Buonamici, Francesco, De motu libri X

List of thumbnails

< >
131
131
132
132
133
133
134
134
135
135
136
136
137
137
138
138
139
139
140
140
< >
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="141"/>
                <arrow.to.target n="marg1078"/>
                <lb/>
              ſit modus vtriuſque diuiſionis; nempe ſecundum latitudinem formæ. </s>
              <s>Præterquàm quòd effi­
                <lb/>
              ceretur, vt motus eſſet in primo modo
                <expan abbr="dicẽdi">dicendi</expan>
              per ſe quantus: veruntamen ab Ariſtotele cenſetur
                <lb/>
              quantus eſſe per accidens. </s>
              <s>Neque id ſufficit quod aiunt, motum arceri à quanto, quia ſit res quę­
                <lb/>
              dam imperfecta. </s>
              <s>Tùm quia motus quidam naturalis eſt perfectio rei mobilis, vt in cęlo conuer­
                <lb/>
              ſio cuius item vita & immortalitas exiſtimatur. </s>
              <s>
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              At verò, ſi audiant motum eſſe rem quandam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1079"/>
                <lb/>
              imperfectam, quia quiſque ſit progreſſus ad formam, & conuerſionem hoc quoque modo im­
                <lb/>
              perfectam eſſe profiteantur;
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>non eſſe propriè quantum. </s>
              <s>opponam ego nihil id prohibere,
                <lb/>
              quominus ſit abſolutè quantum. </s>
              <s>Nam quicquid habet imperfectionis, non ex quantitate, profi­
                <lb/>
              ciſcitur, ſed ex aliis prædicamentis ſecundum quę fit motus. </s>
              <s>Nam, ſiquid habet imperfectionis
                <lb/>
              in genere quantitatis, ideſt, aut ſolius incrementi qui eſt motus ſecundum quantum, non motus
                <lb/>
              communiter, aut quòd in ſucceſsione poſitus eſt, nec permanet: attamen nouimus ſucceſsiuum
                <lb/>
              eſſe differentiam quanti, & ſucceſsiua vt quanti ſpecies haberi, & ſimpliciter quanta nuncupari.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quamobrem imperfectum quid erit ad cętera prædicamenta, vt generatio ſubſtantia imperfe­
                <lb/>
              cta, itidem audio, imperfecta quantitas, & alteratio qualitas imperfecta, & latio vbi
                <expan abbr="imperfectũ">imperfectum</expan>
              :
                <lb/>
              ſed quòd motus ſimpliciter ſit quantitas imperfecta, nequaquam. </s>
              <s>Accedit eodem, quòd in omni
                <lb/>
              motu ſemper eſt aliquid quod factum eſt;
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              quapropter eius merito quod factum eſt, ſaltem in
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1080"/>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1081"/>
                <lb/>
              accidentibus nominationem ſimpliciter à ſuo prædicamento accipiet, vt quanuis ſit calidum in
                <lb/>
              quinto gradu, & adhuc promoueri poſsit, calidum dicetur, & id multo magis in quantitate eue­
                <lb/>
              niet, quò quantitas in infinitum minui poteſt propria ratione conſeruata. </s>
              <s>Nam quicquid poni­
                <lb/>
              tur vltra certos terminos, tollit quidem rationem ſubſtantiæ vt carnis & oſsis, ſed non rationem
                <lb/>
              quantitatis. </s>
              <s>Tertiò diſtinguunt motum communiter in ſucceſsiuum & momentaneum, & dum
                <lb/>
              reddunt rationem, cur etiam momentaneus dicatur motus, afferunt omnes cauſſas quibus intro­
                <lb/>
              ducitur tempus. </s>
              <s>Vnde enim obſecrò tempus aliunde quàm à reſiſtentia, & ab actu ſubiecti quod
                <lb/>
              habet formam oppoſitam? </s>
              <s>& vnde'nam ratio & diſtinctio motus propriè dicti ex illorum placi­
                <lb/>
              tis, quam ex tempore? </s>
              <s>& tamen illi faciunt ſubiectum momentaneæ mutationis, & reſiſtentiam,
                <lb/>
              atque item fluxum illi tribuunt, quæ ſunt omnia cauſſa temporis. </s>
              <s>Adde etiam quòd in genera­
                <lb/>
              tione ſubiectum in actu, aut ponendum non eſt; cùm fiat ea mutatio ex eo quod eſt in potentia
                <lb/>
              & non eſt per ſe, & proptereà diſtinguatur ab aliis mutationibus, aut, ſi in actu eſt, cur non fit in
                <lb/>
              tempore propter oppoſitionem formarum? </s>
              <s>Quin etiam non temere danda eſt illa diſtinctio in­
                <lb/>
              ter motum & mutationem, quòd mutatio ſit momentanea, motus verò fiat in tempore:
                <expan abbr="ſiquidẽ">ſiquidem</expan>
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1082"/>
                <lb/>
              alia magis propria
                <emph type="sup"/>
              c
                <emph.end type="sup"/>
              ſuccurrat, videlicet, quia mutatio ſit inter terminos priuatiuè oppoſitos.
                <lb/>
              </s>
              <s>
                <arrow.to.target n="marg1083"/>
                <lb/>
              Iterum vbi concedunt mutationem vniuersè habere ſubiectum in actu & reſiſtentiam. </s>
              <s>quid de
                <lb/>
              illuminatione dicendum eſt, & generatim de illis mutationibus quæ afferunt perfectionem? </s>
              <s>ibi
                <lb/>
              enim adeſt ſola priuatio ſine contrario & ſine vlla prorſus reſiſtentia, quorum beneficio tempo­
                <lb/>
              ris puncto fiunt. </s>
              <s>Nam, quòd iſtiuſmodi tranſmutationes in tempore breuiſsimo, & quod ſenſum
                <lb/>
              fugiat, obeantur, ægrè conceſſerim. </s>
              <s>Prętereà quomodo cogitatur fluxus ſine priori & poſteriori?
                <lb/>
              </s>
              <s>ſi enim ſimul fit mutatio tota, in eo quòd ſimul fit, vt ſi vndequaque fiat veluti conglaciatio, ſi
                <lb/>
              etiam quòd forma ſubitò accedat; ea ſanè fluxus non eſt. </s>
              <s>Si minus: ergo ibi prius & poſterius.
                <lb/>
              </s>
              <s>Quanquam illuminatio & reliquę mutationes, id genus, vel Ariſtotele auctore, ſunt habitudines
                <lb/>
              quædam agentis & formæ ad ſubiectum in quibus hoc poſt hoc ſolum adeſt, & nullus omnino
                <lb/>
              fluxus. </s>
              <s>Mitto nunc, quòd tempus ſpeciem per ſe faciat, quia ſit res quædam perfecta, nec via,
                <lb/>
              pars, aut modus, cùm ſic definiatur. </s>
              <s>Numerus motus ſecundum prius & poſterius, in qua de­
                <lb/>
              ſcriptione liquet tempus eſſe alicuius, neque rem abſolutam, & ſimpliciter, ſed
                <expan abbr="">cum</expan>
              aliquo modo,
                <lb/>
              quòd ſi id quod ſpeciem facturum eſt, abſolutum ſit, oportet; profectò tempus per ſe ſpeciem
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1084"/>
                <lb/>
              non efficiet. </s>
              <s>Inſuper nihil dicunt de actione, perpeſsione, & habitudine cum quibus iuncta mo­
                <lb/>
              tus eſſentia videtur. </s>
              <s>Sed certè illud vnum lapſus omnis in cauſſa fuit, quòd eos latuit poteſtas eo­
                <lb/>
              rum communium quæ ſunt ad vnum. </s>
              <s>Proinde ſcire licet. </s>
              <s>Motum primò, ſiue mutationem
                <lb/>
              voces. </s>
              <s>Phyſ. 3. definiri quæ tamen ſpeciatim ſumitur. </s>
              <s>non ſanè, vt ſignificet hoc poſt hoc, quæ
                <lb/>
              ſubita eſſe poteſt: ſed tranſitum & progreſſum ab vno termino ad alterum qui in iis quæ per ſe
                <lb/>
              mouentur, in tempore fit, vt infrà etiam pluribus oſtendemus: & cùm è mutationibus quædam
                <lb/>
              per ſe ſint, nonnullæ per accidens quæ ſolent conſequi motum per ſe, & ſunt potius habitudines
                <lb/>
              quàm motus, velut illumina & viſio; addimus etiam ab hac definitione ſeiungi mutationes per
                <lb/>
              accidens. </s>
              <s>Atqui mutationum per ſe primum locum ſibi vendicat motus qui eſt ad locum; etiam
                <lb/>
              hunc præcęteris definitum fuiſſe dicimus. </s>
              <s>in hoc autem primùm
                <expan abbr="potiſsimeq́">potiſsimeque</expan>
              . </s>
              <s>ineſt vniuerſa ratio
                <lb/>
              ſucceſsionis, in reliquis verò cum ordine quodam: ſicut etiam ordinatè in illis ineſt ratio diuiſio­
                <lb/>
              nis, in eo quidem qui eſt ad locum, primo, & deinceps in aliis. </s>
              <s>Ob id exponendum erit de ratione
                <lb/>
              diuiſionis, quę ineſt in eo motu, ſi diligenter aſſequi velimus, vt ea pertineat ad alios motus. </s>
              <s>Tùm
                <lb/>
              deinde, quoniam per ſe eſt actus quidam imperfectus, & adhuc ab efficiente pendens, & in ſub­
                <lb/>
              iecto quodam exercetur: ſi velimus etiam ritè explicare genus ipſius motus, expediendum item </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>