Cardano, Girolamo, De subtilitate, 1663

Page concordance

< >
< >
page |< < of 403 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s id="s.007346">
                <pb pagenum="514" xlink:href="016/01/163.jpg"/>
              edunt abſque diſcrimine ſimiles buffonibus,
                <lb/>
              & ſola ſpecie horribiles, & ob ſimilitudi­
                <lb/>
              nem etiam periculoſas: adeò vſus in omnibus
                <lb/>
              plurimùm poteſt. </s>
              <s id="s.007347">Sed tamen nihil mirum
                <lb/>
              e locuſtis panem fieri: ſiccæ enim in farinam
                <lb/>
              commodè tranſeunt, & leuem habent ſub­
                <lb/>
              ſtantiam, & pinguæ continent humidum:
                <lb/>
              hoc enim declaratum eſt commune eſſe om­
                <lb/>
              nibus animalibus: igitur ſi molantur, pin­
                <lb/>
              ſentúrque ac decoquantur, panem optimum
                <lb/>
              efficere poterunt. </s>
              <s id="s.007348">Optimum dico, non ſim­
                <lb/>
              pliciter, ſed illis regionibus, hominibúſque
                <lb/>
              agreſtibus ac feris, quibus nihil boni eſt.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1063"/>
                <lb/>
              Seruatur enim humidum pingue, ſiccato à
                <lb/>
              ſole aqueo: nec mirum, nam eſt humidi ge­
                <lb/>
              nus, quod etiam ab igne
                <expan abbr="tutũ">tutum</expan>
              eſt, nec ardet:
                <lb/>
              aliter calchantum exuſtum oleum non mit­
                <lb/>
              teret, mittit tamen, quia humidum id ſub­
                <lb/>
              ſtantiæ coniunctum eſt. </s>
              <s id="s.007349">Cùm enim later
                <lb/>
              ferreus ardet, ſi prorſus humidum eius totum
                <lb/>
              arderet, extinctum non eſſe ferrum, ſed ci­
                <lb/>
              nis. </s>
              <s id="s.007350">Eſt igitur olei genus quoddam, & pin­
                <lb/>
              gue humidum, quod non facilè ardet. </s>
              <s id="s.007351">Tale
                <lb/>
              autem metallicorum ſolidorum, vt ferri, au­
                <lb/>
              ri, calchanthi, argenti viui.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1064"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007352">
                <margin.target id="marg1061"/>
              Locuſtæ, &
                <lb/>
              earum
                <expan abbr="dãna">danna</expan>
              .</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007353">
                <margin.target id="marg1062"/>
              Locuſte cibi
                <lb/>
              loco ſunt
                <lb/>
              Afris.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007354">
                <margin.target id="marg1063"/>
              Humidum
                <lb/>
              pingue
                <expan abbr="quoddã">quod
                  <lb/>
                dam</expan>
              , quod non
                <lb/>
              ardet.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007355">
                <margin.target id="marg1064"/>
              Locuſtæ, for­
                <lb/>
              micæ, papi­
                <lb/>
              liones cur
                <lb/>
              oua gignant,
                <lb/>
              non tamen
                <lb/>
              apes.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.007356">Verùm cur hæc
                <emph type="italics"/>
              (
                <emph.end type="italics"/>
              etiamſi quædam mino­
                <lb/>
              ra ſint apibus) formicæ ſcilicet, papiliones,
                <lb/>
              locuſtæ oua gignunt, apes non poſſunt? </s>
              <s id="s.007357">Cau­
                <lb/>
              ſa eſt, quòd cùm pariunt, non volant, ſed for­
                <lb/>
              mam retinent erucæ, aureliæve, aut cum
                <lb/>
              his commoriuntur, vt bombyces ac locuſtæ:
                <lb/>
              nam oua in tam paruis animalibus volatui
                <lb/>
              impedimento erant: igitur cùm apes præ­
                <lb/>
              ſtaret ob egregiam vtilitatem viuaces eſſe,
                <lb/>
              in ſeptimum enim aut etiam octauum an­
                <lb/>
              num earum vita producitur, oua parere im­
                <lb/>
              poſſibile fuit. </s>
              <s id="s.007358">Necſolùm tam minuta, ſed
                <lb/>
              & maiora animalia è putredine, imò omnia
                <lb/>
              credendum eſt originem ducere, cùm iam
                <lb/>
              de muribus conſtet, & prſces in aquis re­
                <lb/>
              centibus ſpontè generentur. </s>
              <s id="s.007359">Cum enim (vt
                <lb/>
              dixi) putredo præceſſerit, pingue ſeparatur à
                <lb/>
              cinere, calórque confeſtim animam infun­
                <lb/>
              dit illi materiæ aptam. </s>
              <s id="s.007360">Vnde fit vt animalia
                <lb/>
              omnia, quæ è putri generantur materia, vt
                <lb/>
              blattæ, vermes,
                <foreign lang="grc">ὄνοι</foreign>
              dolores vbique natos ſi
                <lb/>
              quid aliud finiant: ſunt enim è calidiſſima,
                <arrow.to.target n="marg1065"/>
                <lb/>
              humidiſſimáque materia. </s>
              <s id="s.007361">Ob id canthari­
                <lb/>
              des ſi id non faciunt, nihil mirum, ex ouis
                <lb/>
              enim generantur. </s>
              <s id="s.007362">Attamen & ipſis vires
                <lb/>
              aliæ pro his adſunt: menſura enim mediocri
                <lb/>
              tentiginem, & erectionem veretri faciunt
                <lb/>
              maximam: maiore excoriant veſicam, & ſan­
                <lb/>
              guinis mictum faciunt: maiore adhuc inſa­
                <lb/>
              nos reddunt. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007363">
                <margin.target id="marg1065"/>
              Animalia
                <lb/>
              omnia è pu­
                <lb/>
              tri materia
                <lb/>
              genita cur
                <lb/>
              finiant dolo­
                <lb/>
              res.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007364">Cantharida­
                <lb/>
              rum varia
                <lb/>
              vis.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007365">Cicendulæ.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.007366">Eadem ratione Cicendulæ, lampytis
                <lb/>
              apud Græcos, quas Italia mittit muſcarum
                <lb/>
              magnitudine, exiliores tantò, quantò lon­
                <lb/>
              giores, æſtiuis noctibus volantes ac mican­
                <lb/>
              tes, pedes habentes ſenos, alas duriores muſ­
                <lb/>
              cis, è crabronum enim genere ſunt, viſcera
                <lb/>
              candidiſſima, exteriore cute polita, adeóque
                <lb/>
              dum viuit ſplendente: vt in tenebris literas
                <lb/>
              nonnunquam velut candela ardente adiutus
                <lb/>
              legerem, ex eruca in crabrones, aut quod
                <lb/>
              vero ſimilius eſt, è crabronibus in erucas
                <lb/>
              tranſeunt. </s>
              <s id="s.007367">Quandoquidem eruca maior eſt
                <lb/>
              crabrone, minúſque lucet, velut tunc ſenio
                <lb/>
              conſecta: túncque verò ſimile eſt, oua, non
                <lb/>
              cum volat, parere.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007368">Docet nos animantium genus hoc, li­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1066"/>
                <lb/>
              quorum fieri poſſe, qui reluceat in tenebris:
                <lb/>
              fit autem putreſcentibus his, quæ cando­
                <lb/>
              rem, lucem ac perſpicuitatem ſummam ha­
                <lb/>
              bent. </s>
              <s id="s.007369">Fieri poſſe non dubito: è quibus &
                <lb/>
              quomodo, adhuc mihi incertum eſt. </s>
              <s id="s.007370">Ratio
                <lb/>
              à pulmone marino tamen ſumenda eſt: hic
                <lb/>
              enim lignis illitus facit vt nocte ſplendeant
                <lb/>
              facum inſtar. </s>
              <s id="s.007371">Cauſa igitur humidum pin­
                <lb/>
              gue, quod nitere facit, & vis luminis in eo
                <lb/>
              contenta. </s>
              <s id="s.007372">Quæ enim nitent, & non diu ab
                <lb/>
              actione caloris cœleſtis receſſerunt, nocte
                <lb/>
              ſplendent. </s>
              <s id="s.007373">Talium igitur ratio hæc erit.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007374">Vnde quercus cortices, & quæcunque hu­
                <lb/>
              midum pingue, & ſolidum putredine acqui­
                <lb/>
              runt nocte ipſa velut ignis putrefacta lu­
                <lb/>
              cent. </s>
              <s id="s.007375">Non ſecus ac marcida ligna, & aga­
                <lb/>
              ricus: candida enim ſunt vehementer &
                <lb/>
              ſicca. </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007376">
                <margin.target id="marg1066"/>
              Aqua quæ
                <lb/>
              in tenebris
                <lb/>
              ſplendorem
                <lb/>
              afferat.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007377">Pulmo mari­
                <lb/>
              nus nocte
                <lb/>
              ſplendens.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.007378">Cicendula maius miraculum præſtat Co­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1067"/>
                <lb/>
              coyum: animal hoc mittit Hiſpana noui or­
                <lb/>
              bis inſula, è ſcarabeorum genere haud obſ­
                <lb/>
              curè: magnitudo qualis ſcarabeis noſtris,
                <lb/>
              quos ceruiuos à ceruorum longitudine vo­
                <lb/>
              camus. </s>
              <s id="s.007379">Volat non minus quàm
                <expan abbr="Cicẽdula">Cicendula</expan>
              , lu­
                <lb/>
              cetque corpore, ſed oculis multò magis,
                <lb/>
              adeò vt candelam referat, ſunt enim præ­
                <lb/>
              grandes pro corporis magnitudine atque
                <lb/>
              prominentes: legitur, ſcribitur, Indi quo­
                <lb/>
              que eo ſolo lumine conuiuia agere ſolebant,
                <lb/>
              adeò magnam, & claram lucem in ſe con­
                <lb/>
              tinent, nec in hoc maius miraculum licet,
                <lb/>
              vel inuenire, vel deſiderare. </s>
              <s id="s.007380">Extinguitur ſen­
                <lb/>
              ſim illorum marceſcente vita, vt cum illa
                <lb/>
              etiam lumen pereat totum, adeò vis hæc vi­
                <lb/>
              tali animæ coniungitur: remanet tamen li­
                <lb/>
              quor ille qui reſplendebat in oculis ac ven­
                <lb/>
              tre: quo peruncti, ſeu quòd luminis aliquid
                <lb/>
              adhuc retineat, ſeu quòd calore ſuo cutem
                <lb/>
              accendat, cutem ipſam velut prunam reddit
                <lb/>
              adeò rubicundam ac ſplendidam.
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1068"/>
              </s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007381">
                <margin.target id="marg1067"/>
              Cocoyum.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s id="s.007382">
                <margin.target id="marg1068"/>
              Pyrauſta in
                <lb/>
              igne viuens.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007383">Vermes pi­
                <lb/>
              loſi in niue.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s id="s.007384">Mirabilis eſt & generatio pyrauſtæ, vt
                <lb/>
              lumen cicendulæ: nam pyrauſtam inter ignes
                <lb/>
              Cypri, qui ſunt in fornacibus viuere, retulit
                <lb/>
              Ariſtoteles: vt etiam de vermibus rubris,
                <lb/>
              piloſiſque in niuibus prodidit. </s>
              <s id="s.007385">Pyrauſtam in
                <lb/>
              igne generari, vel alibi genitam in illis du­
                <lb/>
              cere vitam, quod veriſimilius eſt, & credere
                <lb/>
              oportet, quoniam ignis nihil poteſt gene­
                <lb/>
              rare. </s>
              <s id="s.007386">Ex recrementis igitur in imo ignis, &
                <lb/>
              niuium generantur: vtque vermes ſunt ca­
                <lb/>
              lidiſſimi, & ob id frigoris tanti patientes,
                <lb/>
              ita pyrauſta frigidiſſima. </s>
              <s id="s.007387">E putredine igitur
                <lb/>
              humidi ſolidiſſimi metallorum generatur
                <lb/>
              pyrauſta, in ignis vicina parte, vt non cor­
                <lb/>
              rumpatur humidum ab igne, nec procul na­
                <lb/>
              ta cum adulta fuerit ignis ſit impatiens. </s>
              <s id="s.007388">Eo­
                <lb/>
              dem quoque modo in niue vermes gene­
                <lb/>
              rantur, collectis vaporibus quibuſdam cali­
                <lb/>
              dis, qui à frigore concluſi putrefaciunt, re­
                <lb/>
              liquum humidi ſecum coacti. </s>
              <s id="s.007389">Atque eo mo­
                <lb/>
              do fit talium generatio, qui quum in ſum­
                <lb/>
              mo frigore geniti ſint, in eodem quoque
                <lb/>
              ſeruari nihil mirum, quum tamen nullum
                <lb/>
              frigus aliquid generet. </s>
              <s id="s.007390">Nece enim magis in
                <lb/>
              ſummo frigore quicquam poteſt generari,
                <lb/>
              vt viuis aut glaciei, quàm in igne. </s>
              <s id="s.007391">A tempe­
                <lb/>
              rato igitur calore cuncta generari neceſſe eſt:
                <lb/>
              ſed non omnibus idem eſt temperamentum.
                <lb/>
              </s>
              <s id="s.007392">Referunt autem in Armeniæ montibus præ-</s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>