Buonamici, Francesco, De motu libri X
page |< < of 1055 > >|
    <archimedes>
      <text>
        <body>
          <chap>
            <p type="main">
              <s>
                <pb pagenum="143"/>
                <arrow.to.target n="marg1091"/>
                <lb/>
              eandem proponi 3. Phyſ. ad
                <expan abbr="definiendũ">definiendum</expan>
              , atque accipi poſteà tùm 5. Phyſ. tùm etiam 2. de Anima.
                <lb/>
              </s>
              <s>Nanque motus directò ſpectat ſolùm quattuor
                <expan abbr="prędicamẽta">prędicamenta</expan>
              , ſic etiam mutatio per ſe dicta, quòd
                <lb/>
              in his ſolis per ſe tranſitus eſt ex eo quod non eſt, ad id quod eſt, ex quo mutatio conſtituitur &
                <lb/>
              è potentia in actum, & è contrario in contrarium, vnde ſumitur propria ratio motus. </s>
              <s>Per ſe verò
                <lb/>
              talem eſſe motum, tranſitum ſcilicet illum qui eſt in quattuor generibus ſæpius indicatis, ex illo
                <lb/>
              coniecturam facere licet; quoniam motus qui fiunt ſecundum illa, ab aliis omnibus ſinguli ab­
                <lb/>
              ſoluuntur; mutationes autem quæ fiunt in reliquis ſex prędicamentis, ſemper alicui ex his mo­
                <lb/>
              tibus comitantur, velut illuminatio motui Solis. </s>
              <s>Itaque tametſi in ſingulis prædicamentis actus
                <lb/>
              & poteſtas continentur, nihilominus illa etiam analogicè dicuntur. </s>
              <s>Ex hoc efficitur, vt non ſint
                <lb/>
              in illis principia mutationis per ſe. </s>
              <s>Sic ergo mutatio quæ fit ſecundum alia prædicamenta, quia
                <lb/>
              non eſt per ſe; non eſt loci præſentis.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1077"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1078"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1079"/>
              a 2. de cę­
                <lb/>
              lo.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1080"/>
              b 6. Phyſ.
                <lb/>
                <lb/>
              9. Met.
                <lb/>
              T. 14.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1081"/>
              B</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1082"/>
              C</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1083"/>
              c 5. Phyſ.
                <lb/>
              T. 40.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1084"/>
              D</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1085"/>
              E</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1086"/>
              F</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1087"/>
              G</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1088"/>
              a Cap. </s>
              <s>de
                <lb/>
              rel.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1089"/>
              H</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1090"/>
              b Cap. </s>
              <s>de
                <lb/>
              Qual.</s>
            </p>
            <p type="margin">
              <s>
                <margin.target id="marg1091"/>
              A</s>
            </p>
            <p type="head">
              <s>
                <emph type="italics"/>
              Declaratur ſubiectum motus, & in ſua membra ſecatur; multa etiam de agente adijciuntur.</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>Cap. </s>
              <s>VIII
                <emph.end type="italics"/>
              .</s>
            </p>
            <p type="main">
              <s>MOTVS, vt dictum eſt, ex ſucceſsione & fluxu conſtituitur; ſed tum etiam poſtulat ſub­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1092"/>
                <lb/>
              iectum quod eſt poteſtate, & per motum deduci debet ad actum: at quod actu
                <expan abbr="faciendũ">faciendum</expan>
                <lb/>
              eſt, neceſſariò faciendum eſt ab alio quod ſit actu. </s>
              <s>Poſtulat igitur ordo rerum, vt nos ad hæc ex­
                <lb/>
              plicanda conuertamus: ſic enim ſuccedet, vt motus ex ea parte noteſcat qua
                <expan abbr="">cum</expan>
              habitudine iun­
                <lb/>
              ctus eſt. </s>
              <s>ac primùm de ſubiecto nonnulla dicamus. </s>
              <s>Hoc poteſtate vti nunc accipiamus; & quo­
                <lb/>
              niam motus eſt in ſolis quattuor
                <expan abbr="prędicamẽtis">prędicamentis</expan>
              ; ea certè poteſtas quæ pertinet ad illa genera, ſub­
                <lb/>
              iectum motus efficiet quæ, tametſi funditus inhæret materiæ primæ, cùm ea ſit quantum, quale
                <lb/>
              & vbi poteſtate; tamen quia neque materia, neque accidentia ſeparantur ab actu ſubſtantia; eſt
                <lb/>
              quidem ipſa actu ſubſtantia quæ tempore eodem poteſtate exiſtit ratione diuerſa; ita vt quate­
                <lb/>
              nus poteſtate ſubſtantia eſt, per ſe & proximè ſit ſubſtantiæ ſubiectum, remotè verò & per for­
                <lb/>
              mam ſubſtantiæ ſit poteſtate reliqua prædicamenta. </s>
              <s>Illud igitur ſubiectum, quod verè deno­
                <lb/>
              minabitur à motu, & moueti dicetur; erit ipſa ſubſtantia compoſita. </s>
              <s>Sed quoniam potentia ma­
                <lb/>
              teriæ ad ſubſtantiam eſt generationis initium, quæ propriè mutatio nuncupatur, potentia verò
                <lb/>
              materiæ ad alia prædicamenta in ipſa ineſt per formam ſubſtantiæ, & ad ea verè eſt motus: ideò
                <lb/>
              materia per ſe primum erit & proximum principium mutationis; ſubſtantia verò compoſita
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1093"/>
                <lb/>
              principium motus. </s>
              <s>Subiectum hoc capax eſt contradicentium; quæ, cùm in contraria reſoluan­
                <lb/>
              tur, erit item ſubiectum compos contrariorum quæ primùm reperiuntur in ſubſtantia, deinde
                <lb/>
              in cæteris prædicamentis analogicè. </s>
              <s>Nam ſecundum formam, hoc eſt, ſi formam ſpectes oppoſi­
                <lb/>
              tionis & rationem primam per quam vnum contrarium ab altero ſub eodem genere diſtat, ideſt,
                <lb/>
              nihil alterius formam participans, contraria, vt optimè norunt dialectici, in contradicentia re­
                <lb/>
              ſoluuntur; ſi verò materiam atque ſubiectum, ea contraria planè ſunt. </s>
              <s>ſiquidem termini muta­
                <lb/>
              tionum per ſe qui ſunt eſſe & non eſſe, formis contrariis fundentur. </s>
              <s>Proptereà non ſatis æquè in­
                <lb/>
              uehitur Alexander in eos,
                <emph type="sup"/>
              a
                <emph.end type="sup"/>
              qui putant contraria magis pugnare, quàm habitum &
                <expan abbr="priuationẽ">priuationem</expan>
              ;
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1094"/>
                <lb/>
              & quanuis oppoſitum teſtaretur aliquando Ariſtoteles,
                <emph type="sup"/>
              b
                <emph.end type="sup"/>
              opinantes ita ab eo decretum audito­
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1095"/>
                <lb/>
              ris exercendi cauſſa dicent nec ab aduerſariis aptè conſtitutum magis pugnare contraria; quòd
                <lb/>
              de oppoſitionis modo fuerat ab vtriſque diſtinguendum. </s>
              <s>Quicquid ſit, eorum ſubiectum intrin­
                <lb/>
              ſecus, & vt verbo Peripatetico vtar,
                <foreign lang="grc">οῖκοθεν</foreign>
              ad ſuam perfectionem contendit quam ex adeptio­
                <lb/>
              ne actus & formæ conſequitur remanens in re facta, & altero è contrariis depoſito per innatum,
                <lb/>
              formæ appetitum à quo vrgetur aſsiduè. </s>
              <s>Cùm igitur materia ſubiiciatur motui per potentiam
                <lb/>
                <arrow.to.target n="marg1096"/>
                <lb/>
              quam habet; hæc autem exoriatur ab oppoſitione (nanque ea eſt natura contrariorum, vt ſint
                <lb/>
              actu quidem contraria, poteſtate autem ſimilia) oppoſitio verò in quolibet genere ſit vna quæ­
                <lb/>
              dam definita; hinc efficitur, vt ratio contrariorum in his generibus cauſſa ſit acceptionis
                <expan abbr="nouarũ">nouarum</expan>
                <lb/>
              formarum, & omnino mutationis & motus. </s>
              <s>Proinde genus ad quod pertinent hæc contraria,
                <lb/>
              cum ſit prima ratio, & proxima ſuſcipiendi nouas formas, appellatur item ſubiectum. </s>
              <s>quare
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
                <lb/>
              dicitur ſubiectum ſecundum quod fit mutatio,
                <foreign lang="grc">καθ' ὃ</foreign>
              Græci dicunt: non autem ſubiectum
                <lb/>
              generationis, aut mutationis, ſic ſubſtantia mouetur & mutatur: quantitas neque mouetur, ne­
                <lb/>
              que mutatur, ſed ſubſtantia ſecundum quantum. </s>
              <s>& hoc ſemper eſt vniuocum, licet alioquin il­
                <lb/>
              lud primum ſubiectum materia nimirum ſit ad vnum. </s>
              <s>Hactenus de ſubiecto: nunc tranſeamus
                <lb/>
              ad agens. </s>
              <s>Poſſem hîc multa dicere de habitudine accidentis & affectionis ad ſuas cauſſas agen­
                <lb/>
              tem, ſcilicet, & finem
                <expan abbr="eamq́">eamque</expan>
              . </s>
              <s>docere ad accidentis conſtitutionem pertinere, cùm ſint cauſſæ illius,
                <lb/>
              huic, ideſt, ſubiecto in quo cùm inhæreat, eſt accidens ipſum:
                <expan abbr="ideoq́">ideoque</expan>
              . </s>
              <s>
                <expan abbr="etiã">etiam</expan>
              in eius definitione cauſ­
                <lb/>
              ſas has eſſe recipiendas è quibus ipſum quid eſt logicè colligatur. </s>
              <s>Sed his reiectis ad analyticos
                <lb/>
              alia ſubiungentur quæ ſpeciatim dici poſsint de habitudine motus ad illas cauſſas, & ex illis eius
                <lb/>
              eſſentiæ partem ſuppleri, & potiſsimè de habitudine ad agens. </s>
              <s>Nam de fine
                <expan abbr="quidẽ">quidem</expan>
              ratio generalis </s>
            </p>
          </chap>
        </body>
      </text>
    </archimedes>