Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.007303">
                <pb pagenum="513" xlink:href="016/01/162.jpg"/>
              inquit enim: Pamphyla Platis filia in Cô
                <lb/>
              inſula, prima docuit veſtes bombycinas te­
                <lb/>
              xere, ex filo quod à bombyce fit. </s>
              <s id="s.007304">Naſcitur
                <lb/>
              hoc animal verme ſui generis, quod cornua
                <lb/>
              habet, inde ex illo eruca, pòſt bombyx, inde
                <lb/>
              necydalus, ſpatio ſemeſtri, abſoluta tota hac
                <lb/>
              mutatione. </s>
              <s id="s.007305">Eſt autem papilioni ſimile, ſed
                <lb/>
              oua edit congreſſi maſculi fœminæque: nec
                <lb/>
              edit interim quicquam, ſed ouis editis ta­
                <lb/>
              beſcit. </s>
              <s id="s.007306">Nec volat niſi vt ſaltum videatur imi­
                <lb/>
              tari. </s>
              <s id="s.007307">Et autem mirum, quomodo eo cognito
                <lb/>
              olim ſericea veſtis tanto in pretio fuerit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007308">Verùm quamuis Procopius narret, mona­
                <lb/>
              chos ex vrbe Indiæ Serinda Iuſtiniano Im­
                <lb/>
              peratori oua vermiculorum quorundam at­
                <lb/>
              tuliſſe, atque ita poſt Ariſtotelem annis fer­
                <lb/>
              mè 840 dicátque Virgil.
                <lb/>
                <emph type="quote"/>
                <emph type="italics"/>
              Ignoti facie, ſed noti vellere Seres.
                <emph.end type="italics"/>
              </s>
              <s id="s.007309"> Tum alibi:
                <lb/>
              ——
                <emph type="italics"/>
              foliis depectunt vellere Seres.
                <emph.end type="italics"/>
                <emph.end type="quote"/>
              </s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.007310">Et Plinius: Seres lanico ſyluarum nobiles
                <lb/>
              perfuſam aqua depectentes frondium cani­
                <lb/>
              tiem. </s>
              <s id="s.007311">Exiſtimo tamen, hoc noſtrum ſericum
                <lb/>
              illud eſſe, quod ab antiquis celebratur, Ari­
                <lb/>
              ſtoteli
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              vt dixi) cognitum, ſed in certa nu­
                <lb/>
              triendi ratione, intermortuo diſciplina, ſeu
                <lb/>
              quòd Pamphyla docuerit, delata ex India
                <lb/>
              fila, & iam victoria Alexandri Magni co­
                <lb/>
              gnita, non tamen tranſlatis vermibus, texe­
                <lb/>
              re. </s>
              <s id="s.007312">Inde primùm ſub Iuſtiniano, & oua, &
                <lb/>
              artem educandi per monachos ad nos per­
                <lb/>
              ueniſſe. </s>
              <s id="s.007313">Interim verò dum latuêre, perſua­
                <lb/>
              ſum eſt antiquis è frondium lanugine depe­
                <lb/>
              cti: ſiue quod hoc veriſimilius videretur, ſeu
                <lb/>
              quòd bombyces ibi ſpontè in ſyluis proue­
                <lb/>
              niant, ſeu quòd ſic incolæ occultare origi­
                <lb/>
              nem ſerici melius poſſe ſperarent. </s>
              <s id="s.007314">Verùm vt
                <lb/>
              Cæſaris huius ac materni aui aut beneficio
                <lb/>
              totus orbis innotuit, patuit apertè præter
                <lb/>
              hoc ſerici genus nullum aliud eſſe. </s>
              <s id="s.007315">Vtiliſſimi
                <arrow.to.target n="marg1060"/>
                <lb/>
              igitur poſt apes, bombyces. </s>
              <s id="s.007316">Aduehuntur ad
                <lb/>
              nos nunc animalia pro purpureo colore ſeri­
                <lb/>
              ci conficiendo, ſimilia cimicibus, à quibus
                <lb/>
              ſublata ſunt capita, vnde pretium ſerico ru­
                <lb/>
              benti imminutum fermè ad dimidium, cùm
                <lb/>
              olim è bibinellæ herbævermiculis radici ad­
                <lb/>
              naſcentibus fieret. </s>
              <s id="s.007317">Animalia eſſe & quæ de­
                <lb/>
              feruntur, & quæ ex bibinella colliguntur: in­
                <lb/>
              dicio eſt, pinguedo fœda in bibinellæ, etiam
                <lb/>
              vermiculis fœtida admodum. </s>
              <s id="s.007318">Eſt autem pin­
                <lb/>
              guis hæc materia, vt tenaciter hæreat, &
                <lb/>
              ſanguinea, vt viuidum colorem retineat:
                <lb/>
              nam & purpuræ color olim ex animali ſu­
                <lb/>
              mebantur. </s>
              <s id="s.007319">Cæterùm vermiculi è bibinella
                <lb/>
              in Germania oriuntur, miſcentúrque buty­
                <lb/>
              ro, ita tamen vt nihil præter putrem ſordem
                <lb/>
              percipere poſſis: ſed pingue pingui colorem
                <lb/>
              ſeruat, putreſcente ſubſtantia. </s>
              <s id="s.007320">Quatuor libræ
                <lb/>
              ex hac materia in ſingulas ſerici libras exi­
                <lb/>
              guntur: ex Indica vix ſelibra, quòd pura ſit,
                <lb/>
              & ſicca:
                <expan abbr="atq;">atque</expan>
              ideò minùs tenax hic colos,
                <expan abbr="mi-núſq;">mi­
                  <lb/>
                núſque</expan>
              viuidus. </s>
              <s id="s.007321">Quòd ſi aliqua pingui materia
                <lb/>
              feruaretur, dubio ſine, nitidior color ac diu­
                <lb/>
              turnior redderetur, neceſſe eſt enim, vt cum
                <lb/>
              inutili humido vtilis aliquid euaneſcat. </s>
              <s id="s.007322">Ad­
                <lb/>
              di ſolent multa dum conficitur purpura hæc,
                <lb/>
              tam ſagax eſt hominum induſtria ad lucrum:
                <lb/>
              atque inter reliqua, Arſenicum, alumen, vini
                <lb/>
              ſex, galla mirobalani, zedoaria, ſpuma ſapo­
                <lb/>
              nis, & furfuris cremor. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007323">
                <margin.target id="marg1060"/>
              Tinctura
                <lb/>
              purpurea
                <lb/>
              noua pro ſe­
                <lb/>
              rico.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.007324">Aduerſus humanum genus contraria ra­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1061"/>
                <lb/>
              tione locuſtæ paratæ videntur: non paſſim
                <lb/>
              abundant, ſed Africa fermè ſola hac peſte,
                <lb/>
              & quod magis mirum eſt, alternis ferme an­
                <lb/>
              nis laborat. </s>
              <s id="s.007325">Cœlum pro oſtento, non ſecùs
                <lb/>
              ac denſa nubes obtegunt. </s>
              <s id="s.007326">Prouinciæ in quas
                <lb/>
              calamitas hæc deciderit, ſatis ac germine
                <lb/>
              omni vna nocte ſpoliantur: diceres enim ni­
                <lb/>
              uem decidiſſe nocte tota, ſi candidæ tam eſ­
                <lb/>
              ſent, quàm ſunt nigræ. </s>
              <s id="s.007327">Forma earum eſt, vt
                <lb/>
              locuſtarum Italicarum: ſed rubro obſcuro
                <lb/>
              colore, maiores paulò, & volandi facultate
                <lb/>
              præditæ. </s>
              <s id="s.007328">Sunt qui ventis illas ad nos ferri
                <lb/>
              ſupra mare, non ſpontè, ob multitudinem, &
                <lb/>
              regionis diſtantiam, exiſtiment. </s>
              <s id="s.007329">Gignuntur
                <lb/>
              iuxta paludes, & cum in cultam. </s>
              <s id="s.007330">Africæ ter­
                <lb/>
              ram volant, non generant, vel parùm. </s>
              <s id="s.007331">Quæ
                <lb/>
              in paludibus relinquuntur, non poſſunt adeò
                <lb/>
              multiplicari, vt euolare ad pabulum neceſſe
                <lb/>
              ſit, ſed contentæ ſunt ſarmentis, algáque pa­
                <lb/>
              luſtri, ob id cùm frequentiſſimè, non niſi al­
                <lb/>
              ternis annis, plerunque etiam rariùs in pro
                <lb/>
              uinciam graſſantur. </s>
              <s id="s.007332">Quæ verò exeunt abſum­
                <lb/>
              ptis ſatis, cùm euolare cogantur quærendi
                <lb/>
              cibi gratia, tandem à ventis præcipitantur
                <lb/>
              in mare. </s>
              <s id="s.007333">Quandoque verò ventorum perſe­
                <lb/>
              uerantia, roboréque earum vſque ad aduer­
                <lb/>
              ſas Africæ regiones deferuntur: cuius mali
                <lb/>
              Sicilia primùm, pòſt Italia haud expers eſt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007334">Anno 1543. vidimus in Italia: obieri in Tu­
                <lb/>
              ronenſi agro omine magis infauſto, quàm
                <lb/>
              iactura vlla: ſiquidem ea regio iam 15. pòſt
                <lb/>
              annis perpetuo bello deſolatur: cùm antea
                <lb/>
              ſeptem aliis laboraſſet. </s>
              <s id="s.007335">à prima hora, ad ſex­
                <lb/>
              tam tranſeuntes turmæ Solem perpetuò
                <lb/>
              obumbrarunt. </s>
              <s id="s.007336">Experimento compertum eſt,
                <lb/>
              curam ad oua delenda ignibus profuiſſe,
                <lb/>
              nam ſobole priuantur. </s>
              <s id="s.007337">Si tamen cura non
                <lb/>
              adhibeatur, hoc malum viſum eſt ſequenti
                <lb/>
              anno repullulare, non leui incommodo: nam
                <lb/>
              præter certam ſterilitatem, periculum etiam
                <lb/>
              peſtilentiæ afferunt, ac omen ad futurum
                <lb/>
              bellum. </s>
              <s id="s.007338">Quibuſdam tamen vtiles: adeò nihil
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1062"/>
                <lb/>
              ex quaque parte aut beatum, aut integra­
                <lb/>
              tum. </s>
              <s id="s.007339">Arabes enim, & Libyæ populi ſiccatas
                <lb/>
              Sole redigunt in panes: recentes
                <expan abbr="quoq;">quoque</expan>
              edunt.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007340">Nec mirum, cùm Moſes in ſeligendis cibis
                <lb/>
              diligentiſſimus, locuſtas Hebræis, vt ſaluta­
                <lb/>
              res comedere permiſerit. </s>
              <s id="s.007341">Et Ioannes Bapti­
                <lb/>
              ſta illis cum agreſti melle in deſerto veſce­
                <lb/>
              batur. </s>
              <s id="s.007342">Naturæ autem rerum imperiti, igna­
                <lb/>
              ríque, de hoc admirantur, & multa perperam
                <lb/>
              fabulantur, ne vir ſolitarius locuſtas ederet
                <lb/>
              in deſerto: cùm Germani quidam milites
                <lb/>
              bombyces noſtros in ſerici ſpem nutritos, in
                <lb/>
              tanta etiam rerum copia deliciarum cauſa
                <lb/>
              frixos ederint, ídque iure: nam quæ innoxia
                <lb/>
              ſunt, & ſapore, & odore tetro carent, ſola opi­
                <lb/>
              nione conſtant. </s>
              <s id="s.007343">Itali enim muſtelas ſolo co­
                <lb/>
              lore à vermibus diſtinctas, cùm hæ nigræ
                <lb/>
              ſint, vermes rubri comedant, atque inter cu­
                <lb/>
              pedias ponunt, cùm tamen ex putredine,
                <lb/>
              non ex ouis, quemadmodum locuſtæ ac
                <lb/>
              bombyces, generentur. </s>
              <s id="s.007344">Simili ratione oſtrea,
                <lb/>
              conchyliáque tam auidè, vt etiam cruda de­
                <lb/>
              uoremus, quæ ex putredine procreari ſcimus.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007345">Nec tamen ſcio præter hæc tria, vllum ani­
                <lb/>
              mal quod ex ſola putri materia ortum ha­
                <lb/>
              beat, in vſu eſſe culinarum. </s>
              <s id="s.007346">Sed ranas cano­
                <lb/>
              ros piſces abominantur Germani, noſtri </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>