Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
Scan Original
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.000411">
                <pb pagenum="367" xlink:href="016/01/016.jpg"/>
              ab ea, quæ eſt eſt in L, ideo tranſit ad C,
                <lb/>
              & non redit: reliqua Geometrica, oſtendens
                <lb/>
              partem mediam inter L, & B, in conuer­
                <lb/>
              ſione altiorem eſſe, quàm ſit pars media in­
                <lb/>
              ter B, & O. </s>
              <s id="s.000412">Indicio etiam eſt, quòd plum­
                <lb/>
              bea ſphærula impoſita, cùm à nulla alia re
                <lb/>
              prematur, aſcendit tamen in K. </s>
              <s id="s.000413">Et demon­
                <lb/>
              ſtratio hæc eſt: Sit tignum A B, in plano
                <lb/>
              A C, eleuatio partis A D, tigni ſit D C,
                <lb/>
              eius partis cochleæ pars correſpondens AE,
                <lb/>
              & altitudo DE, ſit gratia exempli ſeſquial­
                <lb/>
              tera DC, & ducatur recta AE, erunt igitur
                <lb/>
              omnes lineæ inter A D, & A C, minores
                <lb/>
              lineis è directo conſtitutis inter AD, & AE,
                <lb/>
              ex demonſtratis in ſexto elementorum Eu­
                <lb/>
              clidis:
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.016.1.jpg" xlink:href="016/01/016/1.jpg" number="13"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg33"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000414">
                <margin.target id="marg32"/>
              Aliquid per­
                <lb/>
              petuò
                <expan abbr="deſcẽ-dit">deſcen­
                  <lb/>
                dit</expan>
              , quod in
                <lb/>
              fine erit al­
                <lb/>
              tius.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000415">
                <margin.target id="marg33"/>
              Demonſtratio
                <lb/>
              oſtendens
                <lb/>
              quod cochlea
                <lb/>
              verſa graue
                <lb/>
              aſcendit.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000416">Circumuertatur igitur AB, ita vt quando
                <lb/>
              E, erit in humillimo loco, pondus rotun­
                <lb/>
              dum in A, poſitum ſit in directo D. </s>
              <s id="s.000417">Quia
                <lb/>
              igitur D E, longior eſt D C, igitur ſi E,
                <lb/>
              erit in oppoſito ſui loci, erit infrà C: ſed
                <lb/>
              C, eſt in directo A, igitur pondus erit in­
                <lb/>
              feriùs quàm ab initio: ſed omnes lineæ ſer­
                <lb/>
              uant eandem rationem, & ſunt longiores
                <lb/>
              etiam in circumferentia A E, quàm in re­
                <lb/>
              cta A E, à linea A D, quia pars eſt minor
                <lb/>
              toto: igitur conuerſo A B, pondus deſcen­
                <lb/>
              det in AE. </s>
              <s id="s.000418">Sed omne graue liberum in mo­
                <lb/>
              tu deſcendit, igitur pondus perueniet ad E.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000419">Sed quum erit in E, circumactum deſcen­
                <lb/>
              det verſus F, non verſus A, tum ob impe­
                <lb/>
              tum, tum quia pars quæ eſt inter A, & E,
                <lb/>
              aſcendit, nam in priore motu deſcenderat:
                <lb/>
              pars autem E F, adhuc deſcendit, igitur
                <lb/>
              pondus perueniet ex H, in A, quare ex A, in
                <lb/>
              B, multis conuerſionibus eadem ratione fa­
                <lb/>
              ctis. </s>
              <s id="s.000420">Facilè autem ligula circumdata calamo
                <lb/>
              hoc, quod tibi perdifficile forſan videtur, ex­
                <lb/>
              perieris. </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000421">Sed ad rem reuertor. </s>
              <s id="s.000422">Cochlea quam Vi­
                <lb/>
              truuius docet, alieno indiget auxilio, hæc
                <lb/>
              autem noſtra ſeipſam circunducit: ſed eò
                <lb/>
              faciliùs, quò ſpiræ canalis frequentiores
                <lb/>
              fuerint, & machina mollius aſcenderit. </s>
              <s id="s.000423">Quò
                <lb/>
              verò faciliùs circumagetur, eò ſerius: hoc
                <lb/>
              enim fermè generale eſt in omnibus machi­
                <lb/>
              nis. </s>
              <s id="s.000424">Ita contrariis rationibus celeriter aquam
                <lb/>
              tranſmittet, ſed difficiliùs reuertetur. </s>
              <s id="s.000425">Por­
                <lb/>
              rò difficultas facit vt machinæ magis atte­
                <lb/>
              rantur, & aquarum multitudine ac impetu
                <lb/>
              indigeamus. </s>
              <s id="s.000426">Verùm celeritatem cum diffi­
                <lb/>
              cutate eligemus, vbi torrens fuerit, & ripa­
                <lb/>
              rum altitudo immodica. </s>
              <s id="s.000427">Nam ſi inſtrumen­
                <lb/>
              ti aſcenſus mollis fuerit, reddetur inſtrumen­
                <lb/>
              tum ob longitudinem grauiſſimum. </s>
              <s id="s.000428">Eadem
                <lb/>
              in magnitudine & prauitate ratio. </s>
              <s id="s.000429">Nam par­
                <lb/>
              uum facilè circumagitur, ſed ſerò irrigat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000430">Vſus eius vbi modica terra eſt irriganda, &
                <lb/>
              flumen profundum, & leniter currit, & ripæ
                <lb/>
              altiores. </s>
              <s id="s.000431">In contrariis cauſis magnis vtemur
                <lb/>
              machinis.
                <arrow.to.target n="marg34"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.000432">
                <margin.target id="marg34"/>
              Machina
                <lb/>
              Auguſtana.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.000433">Eſt & alius machinæ modus ( vt intelli­
                <lb/>
              go ) Auguſtæ, qui tamen ſub hoc genere
                <lb/>
              comprehenditur. </s>
              <s id="s.000434">Columna verſatilis A B,
                <lb/>
              rota cum paxillis vertitur à flumine, iuxta
                <lb/>
                <figure id="id.016.01.016.2.jpg" xlink:href="016/01/016/2.jpg" number="14"/>
                <lb/>
              rationem à nobis ſuperiùs declaratam, dum
                <lb/>
              de motuum tranſlatione ageremus. </s>
              <s id="s.000435">In ea
                <lb/>
              curriculi pro numero cochlearum, gratia
                <lb/>
              exempli, CDEFGHK, & cochleæ pro nu­
                <lb/>
              mero vaſorum, & vaſa pro altitudine: vaſa
                <lb/>
              autem LMNOPQR, fixa in columna ST.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000436">Verſa A B, vertuntur in curriculis cochleæ
                <lb/>
              omnes, quarum infima C, haurit aquam
                <lb/>
              ex ſubiecto flumine, & transfundit eam in
                <lb/>
              vas L, à quo haurit cochlea D, transfun­
                <lb/>
              dens aquam in vas M, atque ita vno motu
                <lb/>
              columnæ A B, C in L, D in M, E in N,
                <lb/>
              F in O, G in P, H in Q, K in R, aquam
                <lb/>
              fundunt, haurientes è ſubiectis vaſis. </s>
              <s id="s.000437">R, au­
                <lb/>
              tem transfert aquam per os V, in locum de­
                <lb/>
              ſtinatum. </s>
              <s id="s.000438">Contingit rurſus dubitatio: quia
                <lb/>
              cochleæ ore ſuperiore aſcendente, aquam
                <lb/>
              mittere haud debent. </s>
              <s id="s.000439">Quamobrem primam
                <lb/>
              triplicem fecimus. </s>
              <s id="s.000440">Sed videntur ſubſultem
                <lb/>
              effundere dum aſcendunt: quia ( vt demon­
                <lb/>
              ſtratum eſt) partes deſcendunt, & aqua tota
                <lb/>
              deſcendit, quam ob cauſam compreſſa exi­
                <lb/>
              lit: ſed non quemadmodum ore cochleæ
                <lb/>
              deſcendente, ſed pluribus circa eundem axem
                <lb/>
              cochleis poſitis, fit continua non ſolùm,
                <lb/>
              ſed æqualis aquarum effuſio. </s>
              <s id="s.000441">Atque hæc de
                <lb/>
              machinis iuxta prima genera, & ſpecies di­
                <lb/>
              cta ſint. </s>
              <s id="s.000442">Sed poſtquàm de motibus natura­
                <lb/>
              libus ſermonem habuimus, qui in loco
                <lb/>
              fiunt, par eſt vt quid ſit locus intelligamus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000443">Nam & hoc eſſe quintum naturalium rerum
                <lb/>
              principium ſuppoſitum eſt: ſuppoſitones au­
                <lb/>
              tem hæ, ſecundùm ſenſum demonſtrationi­
                <lb/>
              bus ipſis ſunt firmiores. </s>
              <s id="s.000444">Quid igitur ſit locus,
                <lb/>
              ſciendum eſt. </s>
              <s id="s.000445">Eſt igitur locus, vltima corpo­
                <arrow.to.target n="marg35"/>
                <lb/>
              ris ſuperficies, corpus contentum ambiens.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.000446">Manet autem recedente corpore, quia ad cœ­
                <lb/>
              li ambitum comparata eſt. </s>
              <s id="s.000447">Manifeſtum eſt
                <lb/>
              igitur, locum quemlibet æqualem eſſe cor­
                <lb/>
              pori in eo contento ad vnguem: & quòd om­
                <lb/>
              ne corpus eſt in loco, & quòd in omni loco
                <lb/>
              aliquod corpus eſt. </s>
              <s id="s.000448">Nam omne corpus ſuam
                <lb/>
              habet extremam ſuperficiem, & illa vbi nul­
                <lb/>
              lum aliud ſit corpus à quo contineatur vt vl­
                <lb/>
              timum, cœlum eſt ei locus: alia autem cor-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>