſoluens conati ſunt, vtpotè, adhibita diſtinctione motus in formam </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>